Istota problemu sprowadza się do iluzoryczności ograniczenia co do czasu trwania kontroli u przedsiębiorcy (art. 83 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej – usdg), z uwagi na liczne wyłączenia tej zasady (art. 83.2; 84; 84a; 84aa; 84ab; 84b usdg). Nie same jednak wyłączenia (ograniczenia) budzą wątpliwości, takie występują bowiem w różnych ustawach i w różnym zakresie, lecz sposób sformułowania przesłanek z art. 83 ust. 2 usdg. Odesłanie do innych aktów prawnych, np. do ustawy o ochronie konkurencji, czy też użycie terminów z innych ustaw, np. o środowisku naturalnym, należy uznać za nie niewystarczające i zbyt ogólne. Taki mechanizm legislacyjny pozwala organom kontrolnym, np. urzędom skarbowym, jedynie na przytoczenie (przepisanie) jednego z sześciu przepisów o wyłączeniu czasu kontroli zawartych w art. 83 ust 2 usdg, aby bez żadnych ujemnych skutków prawnych, w szczególności procesowych, w sposób nieograniczony czasowo prowadzić postępowanie, np. kontrolne, stąd konieczność zmiany tych przepisów, aby także i w tych sześciu przypadkach został określony limit czasowy trwania kontroli oraz możliwość poddania takich praktyk sądowej kontroli.
Za niewystarczającą należy uznać regulację zawartą w art. 84c usdg, tj. prawo wniesienia sprzeciwu wobec podjętych i wykonywanych przez organ kontroli czynności, gdyż taki sprzeciw podlega ograniczeniom (art. 84d usdg), co po raz kolejny czyni iluzorycznym prawo do weryfikacji czynności organu kontroli.
Podwójne ograniczenia wskazane wyżej co do czasu kontroli i co do ograniczeń prawa wniesienia sprzeciwu przeczą treści ustawy, jakoby zapewniała ona i chroniła swobodę działalności gospodarczej
Gwarancji procesowych nie zapewnia także art. 84c ust. 16 usdg odwołujący się do k.p.a., albowiem postępowanie to jest postępowaniem incydentalnym i jako takie nie zapewnia pełni praw. Tej funkcji nie spełnia także instytucja zażalenia (art. 84c ust. 10 usdg).
Przepisy op jako norma procesowa pozwalają organom podatkowym na przedłużanie terminów zakończenia prowadzonej sprawy poprzez wydanie postanowienia w tym zakresie, tymczasem postanowienie takie nie zawiera normy materialnej, w szczególności żadnego przepisu usdg.
Postanowienie takie należy uznać za bezwzględnie nieważne jako pozbawione obligatoryjnej materialnej normy i wyeliminowane z obiegu prawnego. Istnienie dwóch ustaw – op i usdg – w zakresie nawzajem się uzupełniającym i ograniczającym, skutkuje całkowitym ignorowaniem przez organy skarbowe tej drugiej. Niezależnie od podstaw prawnych (procesowej, materialnej) postanowienie o przedłużeniu terminu zakończenia sprawy obliguje wskazanie (opisanie) aktualnego stanu faktycznego, a nie „przepisywanie" treści poprzednich uzasadnień, ze szczególnym uwzględnieniem „aktualności" stosowania wyłączenia ograniczenia czasu kontroli z art. 83 ust. 2 usdg.
Analiza przepisów art. 83–84d wskazuje na ciągłe i wielokrotne zwiększanie uprawnień organów kontroli pozwalające im na nieograniczony czas ich trwania i wypacza zasady swobody działalności gospodarczej poprzez tworzenie nierównych uprawnień stron.
Autor jest radcą prawnym w Kancelarii Prawniczej „Plus" w Katowicach
