Legalne zatrudnienie cudzoziemca: jeden papier na czasowy pobyt i pracę

Od 1 maja 2014 r. możliwe jest też zatrudnienie cudzoziemca na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę. Wniosek o taki dokument składa cudzoziemiec, który znajduje się już legalnie na terytorium Polski.

Zezwolenia na pobyt czasowy i pracę udziela się, gdy celem pobytu obcokrajowca w Polsce jest wykonywanie pracy, a okoliczności, które są podstawą ubiegania się o ten dokument, uzasadniają jego pobyt przez okres dłuższy niż 3 miesiące.

Ponadto łącznie muszą być spełnione następujące warunki:

1. cudzoziemiec ma:

- ubezpieczenie zdrowotne w rozumieniu przepisów ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych lub  potwierdzenie pokrycia przez ubezpieczyciela kosztów leczenia w Polsce,

- źródło stabilnego i regularnego dochodu wystarczającego na pokrycie kosztów utrzymania siebie i członków rodziny pozostających na jego utrzymaniu,

- zapewnione w Polsce miejsce zamieszkania,

2. podmiot powierzający pracę nie może zaspokoić potrzeb kadrowych na lokalnym rynku pracy,

3. wynagrodzenie określone w posiadanej przez cudzoziemca umowie z powierzającym wykonywanie pracy, będącej podstawą wykonywania pracy, zawartej w formie pisemnej, nie jest niższe niż wynagrodzenie pracowników wykonujących w tym samym wymiarze czasu pracę porównywalnego rodzaju lub na porównywalnym stanowisku.

Kwestie te reguluje ustawa o cudzoziemcach w art. 114 i następnych.

Bez zezwolenia

Niektóre osoby zza granicy mogą pracować bez konieczności uzyskiwania zezwolenia na pracę. Bez zezwolenia mogą pracować w Polsce cudzoziemcy, którzy m.in.:

- mają w Polsce status uchodźcy,

- mają zezwolenie na pobyt stały,

- mają zezwolenie na pobyt w związku z kształceniem się na studiach,

- są małżonkami obywateli polskich lub wymienionych cudzoziemców,

- mają ważną Kartę Polaka (art. 87 ust. 2 ustawy o promocji zatrudnienia).

Ponadto rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 21 kwietnia 2015 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę (DzU z 2015 r., poz. 588) wymienia grupy osób, które nie muszą mieć zezwolenia na pracę. Przykładowo, na podstawie § 1 pkt 20 zezwolenia mogą u nas legalnie pracować na podstawie oświadczenia obywatele Republiki Armenii, Republiki Białorusi, Republiki Gruzji, Republiki Mołdawii, Federacji Rosyjskiej lub Ukrainy, pracujący przez nie dłużej niż 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy, niezależnie od liczby podmiotów powierzających im wykonywanie pracy. Warunek – przed podjęciem pracy przez cudzoziemca PUP, właściwy ze względu na miejsce pobytu stałego lub siedzibę podmiotu powierzającego pracę, zarejestrował pisemne oświadczenie tego podmiotu o zamiarze powierzenia pracy tej osobie. Określa ono nazwę zawodu, miejsce wykonywania pracy, datę rozpoczęcia i okres wykonywania pracy, rodzaj umowy stanowiącej podstawę wykonywania pracy oraz wysokość wynagrodzenia brutto za pracę. Ponadto informuje o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych w oparciu o lokalny rynek pracy oraz o zapoznaniu się z przepisami związanymi z pobytem i pracą cudzoziemców, a praca ta wykonywana jest na podstawie pisemnej umowy na warunkach określonych w oświadczeniu. To tzw. procedura uproszczona.

Pracodawca rejestruje oświadczenie w PUP właściwym ze względu na miejsce pobytu stałego lub siedzibę podmiotu powierzającego wykonywanie pracy. Pracodawca bezzwłocznie przekazuje oryginał oświadczenia cudzoziemcowi. Taki dokument jest podstawą uzyskania przez obcokrajowca w konsulacie wizy pobytowej w celu wykonywania pracy lub jeżeli legalnie przebywa w Polsce odpowiedniego zezwolenia pobytowego i karty pobytu wydanej na jego podstawie. Cudzoziemcowi, który ma zarejestrowane oświadczenie, tytuł pobytowy, z którym może wiązać się uprawnienie do podejmowania pracy oraz pisemną umowę, wolno podjąć pracę na rzecz polskiej firmy.

U pracowników oferowane wynagrodzenie nie może być niższe niż obowiązująca płaca minimalna (1850 zł w 2016 r.).

Surowe sankcje

Nielegalne powierzanie pracy cudzoziemcowi jest karane grzywną nie niższą niż 3 tys. zł. Tak stanowi art. 120 ustawy o promocji zatrudnienia. Jest to wykroczenie.

Powierzenie nielegalnego wykonywania pracy oznacza powierzenie jej obcokrajowcowi, który nie ma prawa do wykonywania pracy w rozumieniu art. 87 ust. 1 o promocji zatrudnienia lub nie ma zezwolenia na pracę. Jednocześnie nie jest zwolniony na podstawie przepisów szczególnych z posiadania zezwolenia na pracę, lub którego podstawa pobytu nie uprawnia do wykonywania pracy, lub który wykonuje pracę na innych warunkach lub na innym stanowisku niż określone w zezwoleniu na pracę, z zastrzeżeniem art. 88f ust. 1a-1c, lub który wykonuje pracę na innych warunkach lub na innym stanowisku niż określone w zezwoleniu na pobyt czasowy, o którym mowa w art. 114, art. 126, art. 127 lub art. 142 ust. 3, z zastrzeżeniem art. 119 i art. 135 ust. 3 ustawy o cudzoziemcach, lub bez zawarcia umowy o pracę albo umowy cywilnoprawnej w wymaganej formie (art. 2 pkt 22a ustawy o promocji zatrudnienia).

Pracodawca może też ponosić konsekwencje wynikające z powierzenia pracy cudzoziemcowi nielegalnie przebywającemu w Polsce określone w ustawie z 15 czerwca 2012 r. o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2012 r., poz. 769). Za powierzenie w tym samym czasie pracy wielu cudzoziemcom przebywającym bez ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu w Polsce grozi mu grzywna albo kara ograniczenia wolności (art. 9 tej ustawy). Jest to przestępstwo.

Kiedy bez kary

Odpowiedzialność jest wyłączona, jeśli firma:

- zażądała od cudzoziemca przedstawienia przed rozpoczęciem pracy ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium Polski (w szczególności wizy lub karty pobytu) – chyba że wiedziała, że przedstawiony dokument uprawniający do pobytu w Polsce został sfałszowany,

- przechowuje kopię tego dokumentu: przy zatrudnieniu na umowie o pracę – w aktach osobowych pracownika, na zasadach i przez okres obowiązkowego przechowywania tych akt; w razie zawarcia z cudzoziemcem umowy cywilnoprawnej – przez cały okres wykonywania przez niego pracy,

- w ciągu 7 dni zgłosiła cudzoziemca do ubezpieczeń społecznych, jeśli obowiązek taki wynika z przepisów (art. 13 ustawy z 15 czerwca 2012 r. o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, DzU z 2012 r., poz. 769).

Ponadto jeśli firma korzysta z usług podwykonawcy, powinna dołożyć szczególnej staranności. Musi go zwłaszcza poinformować o skutkach powierzania pracy cudzoziemcom przebywającym nielegalnie w Polsce oraz sprawdzić, czy podwykonawca zgłosił pracowników do ubezpieczeń społecznych. W ten sposób firma uwolni się od obciążenia, gdyby podwykonawca zatrudniał osoby nielegalnie przebywające u nas.

W przeciwnym wypadku, gdy wykonawca okaże się niewypłacalny, egzekucja wynagrodzenia będzie bezskuteczna, a także gdy będzie przemawiał za tym szczególny interes cudzoziemca, będzie zmuszony:

- wypłacić cudzoziemcowi zasądzone zaległe wynagrodzenia oraz związane z nim świadczenia,

- pokryć koszty przesłania należności cudzoziemcowi, który wyjechał z Polski,

- pokryć koszty wydalenia cudzoziemca (art. 7 ustawy o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej).

Zasada ta dotyczy głównego wykonawcy oraz wszystkich wykonawców pośredniczących między wykonawcą a firmą, która powierzyła pracę cudzoziemcowi. Podmiot, który poniósł te koszty, mimo że nie zawarł umowy (o pracę, zlecenia) z cudzoziemcem, będzie mógł domagać się ich zwrotu od właściwego pracodawcy/zleceniodawcy w drodze regresu.

Jakie zmiany od stycznia 2017 r.

Obecnie trwają prace nad nowelizacją przepisów o zatrudnianiu cudzoziemców. Jest to związane z koniecznością wdrożenia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/36/UE z 26 lutego 2014 r. w sprawie warunków wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich w celu zatrudnienia w charakterze pracownika sezonowego.

Nowelizacja przewiduje dwa dodatkowe typy zezwoleń: na pracę sezonową oraz krótkoterminową dla obywateli państw trzecich (m.in. Armenii, Ukrainy, Białorusi). Zniknie więc procedura oświadczeniowa. Zezwolenia będą wydawane przez starostę za odpłatnością (30 zł). Zezwolenie na pracę sezonową będzie wydawane na maksymalnie 8 miesięcy w roku kalendarzowym, zaś zezwolenie na pracę krótkoterminową – na nie dłużej niż 6 miesięcy w roku kalendarzowym.

Powstanie też ewidencja wniosków w sprawie pracy sezonowej i pracy krótkoterminowej oraz rejestr zezwoleń na pracę.