- Nasz pracownik (zatrudniony na czas nieokreślony) uzyska prawo do odszkodowania z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę w związku z likwidacją firmy. Jak obliczyć to odszkodowanie? Czy należy je opodatkować i oskładkować?
– pyta czytelnik.
Odszkodowanie za skrócony okres wypowiedzenia naliczamy na takich samych zasadach, jak ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. Taka rekompensata za utratę etatu podlega opodatkowaniu (art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. a ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych; tekst jedn. DzU z 2010 r. nr 51, poz. 307 ze zm.).
Nie trzeba jednak od niej odprowadzać składek na ubezpieczenia społeczne ani zdrowotne (§ 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia MPiPS z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe; DzU nr 161, poz. 1106 ze zm.).
Krócej wyjątkowo
Przysługujący pracownikowi okres wypowiedzenia można skrócić tylko w sytuacji szczególnej. Dopuszczalne jest to wówczas, gdy łącznie zostaną spełnione następujące warunki (art. 36
1
):
- powodem rozwiązania stosunku pracy jest ogłoszenie upadłości bądź likwidacji pracodawcy lub przyczyna niedotycząca indywidualnie pracowników,
- pracownik zatrudniony jest na czas nieokreślony,
- okres przysługującego pracownikowi wypowiedzenia wynosi trzy miesiące.
W takiej sytuacji pracodawca może zdecydować o skróceniu okresu wypowiedzenia, najwyżej jednak do jednego miesiąca.
Skrócenie okresu wypowiedzenia umowy o pracę przysługującego pracownikowi wiąże się bezpośrednio z zamiarem rozwiązania z nim umowy o pracę. Oświadczenie woli pracodawcy o skróceniu okresu wypowiedzenia może zostać złożone tylko łącznie z wypowiedzeniem umowy o pracę, a nie w okresie późniejszym (wyrok SN z 19 grudnia 1990 r., I PR 391/90).
Pracownikowi, któremu skrócono okres wypowiedzenia umowy o pracę, przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za skróconą część tego wypowiedzenia. Co istotne jednak okres, za który przysługuje mu to odszkodowanie, wliczany jest do ogólnego okresu zatrudnienia.
BEZ PRAWA DO WYPOCZYNKU
To, że okres, za który przysługuje odszkodowanie, jest wliczany do ogólnego okresu zatrudnienia pracownika, nie oznacza, że przysługuje mu za ten czas prawo do urlopu wypoczynkowego. Umowa o pracę rozwiązuje się bowiem z upływem skróconego okresu, a urlop przysługuje za okres zatrudnienia.
Tak wskazywał Sąd Najwyższy m.in. w uchwale z 11 lutego 1992 r. (I PZP 7/92).
Również w uchwale składu siedmiu sędziów SN z 9 lipca 1992 r. (I PZP 20/92) wskazał on, że w okresie, o jaki skrócono wymówienie, nie jest możliwe nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego lub do nagrody jubileuszowej. Okres ten nie jest okresem doliczanym do jakiegokolwiek stażu zakładowego (ani w zakładzie rozwiązującym stosunek pracy, ani w zakładzie, w którym ewentualnie później pracownik się zatrudni).
Jest natomiast wliczany z mocy art. 36
1
§ 2 k.p. do okresu zatrudnienia, przy jego obliczaniu dla potrzeb stwierdzenia nabycia uprawnień pracowniczych uzależnionych od posiadania określonego stażu pracy.
To, że odszkodowanie naliczamy jak ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy, wynika z § 2 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia MPiPS z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (DzU nr 62, poz. 289 ze zm.).
Obliczając wysokość rekompensaty, będącej równowartością wynagrodzenia miesięcznego (lub jego wielokrotności), poprzestajemy jednak na ustaleniu średniego miesięcznego wynagrodzenia.
Przy rachunkach nie bierzemy natomiast pod uwagę współczynnika, o którym mowa w § 19 rozporządzenia MPiPS z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (DzU nr 2, poz. 14 ze zm.). Współczynnik ten służy do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za dzień urlopu wypoczynkowego.
Płaca jak za urlop
Ustalając podstawę odszkodowania (stosownie do § 15-17 rozporządzenia urlopowego), należy uwzględnić:
- stałe miesięczne składniki wynagrodzenia – w wysokości należnej w miesiącu nabycia prawa do tego odszkodowania,
- składniki wynagrodzenia przysługujące pracownikowi za okresy miesięczne, w zmiennej wysokości, uzyskane przez niego w okresie trzech miesięcy poprzedzających miesiąc nabycia prawa do odszkodowania – w przeciętnej wysokości z okresu tych trzech miesięcy,
- składniki wynagrodzenia przysługujące pracownikowi za okresy dłuższe niż miesiąc, w ich średniej wysokości wypłaconej w okresie 12 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do odszkodowania.
Przykład
Pracodawca w związku z likwidacją firmy skrócił okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej z panią Janiną z trzech do jednego miesiąca. Umowa rozwiąże się 31 marca 2012 r. Za kwiecień i maj zwalniana z pracy osoba otrzyma odszkodowanie.
Pracownica jest wynagradzana stawką godzinową 15 zł, a dodatkowo w styczniu i lutym 2012 r. otrzymała premię regulaminową w wysokości 15 proc. i 20 proc. płacy zasadniczej. Ponieważ otrzymuje wynagrodzenie w wysokości zmiennej (za okresy nie dłuższe niż miesiąc), w celu obliczenia odszkodowania za kwiecień i maj należy przyjąć średnią tych składników wypłaconych w okresie ostatnich trzech miesięcy:
- wynagrodzenie otrzymane w grudniu 2011 r.:
zasadnicze – 2520 zł (21 dni x 8 h = 168 h x 15 zł).
- wynagrodzenie wypłacone w styczniu 2012 r.:
zasadnicze – 2520 zł (21 dni x 8 h = 168 h x 15 zł),
premia – 378 zł (2520 zł x 15 proc.).
Razem w styczniu pracownica otrzymała 2898 zł.
- wynagrodzenie otrzymane w lutym br.:
zasadnicze – 2520 zł (21 dni x 8 h = 168 h x 15 zł),
premia – 504 zł (2520 zł x 20 proc.).
Razem w lutym pracownica otrzymała 3024 zł.
W sumie pani Janina otrzymała 8442 zł. Średnia kwota wynagrodzenia z trzech miesięcy wynosi zatem 2814 zł (8442 zł : 3). Ponieważ pracownica ma prawo do dwumiesięcznego odszkodowania, otrzyma 5628 zł. Tę kwotę należy opodatkować.
