Wolno zobowiązać pracowników do zapłaty za szkodę przez podpisanie weksla

To dość powszechne narzędzie zabezpieczania interesów przedsiębiorców. Stosowane jest chętnie zarówno przy powierzaniu mienia pracownikom, jak i jako gwarancja prawidłowej realizacji umowy o zakazie prowadzenia działalności konkurencyjnej przez zatrudnionych.

[srodtytul]Łatwiejsza egzekucja[/srodtytul]

Weksel wystawiony na rzecz pracodawcy przez pracownika na zabezpieczenie roszczeń mogących powstać w związku ze stosunkiem pracy nie tylko ułatwia dochodzenie roszczeń przez zatrudniającego, ale też zmusza jego podwładnych do większej dbałości o mienie. A to dlatego, że wizja możliwości wypełnienia weksla przez pracodawcę dość skutecznie powstrzymuje ich od podejmowania działań sprzecznych z umową o pracę czy z przepisami prawa pracy.

Niestety, nierzadko pracodawcy nadmiernie wykorzystują swoją pozycję, wypełniając weksle bez dostatecznej podstawy i dochodząc na ich podstawie zapłaty od pracowników. Posiadając podpisane przez nich weksle, pracodawca może w sposób uproszczony, w trybie nakazu sądowego, wyegzekwować swoje szkody, nawet bez potrzeby merytorycznego rozpatrzenia ich zasadności.

Zazwyczaj pracodawca chce zabezpieczyć roszczenia odszkodowawcze za mienie powierzone. Jest to możliwe, ponieważ stosowanie weksli jest dopuszczalne w przypadku odpowiedzialności odszkodowawczej. Dotyczy to zarówno zwykłej szkody wyrządzonej przez pracownika, jak i za mienie powierzone.

Nie zawsze jednak można stosować takie zabezpieczenie wekslowe. Pracodawca nie będzie mógł na przykład z niego skorzystać, gdy poniesie szkodę z powodu nieuzasadnionego rozwiązania przez pracownika stosunku pracy. Zgodnie bowiem z[b] wyrokiem Sądu Najwyższego z 19 marca 1998 r. (I PKN 560/97)[/b] byłoby to sprzeczne z zasadą wolności pracy i konsekwencjami tej zasady w postaci pracowniczej wolności rozwiązania umowy.

[srodtytul]Orzekał o tym sąd[/srodtytul]

Choć przepisy nie mówią wprost o możliwości wekslowego zabezpieczenia roszczeń pracodawcy, nie kwestionują też takiego rozwiązania. Co więcej, [b]Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie dopuszcza takie zabezpieczenia.[/b]

W [b]wyroku z 21 maja 1981 r. (IV PRN 6/81) SN[/b] stwierdził, że kodeks pracy, normując odpowiedzialność materialną pracowników za szkody wyrządzone firmom na odmiennych zasadach niż wynikające z prawa cywilnego, nie wprowadził żadnych zmian w zakresie stosunku prawa pracy do prawa wekslowego. SN podkreślił przy tym, że gdyby ustawodawca chciał wyłączyć weksel ze stosunków pracy, dokonałby stosownych wyłączeń w kodeksie.

W innym[b] wyroku, z 19 marca 1998 r. (I PKN 436/97), SN [/b]wskazał, że abstrakcyjny charakter zobowiązania pracownika wobec pracodawcy płynącego z podpisanego weksla in blanco nie zwalnia sądu pracy z obowiązku ustalenia, czy w i jakim zakresie pracownik ponosi odpowiedzialność za szkodę powstałą w powierzonym mu mieniu. Bezwarunkowej odpowiedzialności wekslowej nie można bowiem odrywać od ustawowego zakresu odpowiedzialności materialnej pracownika. Sąd bada merytoryczną zasadność powództwa dopiero po wniesieniu zarzutów przez dłużnika.

Pracodawca powinien w odrębnym porozumieniu z pracownikiem (deklaracji wekslowej) określić sposób uzupełnienia przez siebie weksla in blanco. Dzięki temu w razie ewentualnego sporu w sądzie uniknie wyjaśniania możliwych zastrzeżeń co do zasadności takiego weksla albo sposobu jego wypełnienia.

[ramka][b]Odwrotna odpowiedzialność[/b]

Podpisanie weksla odwraca istniejący system odpowiedzialności materialnej pracowników przewidzianych w kodeksie pracy na niekorzyść podwładnego.W stosunkach pracy zatrudniony odpowiada za powierzone mu mienie w pełnej wysokości. Jeśli jednak pracodawca zarzuca mu powstanie niedoborów lub niewyliczenie się z powierzonego mienia, to nie może bez zgody pracownika albo bez prawomocnego wyroku sądu ustalającego odpowiedzialność materialną zatrudnionego wyegzekwować swoich szkód.[/ramka]

[ramka] [b]Ważne [/b]

Weksel, który będzie zabezpieczał potencjalne roszczenia pracodawcy przysługujące mu na wypadek odejścia pracownika z pracy, nie będzie ważny.[/ramka]

[ramka][b]Uwaga [/b]

Zgodnie z art. 116 k.p. to pracodawca ma wykazać okoliczności uzasadniające odpowiedzialność pracownika. Inaczej jest jednak w przypadku zobowiązania wekslowego, pracodawca nie musi bowiem dowodzić ani powstania szkody, ani jej wysokości. To na pracownika spada obowiązek wykazania, że roszczenie pracodawcy jest bezzasadne.[/ramka]

[i][b]Podstawa prawna:[/b]

– art. 116, 124 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=C255AB4B35F912523C8127A16D0D5566?id=76037]kodeksu pracy (tekst jedn. DzU z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)[/link],

– art. 485 § 2[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=FD79A48E2B2D6633640DD7F060F923CB?id=70930] kodeksu postępowania cywilnego z 17 listopada 1964 r. (DzU nr 43, poz. 296 ze zm.)[/link].[/i]