Wspólnik spółki cywilnej odpowiada za zaległości z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne spółki całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką i z pozostałymi wspólnikami. Dzieje się tak z mocy odesłania z art. 31 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 963 ze zm.; dalej: ustawa o sus) do art. 115 Ordynacji podatkowej (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 613 ze zm.). Przepis ten ma zastosowanie również do odpowiedzialności byłego wspólnika za zaległości z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie, gdy był on wspólnikiem. Konstrukcja spółki cywilnej oparta jest zatem na relacjach osobowych i zaufaniu wspólników, co wyraża się w tym, że odpowiadają oni osobiście za wszelkie zobowiązania nie tylko spółki, ale także pozostałych wspólników.
Bywa, że długi z tytułu składek na ZUS nieopłaconych przez spółkę cywilną powstaną w czasie, gdy przedsiębiorca był jej wspólnikiem. Będzie to kluczowe do stwierdzenia odpowiedzialności wynikającej z art. 115 Ordynacji podatkowej. Jak bowiem podkreślił Wojewódzki Sąd Administracyjny w wyroku z 17 maja 2011 r. (III SA/Gl 2236/10) – z konstrukcji przepisu § 1 art. 115 ustawy Ordynacji podatkowej wynika, iż odpowiedzialność wspólnika ma charakter osobisty, solidarny, ale i subsydiarny, ponieważ egzekucja wobec wspólnika może być podjęta jedynie w przypadku bezskuteczności (w całości lub w części) postępowania egzekucyjnego prowadzonego wobec spółki. Powyższe oznacza, że były wspólnik spółki cywilnej nie może skutecznie uchylić się od odpowiedzialności za długi składkowe spółki m.in. w przypadku, gdy całą winę za powstanie zaległości ponosi drugi wspólnik, nawet jeśli wina została stwierdzona orzeczeniem sądowym (np. wyrokiem sądu karnego).
Odpowiedzialności wspólników spółki cywilnej nie można łączyć z kwestią winy, ponieważ jest ona prawnie obojętna z punktu widzenia art. 115 Ordynacji podatkowej. W konsekwencji można przyjąć, że za zaległości składkowe może ponosić odpowiedzialność nawet ten wspólnik, który w żaden sposób nie przyczynił się do ich powstania ani o nich nie wiedział.
Z kolei WSA w Warszawie w wyroku z 16 czerwca 2004 r. (III SA447/03) podkreślił, że orzekanie w sprawach rozciągnięcia odpowiedzialności podatkowej za zaległości podatkowe wynikające z działalności spółki na wspólników – jako osoby trzecie – nie jest oparte na zasadzie winy i dlatego nie ma znaczenia ustalenie przyczynienia się do powstania zaległości. Co ciekawe, z orzecznictwa wynika też, że odpowiedzialność za zobowiązania spółki cywilnej jest niezależna od wysokości udziałów, przy czym jest to również odpowiedzialność obiektywna, a więc taka, dla której znaczenie ma tylko fakt powstania zobowiązań w czasie bycia wspólnikiem (por. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 5 września 2013 r., III AUa 1432/12).
W kontekście powołanych przepisów i orzecznictwa sądowego należy przyjąć, że okoliczność skazania wyrokiem karnym drugiego wspólnika np. w oparciu o art. 98 ust. 1 pkt 1a ustawy o sus (niedopełnienie obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne w przewidzianym przepisami terminie) pozostaje bez wpływu na kwestię odpowiedzialności na gruncie art. 115 Ordynacji podatkowej. Takie stanowisko zajął m.in. Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z 27 września 2012 r. (III AUa 419/12).
Autor jest radcą prawnym
