Wraz z wejściem Polski do Unii Europejskiej (UE) powstało daleko idące zróżnicowanie w zakresie zatrudniania cudzoziemców z UE i spoza niej. Tym pierwszym traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską gwarantuje swobodę przepływu pracowników. Ci drudzy (za wyjątkiem obywateli państw należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego – EOG) zasadniczo nadal potrzebują zezwolenia na pracę w Polsce.

[srodtytul]Podstawowe reguły[/srodtytul]

Kwestię zatrudniania cudzoziemców spoza UE reguluje w pierwszej kolejności [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=269029]ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jedn. DzU z 2008 r. nr 69 poz. 415 ze zm.)[/link]. Na jej podstawie wykonywanie pracy przez cudzoziemca w Polsce jest uzależnione od posiadania zezwolenia na pracę wydanego przez wojewodę właściwego ze względu na siedzibę pracodawcy. [b]Z obowiązku tego zwolnieni są m.in. cudzoziemcy posiadający status uchodźcy, zezwolenie na osiedlenie się w Polsce, ważną Kartę Polaka, zgodę na pobyt tolerowany w Polsce czy korzystający z ochrony czasowej. [/b]

Warunkiem wydania zezwolenia na pracę jest wcześniejsze uzyskanie przez pracodawcę przyrzeczenia, a przez cudzoziemca odpowiedniej wizy lub zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony w Polsce (art. 88 ust. 2 ustawy). W sytuacji gdy cudzoziemiec posiada odpowiednią wizę lub zezwolenie na zamieszkanie, wydaje się decyzję w sprawie zezwolenia na pracę bez konieczności uprzedniego wydania przyrzeczenia.

Przyrzeczenie i zezwolenie na pracę cudzoziemca są wydawane na wniosek pracodawcy, na czas określony, dla danego cudzoziemca i pracodawcy, jak również na określone stanowisko lub rodzaj wykonywanej pracy. Zezwolenie wydaje się na warunkach określonych w przyrzeczeniu i na okres nie dłuższy niż czas pobytu określony w wizie lub okres ważności zezwolenia na zamieszkanie. Gdy przyrzeczenie zostało wydane, zezwolenie wydaje się po uzyskaniu pisemnego potwierdzenia pracodawcy o dacie rozpoczęcia wykonywania pracy przez cudzoziemca, która nie może być jednak wcześniejsza aniżeli data wydania zezwolenia na pracę (art. 88 ust. 8 ustawy). Dodatkowo wniosek musi zostać przez pracodawcę opłacony (art. 90a ustawy). Jego wysokość określa [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=242467]rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 17 października 2007 r. w sprawie wysokości wpłaty dokonywanej w związku ze złożeniem wniosku o wydanie zezwolenia na pracę cudzoziemca (DzU nr 195, poz.1409)[/link].

[srodtytul]Badanie rynku pracy[/srodtytul]

W świetle art. 88 ust. 7 ustawy zarówno przyrzeczenie, jak i zezwolenie na pracę wydaje pracodawcy wojewoda, po uwzględnieniu sytuacji na lokalnym rynku pracy. Może on w uzasadnionych przypadkach ograniczyć rodzaj pracy pracownika cudzoziemca do czynności zarządzających i reprezentacji podmiotu, jak też może uwzględnić przydatność podmiotu dla rynku pracy i gospodarki.

Natomiast zgodnie z [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=182568]rozporządzeniem ministra pracy i polityki społecznej z 21 lipca 2006 r. w sprawie trybu i warunków wydawania zezwolenia na pracę cudzoziemca (DzU nr 141, poz. 1002 ze zm.)[/link] przed wydaniem decyzji przez wojewodę [b]oceny sytuacji na lokalnym rynku pracy oraz możliwości zabezpieczenia potrzeb kadrowych pracodawcy dokonuje starosta.[/b]

Ponadto sam pracodawca jest zobowiązany podjąć działania w zakresie powierzenia pracy obywatelowi polskiemu lub cudzoziemcowi niepodlegającemu obowiązkowi posiadania zezwolenia lub obywatelowi państwa członkowskiego EOG bądź Szwajcarii, np. poprzez zgłoszenie wolnego miejsca pracy w powiatowym urzędzie pracy, prasie czy Internecie. Ponadto pracodawca powinien umieścić ofertę w systemie informatycznym wymiany informacji o wolnych miejscach pracy Europejskich Służb Zatrudnienia.

[srodtytul]Lekarz na szkoleniu[/srodtytul]

Analiza rynku pracy nie jest wymagana w wypadkach określonych w [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=182570]rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z 21 lipca 2006 r. w sprawie określenia przypadków, w których przyrzeczenie i zezwolenie na pracę cudzoziemca wydawane jest bez względu na sytuację na lokalnym rynku pracy i kryteria wydawania przyrzeczeń i zezwoleń na pracę cudzoziemców (DzU nr 141, poz. 1004)[/link]. Zgodnie z nim zrezygnowano z badania rynku pracy wobec: lekarzy i lekarzy dentystów odbywających szkolenia lub realizujących program specjalizacji, osób upoważnionych do reprezentowania przedsiębiorcy zagranicznego w jego oddziale lub przedstawicielstwie w Polsce, wykonujących pracę jako prywatna służba domowa pracowników przedstawicielstw dyplomatycznych, urzędów konsularnych, organizacji międzynarodowych, a także trenerów sportowych i sportowców.

[srodtytul]Coraz więcej wyłączeń[/srodtytul]

Przypadki, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi jest dopuszczalne bez konieczności uzyskiwania zezwolenia na pracę, określa [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=183260]rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z dnia 30 sierpnia 2006 r. w sprawie wykonywania pracy przez cudzoziemców bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę (DzU nr 156, poz. 1116 ze zm.)[/link].

Z tego obowiązku zwolnieni są m.in. cudzoziemcy prowadzący szkolenia, biorący udział w stażach zawodowych czy pełniący funkcję doradczą, nadzorczą lub wymagającą szczególnych kwalifikacji i umiejętności w ramach programów pomocowych. Podobnie [b]pracodawcy nie muszą występować o zezwolenie dla zatrudnienia trwającego do 30 dni w roku: aktorów, reżyserów, dyrygentów, instrumentalistów, wokalistów czy tancerzy, a także wygłaszających szczególnej wartości naukowej lub artystycznej wykłady, referaty i prezentacje.[/b] Obowiązek uzyskiwania zezwolenia nie obejmuje również obcokrajowców delegowanych do pracy w instytutach kultury państw obcych w Polsce na podstawie umów międzynarodowych pod warunkiem wzajemności.

Szczególnie częstym wypadkiem niewymagającym zezwolenia jest delegowanie na terytorium Polski przez zagranicznego pracodawcę przy zachowaniu stałego miejsca pracy za granicą, na okres nieprzekraczający trzech miesięcy w roku, w celu:

- wykonywania prac montażowych, konserwacyjnych lubnaprawy, dostarczonych kompletnych technologicznie urządzeń, konstrukcji, maszyn lub innego sprzętu, jeżeli pracodawca zagraniczny jest ich producentem,

- dokonania odbioru zamówionych urządzeń, maszyn, innego sprzętu lub części, wykonanych przez przedsiębiorcę polskiego,

- przeszkolenia pracowników pracodawcy polskiego będącego odbiorcą urządzeń, konstrukcji, maszyn lub innego sprzętu, w zakresie jego obsługi lub użytkowania,

- montażu i demontażu stoisk targowych, jak i opieki nad nimi, jeżeli wystawcą jest pracodawca zagraniczny, który deleguje ich w tym celu.

Należy także dodać, iż z obowiązku uzyskiwania zezwolenia na pracę zostali zwolnieni cudzoziemcy pełniący funkcję w zarządach osób prawnych wpisanych do KRS lub spółek kapitałowych w organizacji, pod warunkiem jednak, iż przebywają w Polsce na podstawie wizy pobytowej w celu wykonywania pracy i czas ich pobytu w Polsce w związku z pełnieniem funkcji nie przekracza sześciu miesięcy w roku.

Szczególne uregulowania dotyczą także obywateli państw graniczących z Polską, a mianowicie Białorusi, Rosji i Ukrainy, którzy bez zezwolenia wykonują pracę w okresie nieprzekraczającym sześciu miesięcy w roku. Jedynym warunkiem podjęcia przez nich pracy jest otrzymanie przez powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę pracodawcy oświadczenia polskiego pracodawcy o zamiarze zatrudnienia obywatela państwa graniczącego z Polską.

[srodtytul]Ma być łatwiej[/srodtytul]

Warto dodać, że 19 grudnia 2008 r. Sejm uchwalił  nowelizację ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy zmieniającą częściowo wyżej opisane, obecnie obowiązujące postanowienia ustawy. [b]Zasadniczym celem nowelizacji jest uproszczenie procedur związanych z wykonywaniem legalnej pracy przez cudzoziemców, zaś zmiany dotyczą m.in. eliminacji instytucji przyrzeczenia zezwolenia na pracę, przedłużenia do trzech lat okresu, na jaki wydawane jest zezwolenie oraz wyłączenia obowiązku badania rynku pracy w stosunku do określonych zawodów ustalanych przez właściwego wojewodę.[/b]

[ramka][b]Opłata od zezwolenia na pracę [/b]

Wynosi ona:

- [b]50 zł[/b] – w przypadku gdy pracodawca albo podmiot zamierzający zatrudnić cudzoziemca chce mu powierzyć wykonywanie pracy na okres nieprzekraczający trzech miesięcy,

- [b]100 zł[/b] – w przypadku gdy pracodawca albo podmiot zamierzający zatrudnić cudzoziemca chce mu powierzyć wykonywanie pracy na okres dłuższy niż trzy miesiące,

- [b]200 zł[/b] – w przypadku gdy pracodawca albo podmiot chcący zatrudnić cudzoziemca zamierza delegować do Polski cudzoziemca w celu realizacji usługi eksportowej.

Opłata wynosi połowę wymienionej stawki, jeżeli wniosek dotyczy przedłużenia zezwolenia na pracę cudzoziemca.[/ramka]

[i]Autorka jest prawnikiem w Kancelarii [/i]