Przewłaszczenie na zabezpieczenie to, wykształcona przez praktykę (oprócz hipoteki i zastawu), instytucja w obrocie gospodarczym, służąca zabezpieczaniu wierzytelności. Dłużnik przenosi na własność wierzyciela przedmiot zabezpieczenia, czemu towarzyszy równoczesne zobowiązanie wierzyciela do powrotnego przewłaszczenia tego przedmiotu, z chwilą zaspokojenia jego roszczenia przez dłużnika.
Ważnym elementem umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie jest porozumienie stron o pozostawieniu przedmiotu umowy w rękach dłużnika (zazwyczaj na podstawie umowy użyczenia), tym samym wierzyciel, mimo że jest właścicielem przewłaszczonego przedmiotu, faktycznie nim nie włada.
Kiedy VAT
Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług (VAT) transakcją opodatkowaną jest odpłatna dostawa towarów. Stosownie do art. 7 ust. 1 tej ustawy dostawą (o której mowa w art. 5) jest przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.
Organy podatkowe jednoznacznie stwierdzają, że powstanie obowiązku podatkowego w związku z dokonaną dostawą łączy się z uzyskaniem przez podatnika faktycznej możliwości dysponowania towarami, a nie tytułem prawnym do nich (tak np. Izba Skarbowa w Bydgoszczy w interpretacji z 7 lutego 2001, ITPP1/443-1087/10/MN). Opodatkowanie VAT jest zatem niezależne od przeniesienia własności, tak jak jest ona rozumiana w prawie cywilnym.
Zatem zawarcie umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie nie rodzi konsekwencji w VAT, wierzyciel nie włada bowiem przedmiotem umowy, który pozostaje u dłużnika. Jeżeli dłużnik nie spłaci zabezpieczonej wierzytelności, nastąpi wydanie rzeczy wierzycielowi. Dopiero w tym momencie wierzyciel definitywnie przejmuje ekonomiczne władztwo nad rzeczą, co skutkuje powstaniem obowiązku podatkowego. Wynika to z art. 19 ust. 1 ustawy o VAT.
W typowych sytuacjach przedmiot zabezpieczenia pozostaje u dłużnika. Rzadziej dochodzi do tego, że wraz z zawarciem umowy następuje wydanie rzeczy wierzycielowi. Tutaj moment podpisania umowy i powstanie obowiązku podatkowego się pokryją.
Wydanie przedmiotu przewłaszczenia na zabezpieczenie jest także istotne z uwagi na prawo do odliczenia VAT naliczonego, które, zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy o VAT, wchodzi w grę, tylko gdy opodatkowana została czynność podlegająca opodatkowaniu na podstawie przepisów tej ustawy.
Dochód też nie od razu
Podobnie jak w przypadku VAT w podatkach dochodowych (PIT i CIT) podatnik rozpozna przychód i koszt uzyskania przychodu z umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie z chwilą niewywiązania się przez dłużnika ze swoich zobowiązań.
W myśl art. 14 ust. 3 pkt 8 ustawy o PIT (analogicznie art. 12 ust. 4 pkt. 13 ustawy o CIT) nie jest przychodem z pozarolniczej działalności gospodarczej przychód z odpłatnego zbycia na podstawie umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie wierzytelności, do czasu ostatecznego przeniesienia własności przedmiotu tej umowy.
Należy przyjąć, że „ostateczne przeniesienie własności” na rzecz wierzyciela nastąpi tylko wtedy, gdy dłużnik nie zaspokoi roszczenia wierzyciela. Określenie wysokości przychodu nastąpi zgodnie z art. 19 ustawy o PIT (odpowiednio art. 14 ustawy o CIT), który reguluje sposób ustalania przychodu z odpłatnego zbycia rzeczy i praw majątkowych – będzie nim wartość przedmiotu umowy, która odpowiada wartości zabezpieczonej wierzytelności.
Tak samo przedstawia się kwestia kosztów podatkowych. Na moment zawarcia umowy jako koszt uzyskania przychodu można potraktować wyłącznie wydatki związane z samą transakcją.
Czytaj również:
Przewłaszczenie na zabezpieczenie neutralne podatkowo
Zobacz więcej w serwisach:
Zabezpieczenie roszczeń » Przewłaszczenie na zabezpieczenie
Koszty » Co można wrzucić w koszty » Wierzytelności
PIT i CIT » Przychody » Wierzytelności
VAT » Co i jak podlega opodatkowaniu » Wierzytelności
