Komputerowe stanowiska pracy odznaczają się swoistą specyfiką i charakterystycznymi dla siebie zagrożeniami. Kodeks pracy zawiera jedynie podstawowe wskazania, jakimi powinien się kierować pracodawca, organizując pracę przy komputerze. Szczegóły w tym zakresie uregulowane są w innym akcie prawnym – rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (DzU nr 148, poz. 973). Pracodawca ma obowiązek organizować stanowiska pracy z monitorami ekranowymi w taki sposób, aby spełniały one minimalne wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii, określone w załączniku do tego rozporządzenia. Jest ono wyrazem implementacji dyrektywy Rady UE z 29 maja 1990 r. w sprawie minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy pracy z urządzeniami wyposażonymi w monitory ekranowe.

Wydawać by się mogło, że skoro praca na stanowisku pracy wyposażonym w monitor ekranowy jest pracą siedzącą, w biurze, to nie powoduje żadnych zagrożeń. Ogólnie mówiąc – jest lekka, łatwa i przyjemna. To dość krzywdząca opinia. Potrzeba stałej obserwacji i koncentracji na znakach zawartych w dokumentach, na ekranie i klawiaturze wiąże się z przyjmowaniem wymuszonej pozycji ciała. W konsekwencji dochodzi do całkiem dużych obciążeń układu wzroku, układu mięśniowo-szkieletowego oraz układu nerwowego.

Komputerowe stanowisko pracy powinno spełniać liczne minimalne wymagania w zakresie zasad ergonomii oraz BHP. Nie należy ich traktować w sposób dowolny czy z przymrużeniem oka. Fakt ich uregulowania w załączniku do rozporządzenia nie oznacza, że można je odbierać w kategoriach wzorca, do którego pracodawca może, ale nie musi dążyć.

Nieprawidłowo zorganizowane stanowisko pracy może zakwestionować inspektor pracy. Jeśli stwierdzi uchybienia w tym zakresie, ma prawo wydać środki prawne, którymi zobowiąże podmiot kontrolowany do ich usunięcia.

Nieprzypadkowe rozmieszczenie

Urządzając komputerowe stanowisko pracy, należy mieć na względzie zasadę, że wyposażenie stanowiska oraz sposób rozmieszczenia elementów tego wyposażenia nie może powodować podczas pracy nadmiernego obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego i (lub) wzroku ani być źródłem zagrożeń dla pracownika.

Podczas pracy podwładny wykorzystuje zestaw komputerowy, którego integralną częścią jest monitor ekranowy. Pierwszy lepszy monitor nie zawsze nadaje się do pracy. Musi on spełniać wiele wymogów. Obraz, jaki jest na nim wyświetlany, powinien być stabilny – bez tzw. tętnienia, a znaki mają być wyraźne i czytelne. Pracownik powinien mieć możliwość łatwego regulowania jasności i kontrastu w zależności od warunków oświetlania stanowiska pracy. Ponadto monitor powinien być regulowany – w zakresie pochylenia oraz możliwości obrotu wokół własnej osi.

Klawiatura powinna stanowić osobny element wyposażenia podstawowego stanowiska pracy. Jej konstrukcja ma umożliwiać użytkownikowi przyjęcie pozycji, która nie powoduje zmęczenia mięśni kończyn górnych podczas pracy.

Właściwy stół...

Również stół wchodzący w skład wyposażenia pomocniczego komputerowego stanowiska pracy nie może być przypadkowy. Jego konstrukcja powinna umożliwiać dogodne ustawienie elementów wyposażenia, w tym zróżnicowaną wysokość ustawienia monitora ekranowego i klawiatury. Szerokość oraz głębokość stołu powinna dawać wystarczającą powierzchnię do łatwego posługiwania się elementami wyposażenia stanowiska i wykonywania czynności związanych z rodzajem pracy.

...oraz krzesło

Obok właściwego stołu pracodawca powinien zapewnić zatrudnionym właściwe krzesło. Przede wszystkim musi być ono stabilne i wyposażone przynajmniej w podstawę co najmniej pięciopodporową z kółkami jezdnymi. Siedzisko oraz oparcie powinny być regulowane w zakresie wysokości oraz pochylenia. Ponadto „komputerowe" krzesło powinno być wyposażone w podłokietniki oraz dawać możliwość obracania się wokół osi pionowej o 360 stopni.

Również przy telepracy

Praca świadczona regularnie poza firmą w domu nie może być wykonywana na „kanapie z laptopem na kolanach". Aby zatrudnić telepracownika, pracodawca powinien mu zapewnić warunki BHP w zakresie komputerowego stanowiska pracy, takie jak w stosunku do pracowników, których stanowiska usytuowane są w zakładzie. Nie ma więc taryfy ulgowej w przypadku, gdy pracodawca zechce zatrudnić telepracowników.

Przykład

Pracodawca zatrudnił kobietę w charakterze tłumacza. Kiedy pracownica zaszła w ciążę, strony porozumiały się, że aby uniknąć niedogodności związanych z przyjazdem do pracy, będzie wykonywała swoje obowiązki w formie telepracy. Szef wyposażył ją w komputer z monitorem, klawiaturą oraz myszką, uznając, że jest to wyposażenie wystarczające. W takim przypadku, skoro kobieta będzie świadczyła pracę w ramach stanowiska wyposażonego w monitor ekranowy, oprócz sprzętu komputerowego powinna mieć zapewniony również właściwy stół oraz krzesło. Nie mogą to być przypadkowe meble, znajdujące się w mieszkaniu telepracownicy.

Szersza definicja pracownika

Jak wiadomo, aby uzyskać status pracodawcy, należy zatrudniać przynajmniej jednego pracownika. Podstawową z punktu widzenia prawa pracy definicję pracownika zawiera art. 2 k.p. Zgodnie z tym przepisem jest to osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Należy jednak mieć świadomość, że rozporządzenie w sprawie BHP na stanowiskach z monitorami ekranowymi ma swoją własną definicję pracownika, która w zakresie warunków pracy ma pierwszeństwo wobec kodeksowej. Pracownikiem w rozumieniu § 2 pkt 4 ww. rozporządzenia jest każda osoba zatrudniona przez pracodawcę, w tym praktykant i stażysta użytkujący w czasie pracy monitor ekranowy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy. ?

Jakie to stanowisko

Organizując komputerowe stanowisko pracy, w pierwszej kolejności należy odpowiedzieć na pytanie, czym ono właściwie jest i co wchodzi w jego skład. Zgodnie z definicją zawartą w rozporządzeniu jest to przestrzeń pracy wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, obejmującym wyposażenie:

- podstawowe, w tym monitor ekranowy, klawiaturę lub inne urządzenia wejściowe, jednostkę centralną lub stację dyskietek,

- dodatkowe, w tym drukarkę, skaner, mysz, trackball,

- pomocnicze, np.: stół, krzesło, uchwyt na dokument, podnóżek.