Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą.
Taką definicję zawiera art. 3 ust. 1 ustawy z 30 października 2002 o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (DzU z 2009 nr 167, poz. 1322 ze zm., dalej ustawa wypadkowa).
Gdy będzie miał miejsce, pracodawca – zgodnie z art. 234 § 1 kodeksu pracy – musi:
- podjąć niezbędne czynności, które wyeliminują lub ograniczą zagrożenie,
- zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,
- ustalić, w przewidzianym trybie, okoliczności i przyczyny wypadku przy pracy oraz
- zastosować odpowiednie środki mające na celu zapobieganie podobnym wypadkom w przyszłości.
Oto procedura postępowania w razie wystąpienia wypadku krok po kroku, zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 1 lipca 2009 w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (DzU nr 105, poz. 870, dalej rozporządzenie).
KROK 1.
Działania zabezpieczające
Do czasu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku pracodawca musi zabezpieczyć miejsce wypadku w sposób wykluczający:
- dopuszczenie do miejsca wypadku osób niepowołanych,
- uruchamianie bez koniecznej potrzeby maszyn i innych urządzeń technicznych, które w związku z wypadkiem zostały wstrzymane,
- dokonywanie zmiany położenia maszyn i innych urządzeń technicznych oraz zmiany położenia innych przedmiotów, które spowodowały wypadek lub pozwalają odtworzyć jego okoliczności.
KROK 2.
Powołanie zespołu
Do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku pracodawca powołuje zespół powypadkowy. W jego skład wchodzą:
- pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz społeczny inspektor pracy,
- pracodawca lub pracownik zatrudniony przy innej pracy, który wykonuje zadania służby bhp, albo specjalista spoza zakładu pracy, gdy w firmie nie ma służby bhp.
KROK 3.
Kolejność działań
Niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o wypadku zespół powypadkowy przystępuje do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku. Musi w tym celu zwłaszcza:
- dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń ochronnych oraz zbadać warunki wykonywania pracy i inne okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku,
- jeżeli jest to konieczne, sporządzić szkic lub wykonać fotografię miejsca wypadku,
- przesłuchać poszkodowanego, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala,
- przesłuchać świadków wypadku,
- zasięgnąć opinii lekarza, w szczególności lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami oraz w razie potrzeby innych specjalistów,
- zebrać inne dowody dotyczące wypadku,
- dokonać prawnej kwalifikacji wypadku, określić środki profilaktyczne oraz wnioski, w szczególności wynikające z oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy, na którym wystąpił wypadek.
KROK 4.
Sporządzenie protokołu
Po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku zespół powypadkowy – nie później niż w ciągu 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku – sporządza protokół powypadkowy.
Poszkodowany musi zostać zapoznany z jego treścią przed zatwierdzeniem tego dokumentu.
Ma też prawo:
- wglądu do zgromadzonych dokumentów, sporządzania z nich notatek i odpisów oraz wnoszenia o wydanie kopii,
- zgłosić swoje uwagi i zastrzeżenia do ustaleń zawartych w protokole powypadkowym; o tym musi zostać pouczony.
Wzór protokołu powypadkowego zawiera rozporządzenie ministra gospodarki i pracy z 16 września 2004 w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (DzU nr 227, poz. 2298).
KROK 5.
Uprawnienia poszkodowanego
Zarówno ustalenia faktyczne poczynione przez zespół powypadkowy, jak i wnioski zawarte w protokole mają istotny wpływ na uprawnienia poszkodowanego związane z zaistniałym wypadkiem.
Pracownikowi, który doznał uszczerbku na zdrowiu, przysługują bowiem świadczenia z ZUS określone w art. 6 ust. 1 ustawy wypadkowej. Należą do nich: zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne, zasiłek wyrównawczy i jednorazowe odszkodowanie.
Ale gdy wyłączną przyczyną wypadku było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, a także gdy poszkodowany będąc w stanie nietrzeźwości albo pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku, zgodnie z art. 21 ust. 1 – 2 ustawy wypadkowej żadne świadczenia z ubezpieczenia społecznego mu nie przysługują.
Ustalenie, że wyłączną przyczyną wypadku nie było zachowanie poszkodowanego, otwiera mu drogę do dochodzenia, także od pracodawcy, dodatkowych roszczeń, jak choćby odszkodowania czy zadośćuczynienia za doznane cierpienia.
Trzeba walczyć przed sądem
Jeżeli zespół powypadkowy stwierdzi w protokole, że wypadek, któremu uległ pracownik, nie był wypadkiem przy pracy albo że ponosi on winę za zaistniałe zdarzenie a zgłoszone przez poszkodowanego zastrzeżenia nie spowodują zmiany stanowiska komisji, pracownikowi pozostaje sąd.
Może żądać w tym trybie ustalenia, że
- dane zdarzenie było wypadkiem przy pracy albo
- przyczyny wypadku były inne niż ustalone przez zespół powypadkowy.
Sąd Najwyższy potwierdził, że poszkodowany jest zainteresowany w ustaleniu rzeczywistych przyczyn wypadku przy pracy oraz okoliczności, w których do niego doszło.
W uchwale z 29 marca 2006 (II PZP 14/05) uznał, że powództwo o ustalenie, że konkretne zdarzenie było wypadkiem przy pracy w rozumieniu art. 3 ustawy wypadkowej, jest dopuszczalne na podstawie art. 189 k.p.c.
Z kolei w wyroku z 14 maja 2009 (II PK 282/08) stwierdził, że pracownik może żądać sprostowania przyczyny wypadku wskazanej w protokole ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (art. 189 k.p.c.).
Autorka jest adwokatem
Czytaj więcej w serwisie:
