Nie wszystkie dobra niematerialne, które stanowią lub składają się na markę, wymagają bezwzględnie rejestracji. Jakkolwiek w wypadku znaków towarowych i wzorów przemysłowych rejestracja jest zalecana, to jednak ochrona możliwa jest także bez niej.

Po prostu uczciwie

Ochrony marki można domagać się także według ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Zakazuje ona m.in. takiego oznaczania towarów lub usług, które może wprowadzić klientów w błąd co do ich pochodzenia. Ustawa zabrania również naśladowania gotowego produktu, a w szczególności kopiowania jego zewnętrznej postaci, jeżeli może to wprowadzić klientów w błąd co do tożsamości producenta lub produktu.

Czynem nieuczciwej konkurencji jest ponadto takie oznaczenie przedsiębiorstwa, które może wprowadzić klientów w błąd co do jego tożsamości, w szczególności przez używanie cudzej firmy, godła lub innego charakterystycznego symbolu.

Jakie żądania

Uczciwemu przedsiębiorcy przysługują roszczenia typowe dla ochrony dóbr niematerialnych, tj. między innymi roszczenie o zaniechanie naruszeń, prawo żądania usunięcia skutków niedozwolonych działań czy roszczenia odszkodowawcze. Żądania te można podnosić również w sprawach dotyczących oznaczeń i wzorów zarejestrowanych. Służą wówczas wzmocnieniu ochrony o dodatkową podstawę prawną, chociaż nie oznacza to, że doprowadzą do podwojenia kwoty odszkodowania.

Uczciwe praktyki rynkowe chronią także przepisy karne i administracyjne. Pomijamy przy tym rozbudowaną sferę działalności regulacyjnej Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Należy jednak wspomnieć, że ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji przewiduje za kopiowanie zewnętrznej postaci produktów czy wprowadzanie do obrotu skopiowanego produktu karę grzywny, ograniczenia wolności, a nawet pozbawienia wolności do lat dwóch. Ściganie naruszycieli wymaga jedynie wniosku pokrzywdzonego.

Ochrona marki wyłącznie na zasadach uczciwej konkurencji byłaby jednak ryzykowna. Jeżeli przedsiębiorcy nie przysługują prawa nadane przykładowo przez Urząd Patentowy, to za każdym razem zmuszony będzie dowodzić, że ze względu na długotrwałą obecność na rynku, a zwłaszcza pierwszeństwo czy rozpoznawalność swojej marki, zasady uczciwości każą wziąć jego oznaczenia, wzory lub nazwę pod specjalną ochronę. Uprawniony z prawa ochronnego na znak lub z prawa z rejestracji na wzór musi  jedynie wskazać na swój tytuł prawny, tj. uprawnienie nadane przez Urząd Patentowy lub OHIM.

Należy pamiętać, że zasady uczciwej konkurencji mogą stać się jedyną dostępną drogą ochrony niektórych dóbr utożsamianych z marką lub składających się na markę. W szczególności ogólna identyfikacja graficzna produktów czy usług (trade dress), której nie da się jednoznacznie podciągnąć pod żadne znane prawo własności przemysłowej, może być chroniona tylko na tej podstawie. Podobnie  przepisy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji pozwalają najskuteczniej chronić nazwę samego przedsiębiorcy (firmę) lub przedsiębiorstwa przed bezprawnym korzystaniem z ich renomy.

Powszechnie znany

Znak powszechnie znany to oznaczenie znane większości rzeczywistych lub docelowych odbiorców produktu lub usługi oznaczonej tym znakiem. Znak powszechnie znany nie wymaga rejestracji, a uprawniony do takiego znaku może żądać zaprzestania używania znaku identycznego lub podobnego w odniesieniu do towarów identycznych lub podobnych, gdy używanie takie może wprowadzać odbiorców w błąd co do pochodzenia towaru.

Ponadto nie udziela się prawa ochronnego na znak towarowy dla towarów identycznych lub podobnych, jeżeli zgłoszony znak jest identyczny lub podobny do wcześniejszego znaku powszechnie znanego. Uprawniony może zatem zablokować rejestrację podobnego oznaczenia, a nawet doprowadzić do unieważnienia dokonanej już rejestracji.

Warto jednak pamiętać, że w praktyce zarówno żądanie zaprzestania używania oznaczenia, które narusza prawa do znaku powszechnie znanego, jak i sprzeciw wobec rejestracji takiego oznaczenia najczęściej wymagać będzie przedstawienia danych, z których wynika powszechna znajomość znaku. Zanim więc uprawniony przejdzie do dowodzenia samego naruszenia (czyli podobieństwa towarów czy możliwości wprowadzenia odbiorców w błąd), zajdzie konieczność przedstawienia, przykładowo, wyników badań znajomości znaku w Polsce. Nie wystarczy zatem proste powołanie się na istniejące uprawnienie.

Niezarejestrowany wzór wspólnotowy

Rozporządzenie Rady nr 6/2002 z  12 grudnia 2001 w sprawie wzorów wspólnotowych, które pozwoliło na rejestrację wzorów wspólnotowych przez urząd w Alicante, przyznaje ochronę także tzw. niezarejestrowanym wzorom wspólnotowym.

Z ochrony, pomimo braku rejestracji, korzysta wzór, który został  pierwszy raz udostępniony publicznie na terytorium Unii Europejskiej, tj. został opublikowany, wystawiony czy wykorzystany w handlu. Konieczne jest jednak, aby udostępnienie mogło dotrzeć do świadomości osób mających na co dzień styczność z produktami, których wzór dotyczy. Publicznego udostępnienia nie stanowi także poufne ujawnienie wzoru innej osobie.

Uprawniony do wzoru niezarejestrowanego może korzystać z praw, w tym roszczeń ochronnych analogicznych do uprawnień posiadacza wzoru zarejestrowanego. Mankamentem wzoru niezarejestrowanego jest jednak czas jego ochrony, który wynosi trzy lata od dnia jego ujawnienia wobec dwudziestopięcioletniej ochrony wzorów zarejestrowanych. Ponadto, w przeciwieństwie do tego ostatniego, uprawniony ze wzoru niezarejestrowanego zawsze musi liczyć się z koniecznością dowodzenia, że jego wzór został rzeczywiście ujawniony w Unii w przepisany prawem sposób i w odpowiednim czasie.

Inne elementy

Na markę może składać się wiele dóbr niematerialnych. Wspominaliśmy już o znakach towarowych, wzorach przemysłowych czy firmie, a także bardziej efemerycznych zjawiskach, takich jak trade dress. W skład pojęcia marki mogą jednak wchodzić także utwory, wizerunki znanych osób czy nawet prawa do artystycznych wykonań. Dobra te chroni przede wszystkim prawo autorskie, a ich ochrona nie wymaga żadnej formy rejestracji.

Mając powyższe na uwadze, wypada  jedynie przypomnieć o profesjonalnym obowiązku dbałości o markę i jej konkretne emanacje lub elementy, niezależnie od tego czy pochodzą z rejestracji czy przysługują przedsiębiorcy na innej podstawie. -