Wśród przepisów regulujących prawa i obowiązki pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy wprowadzono także i regulacje pozwalające zatrudnionym na powstrzymanie się od wykonywania pracy niebezpiecznej dla zdrowia i życia. Zgodnie bowiem z art. 210 § 1 i 2 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=407454D03256175D4885B96A732B6CE0?id=76037]kodeksu pracy[/link] (k.p.), w razie gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom BHP i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania jej. Przy czym ma też obowiązek zawiadomić o tym niezwłocznie przełożonego.

Jeżeli jednak powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa tego zagrożenia, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, informując o tym niezwłocznie przełożonego. Pracownik nie może ponosić jakichkolwiek niekorzystnych dla niego konsekwencji z powodu powstrzymania się od pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia. Tak wynika z art. 210 § 2[sup]1[/sup] k.p.

[srodtytul]Życie lub zdrowie[/srodtytul]

Uregulowanie zawarte w art. 210 k.p. stanowi wyraz ochrony pracowników przed koniecznością wykonywania pracy w warunkach stwarzających zagrożenie dla zdrowia i życia ich samych lub innych osób z obawy przed utratą wynagrodzenia. Pamiętać jednak należy, że przepis ten ma charakter szczególny i dotyczy sytuacji nadzwyczajnych, gdy niezachowanie bezpiecznych i higienicznych warunków stwarza faktyczne i bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia ludzkiego.

Ponadto pracownik może z niego skorzystać tylko w razie łącznego wystąpienia określonych w nim przesłanek. [b]Tak też wskazywał Sąd Najwyższy w wyroku z 11 maja 2006 r. (I PK 191/05)[/b], stwierdzając, że pracownik może powstrzymać się od wykonywania pracy tylko w przypadku łącznego wystąpienia przesłanek określonych w art. 210 § 1 k.p. (warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika). Zatem w razie wystąpienia tylko jednej z tych przesłanek, np. wystąpienia warunków pracy, które wprawdzie naruszałyby zasady BHP, jednak nie powodowałyby zagrożenia dla życia i zdrowia, pracownik nie może powstrzymać się od pracy lub oddalić z miejsca jej wykonywania. Takie zachowanie stanowiłoby bowiem naruszenie jego podstawowego obowiązku świadczenia pracy. A to mogłoby skutkować nawet rozwiązaniem umowy o pracę.

[ramka][b]Przykład[/b]

Adam Z. był zatrudniony w biurze należącym do spółki X. W pewnym momencie w czasie jego pracy z otworów wentylacyjnych zaczął się wydobywać czarny dym o nieprzyjemnym zapachu. Adam Z., nie będąc w żaden sposób zabezpieczony przed takim niebezpieczeństwem, opuścił swoje stanowisko pracy, zawiadamiając o tym swego kierownika. Obawiał się bowiem, że może ulec zatruciu. Usunięcie tej awarii i czyszczenie otworów wentylacyjnych trwało dwa dni i Adam Z. nie wykonywał pracy w tym okresie, pomimo to zachowuje jednak prawo do wynagrodzenia.[/ramka]

Zaznaczyć należy, że w art. 210 § 1 k.p. chodzi o bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, natomiast nie ma on zastosowania w sytuacji, gdy zagrożenie dotyczy tylko mienia (np. komputera pracownika lub jego samochodu używanego w pracy).

[srodtytul]Inne osoby[/srodtytul]

Prawo powstrzymania się od wykonywania pracy w warunkach stwarzających bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia dotyczy nie tylko sytuacji, gdy niebezpieczeństwo to grozi wyłącznie samemu pracownikowi mającemu świadczyć tę pracę lub jego współpracownikom, lecz także i przypadków, gdy może to stanowić zagrożenie dla innych osób, choćby nawet bliżej nieokreślonych.

Przykładowo, pracownik mógłby powstrzymać się od wykonywania pracy przy produkcji lodów, gdy są one wykonywane w warunkach niehigienicznych i przy użyciu przeterminowanych składników, gdyż może to zagrażać życiu lub zdrowiu osób spożywających te wyroby.

[srodtytul]Jaka odpłatność [/srodtytul]

[b]Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy bezpośrednio zagrażającej życiu lub zdrowiu pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia[/b].

Wysokość wynagrodzenia za ten okres czasu będzie obliczana zgodnie z zasadami przewidzianymi w [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=14CBA90D4956882B971D896C8F022EF8?id=73966]rozporządzeniu ministra pracy i polityki socjalnej z 29 maja 1996 r., w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w kodeksie pracy (DzU nr 62, poz. 289 ze zm.)[/link].

Według bowiem § 5 tego rozporządzenia przy ustalaniu wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy, gdy przepisy przewidują zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia, stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop.

[i]Autor jest sędzią w Sądzie Okręgowym w Kielcach[/i]