Zgodnie z ogólną zasadą każdy odpowiada całym swoim majątkiem za swoje zobowiązania podatkowe. Podatnicy pozostający w związku małżeńskim powinni wiedzieć, że odpowiedzialność obejmuje nie tylko majątek odrębny podatnika, ale także majątek wspólny podatnika i jego małżonka.

[srodtytul]Majątek odrębny[/srodtytul]

[b]W wyroku z z 22 marca 2007 r. (III SA/Wa 3849/06) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie[/b] wskazał, że [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=176376]ordynacja podatkowa[/link] nie zawiera samodzielnych regulacji odnoszących się do małżeńskiego ustroju majątkowego. Należy więc się odwołać do regulacji zawartych w [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=71706]kodeksie rodzinnym i opiekuńczym[/link].

Wynika z niego, że z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa). Obejmuje ona przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (jest to majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Do majątku wspólnego należą m.in.: pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków, dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków, oraz środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków. Zalicza się do niego również przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków także w przypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę (chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił).

Składniki majątkowe należące do majątku osobistego każdego z małżonków zostały wymienione w art. 33 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Są to np. przedmioty nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej; rzeczy nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę (chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił); przedmioty służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków; prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy.

Ten wynikający z przepisów ustawowy model małżeńskiego ustroju majątkowego może być modyfikowany w drodze umowy majątkowej między małżonkami.

WSA w Warszawie zauważył, że wprawdzie w art. 29 § 1 ordynacji podatkowej mowa jest o „majątku odrębnym” podatnika pozostającego w związku małżeńskim, niemniej biorąc pod uwagę treść art. 4 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=174393]ustawy z 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy – kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (DzU nr 162, poz. 1691)[/link], stanowiącym, że ilekroć w odrębnych przepisach jest mowa o majątku odrębnym małżonka, rozumie się przez to jego majątek osobisty. Nie ulega więc wątpliwości, że chodzi tu o majątek osobisty małżonka w rozumieniu i zakresie, jakie nadają temu pojęciu kodeks rodzinny i opiekuńczy.

[srodtytul]Zniesienie współwłasności[/srodtytul]

Artykuł 29 § 2 pkt 2 ordynacji podatkowej stanowi, że skutki prawne ograniczenia, zniesienia, wyłączenia lub ustania wspólności majątkowej nie odnoszą się do zobowiązań podatkowych powstałych przed dniem:

- zawarcia umowy o ograniczeniu lub wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej;

- zniesienia wspólności majątkowej prawomocnym orzeczeniem sądu;

- ustania wspólności majątkowej w przypadku ubezwłasnowolnienia małżonka;

- uprawomocnienia się orzeczenia sądu o separacji.

Jeśli w orzeczeniu znoszącym wspólność majątkową wskazana zostanie data tego zniesienia, to zgodnie z tym przepisem ta właśnie data będzie miała znaczenie, o ile wyrok ten stanie się prawomocnym. Tak wynika z [b]orzeczenia NSA z dnia 30 sierpnia 2005 r. (sygn. FSK 2103/04)[/b].

[srodtytul]Tytuł wykonawczy[/srodtytul]

W [b]orzeczeniu z 18 stycznia 2006 r. (II FSK 146/05) NSA[/b] podkreślił, że współmałżonek odpowiadający za zaległość podatkową męża lub żony będącego podatnikiem nie jest zobowiązany jako podatnik i nie odpowiada za zobowiązanie podatkowe. Jego zobowiązanie wynika z długu małżonka-podatnika i ograniczone jest do odpowiedzialności z majątku wspólnego. Nieskierowanie tytułu wykonawczego do współmałżonka podatnika w sposób rażący narusza art. 27 § 1 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=179915]ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji[/link].

[srodtytul]Zabezpieczenie wykonania zobowiązania[/srodtytul]

Zobowiązanie podatkowe przed terminem płatności może być zabezpieczone na majątku podatnika, a w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim także na majątku wspólnym, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że nie zostanie ono wykonane. Chodzi m.in. o sytuacje, gdy podatnik trwale nie uiszcza wymagalnych zobowiązań o charakterze publicznoprawnym lub dokonuje czynności polegających na zbywaniu majątku, które mogą utrudnić lub udaremnić egzekucję.

Zabezpieczenia tego można dokonać również w toku postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej przed wydaniem decyzji:

- ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego;

- określającej wysokość zobowiązania podatkowego;

- określającej wysokość zwrotu podatku.

[srodtytul]Hipoteka przymusowa i zastaw skarbowy[/srodtytul]

Skarbowi Państwa i jednostce samorządu terytorialnego przysługuje hipoteka na wszystkich nieruchomościach podatnika, płatnika, inkasenta, następcy prawnego lub osób trzecich z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych w wyniku doręczenia decyzji ustalającej wysokość podatku, a także z tytułu zaległości podatkowych w podatkach stanowiących ich dochód oraz odsetek za zwłokę od tych zaległości.

W zakresie zobowiązań podatkowych stanowiących dochód jednostki samorządu terytorialnego pobieranych przez urzędy skarbowe wniosek o wpis hipoteki przymusowej do sądu składa właściwy naczelnik urzędu skarbowego. Przedmiotem hipoteki przymusowej może być m.in. nieruchomość stanowiąca przedmiot współwłasności łącznej podatnika i jego małżonka.

W takich samych wypadkach Skarbowi Państwa i jednostkom samorządu terytorialnego przysługuje zastaw skarbowy na wszystkich będących własnością podatnika oraz stanowiących współwłasność łączną podatnika i jego małżonka rzeczach ruchomych oraz zbywalnych prawach majątkowych, jeżeli wartość poszczególnych rzeczy lub praw wynosi w dniu ustanowienia zastawu co najmniej 11 tys. zł.

[srodtytul]Wspólna firma[/srodtytul]

Zgodnie z art. 111 ordynacji podatkowej członek rodziny podatnika odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem prowadzącym działalność gospodarczą za zaległości podatkowe wynikające z tej działalności i powstałe w okresie, w którym stale współdziałał z podatnikiem w jej wykonywaniu, osiągając korzyści z prowadzonej przez niego działalności.

Odpowiedzialność ta nie dotyczy osób, które w okresie stałego współdziałania z podatnikiem były osobami, wobec których na podatniku ciążył obowiązek alimentacyjny – w zakresie wynikającym z obowiązku alimentacyjnego.

Za członków rodziny podatnika uważa się zstępnych, wstępnych, rodzeństwo, małżonków zstępnych, osobę pozostającą w stosunku przysposobienia oraz pozostającą z podatnikiem w faktycznym pożyciu. Dotyczy to również małżonków, którzy zawarli umowę o ograniczeniu lub wyłączeniu wspólności majątkowej, których wspólność majątkowa została zniesiona przez sąd oraz małżonków pozostających w separacji.

Odpowiedzialność, o której mowa w art. 111, ograniczona jest do wysokości uzyskanych korzyści. Nie obejmuje ona podatków niepobranych oraz pobranych, a niewpłacone przez płatników lub inkasentów (z wyjątkiem należności, które nie zostały pobrane od osób, które mogą podlegać odpowiedzialności na mocy tego przepisu).

[srodtytul]Osoba trzecia nie jest stroną[/srodtytul]

Osoba trzecia nie może brać udziału w postępowaniu dotyczącym wymiaru podatku. W [b]wyroku z 5 września 2006 r. (I FSK 733/05) NSA[/b] stwierdził, że postępowanie podatkowe w zakresie wymiaru VAT może się toczyć jedynie w stosunku do podatnika, na którym ciąży obowiązek podatkowy w tym podatku, ponieważ to jego interesu materialno-prawnego dotyczy to postępowanie.

W żadnym przypadku interesu takiego nie można się dopatrzyć w ramach takiego postępowania po stronie innych podmiotów, w tym określonych w art. 110 – 117a ordynacji podatkowej.

[ramka][b]Odpowiedzialność po rozwodzie[/b]

Rozwiedziony małżonek podatnika odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z byłym małżonkiem za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych w czasie trwania wspólności majątkowej, jednakże tylko do wysokości wartości przypadającego mu udziału w majątku wspólnym.

Odpowiedzialność ta nie obejmuje podatków niepobranych oraz pobranych, a niewpłaconych przez płatników lub inkasentów. Rozwiedziony małżonek nie odpowiada także za odsetki za zwłokę oraz koszty egzekucyjne powstałe po dniu uprawomocnienia się orzeczenia o rozwodzie.

Takie same zasady stosuje się w razie unieważnienia małżeństwa oraz separacji [/ramka]

[ramka][b]Małżonek występuje o zaświadczenie[/b]

Organy podatkowe, za zgodą podatnika, wydają zaświadczenie o wysokości zaległości podatkowych podatnika na żądanie:

- jednostek organizacyjnych, które na podstawie ustaw regulujących zasady ich funkcjonowania uprawnione są do udzielania kredytów (pożyczek);

- kontrahentów podatników prowadzących działalność gospodarczą oraz dzierżawców i użytkowników nieruchomości – w zakresie opodatkowania dzierżawionej lub użytkowanej nieruchomości;

- małżonka podatnika, a także rozwiedzionego małżonka w zakresie zaległości powstałych w czasie trwania wspólności majątkowej oraz innych osób, które stale współdziałały z podatnikiem w wykonywaniu działalności gospodarczej i mogą odpowiadać za jego zobowiązania podatkowe na mocy art. 111 ordynacji podatkowej;

- wspólnika spółki cywilnej, jawnej, partnerskiej oraz komplementariusza spółki komandytowej albo komandytowo-akcyjnej.

Zgoda podatnika nie jest wymagana, jeżeli z żądaniem wydania zaświadczenia występuje małżonek podatnika pozostający z nim we wspólności majątkowej. Małżonek podatnika składa oświadczenie o pozostawaniu z podatnikiem we wspólności majątkowej pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania. [/ramka]

masz pytanie, wyślij e-mail do autora:

[mail=k.pilat@rp.pl]k.pilat@rp.pl[/mail]