Pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub do emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia. Wynika tak z art. 92
1
.
Firma wypłaca ją niezależnie od branży, w jakiej działa, czy swojej wielkości.
Warunkiem uzyskania odprawy nie jest samo nabycie prawa do renty czy emerytury. Konieczne jest także definitywne ustanie stosunku pracy.
Sąd Najwyższy w wyroku z 23 listopada 1993 r. (sygn. I PRN 111/93)
uznał, że związek między ustaniem stosunku pracy i nabyciem prawa do renty może mieć charakter przyczynowy, czasowy, ale też funkcjonalny. Nie ma ponadto znaczenia, czy odchodzący na emeryturę był zatrudniony na podstawie umowy bezterminowej, czy też na czas określony, oraz kto ją rozwiązał.
Ponadto przejście na emeryturę lub rentę nie musi być jedyną, wyłączną i bezpośrednią przyczyną rozwiązania stosunku pracy, mogą nią być także przeprowadzane w firmie zwolnienia grupowe.
Czasami jednak odejście z pracy nie daje prawa do odprawy. Znajduje to odbicie w orzecznictwie. W
wyroku z 16 listopada 2000 r. (sygn. I PKN 81/00) SN
stwierdził, że
rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracownika z winy pracodawcy
(art. 55 § 1
1
k.p.)
nie może być uznane za ustanie stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę
(art. 92
1
§ 1 k.p.), wobec czego pracownikowi nie przysługuje odprawa pieniężna, choćby przed rozwiązaniem stosunku pracy miał ustalone prawo do emerytury. Oczywiście
zwolnienie dyscyplinarne pracownika również nie daje podstawy do skutecznych roszczeń o wypłacenie odprawy
.
Odprawa emerytalna przysługuje także, gdy pracownik przechodzi na wcześniejszą emeryturę
. Ale już zdaniem Sądu Najwyższego rozwiązanie stosunku pracy, wraz z którym uzyskuje świadczenie przedemerytalne, nie jest ustaniem stosunku pracy “w związku z przejściem na emeryturę” w rozumieniu art. 92
1
§ 1 k. p. (
wyrok z 6 maja, sygn. I PK 257/02
).
Każdy odchodzący na emeryturę otrzymuje odprawę w indywidualnie obliczonej wysokości, ale zasadniczo odpowiada ona kwocie jednomiesięcznego wynagrodzenia.
Oblicza się ją tak jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy. Podstawą prawną tej operacji jest rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w kodeksie pracy (DzU nr 62, poz. 289 ze zm.).
Oczywiście zakładowe układy zbiorowe pracy mogą przewidywać wyższą odprawę. Niektóre grupy zawodowe, na przykład nauczyciele lub urzędnicy państwowi, mają odrębne przepisy ustawowe określające wysokość dodatkowego świadczenia wypłacanego w związku z zakończeniem kariery i przejściem na emeryturę.
W polskich warunkach możliwe jest kilkakrotne przechodzenie na emeryturę lub rentę, ale odprawę z tego tytułu można pobrać tylko raz. Jest to zgodne z orzeczeniem warszawskiego Sądu Apelacyjnego z 10 września 1998 r. stwierdzającym, że pracownik, który otrzymał odprawę emerytalną, nie może ponownie nabyć do niej prawa. Ustawodawca określił prawo do odprawy emerytalnej jako uprawnienie jednorazowe, uwzględnił także przy tym możliwość wielokrotnego, a nie jednorazowego, przechodzenia pracowników na emeryturę lub rentę.
Większość ekspertów uważa, że odprawę należy wypłacić w dniu ustania zatrudnienia. Ich zdaniem nie ma znaczenia to, czy ZUS zadecydował o przyznaniu emerytury.
Sąd Najwyższy w wyroku z 2 października 1990 r. (sygn. I PR 284/90)
uznał m.in., że z istoty roszczenia o odprawę emerytalną (art. 455 kodeksu cywilnego w związku z art. 300 k.p.) wynika, że staje się ono wymagalne w dacie „przejścia na emeryturę”. Zależy więc od określonego zdarzenia prawnego, a nie od uzyskania o nim wiedzy przez dłużnika.
- Pracownikowi, który przeszedł na rentę inwalidzką (rentę z tytułu niezdolności do pracy) po rozwiązaniu umowy o pracę na czas określony, przysługuje jednorazowa odprawa na podstawie art. 92
1
§ 1 k.p., gdy stał się niezdolny do pracy wskutek choroby stwierdzonej w czasie zatrudnienia i prowadzącej, po nieprzerwanym okresie pobierania zasiłku chorobowego, do przyznania mu renty (
uchwała z 7 stycznia 2000 r., sygn. III ZP 18/99
).
- Odprawa emerytalna (art. 921 k.p.) oraz nagroda jubileuszowa (art. 77
3
§ 3 pkt 3 k.p.) podlegają ochronie przed potrąceniami jak wynagrodzenie za pracę (
wyrok z 17 lutego 2004 r., sygn. I PK 217/03
).
- Pracodawcy, który z powodu pogarszającej się kondycji firmy oferuje wypłatę odpraw dla pracowników mogących przejść na emeryturę lub świadczenie przedemerytalne, nie można postawić zarzutu mobbingu (wyrok z 20 marca 2007 r., sygn. II PK 221/06).
masz pytanie, wyślij e-mail do autora t.zalewski@rp.pl
