Za osobę współpracującą ?z przedsiębiorcą przy prowadzeniu działalności gospodarczej oraz ze zleceniobiorcami zgodnie z art. 8 ust. 11 ustawy ?o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa o sus) uważa się małżonka, dzieci własne, drugiego małżonka ?i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nim we wspólnym gospodarstwie domowym ?i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy-zlecenia.

Pozostawanie we wspólnym gospodarstwie domowym polega na wspólnym zaspokajaniu potrzeb życiowych ?w rodzinie związanych z prowadzeniem domu czy załatwianiem spraw związanych ?z potrzebami życia codziennego. Ocena, czy dana osoba pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym, zależy od indywidualnego, konkretnego przypadku.

Sąd Najwyższy w wyroku ?z 24 lipca 2009 r. (I UK 51/09) określił definicję współpracy ?i stwierdził, że „współpracą przy prowadzeniu działalności gospodarczej powodującą obowiązek ubezpieczeń emerytalnego i rentowych jest takie współdziałanie osoby bliskiej przedsiębiorcy, które generuje stałe, dodatkowe dochody z tej działalności niezależnie od tego, czy dokonuje tego odpłatnie, czy też nieodpłatnie".

Bez wynagrodzenia

Małżonkowie mogą pomagać sobie w prowadzeniu działalności gospodarczej bez pobierania z tego tytułu wynagrodzenia. Dla celów podatkowych bezpłatna pomoc męża przy prowadzeniu przez żonę działalności gospodarczej jest dla niej nieodpłatnym świadczeniem zwolnionym z podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy ?o PIT. Zgodnie z tym przepisem wolna od podatku jest wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń otrzymywanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej, a więc m.in. od małżonka.

Przykład

Pani Małgorzata prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży odzieży. Do pomocy ?w firmie zaangażowała małżonka. Mąż nie pobiera z tego tytułu wynagrodzenia. W tym przypadku pani Małgorzata otrzymuje od męża nieodpłatne świadczenie, które jest zwolnione z PIT.

Świadczenie bezpłatnej pomocy osobie bliskiej ma większe znaczenie dla celów ubezpieczenia społecznego. Osoba taka jest w korzystnej sytuacji, dlatego że mimo nieotrzymywania wynagrodzenia ma prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego. Składki na ubezpieczenie społeczne i składkę zdrowotną za osobę współpracującą przy wykonywaniu działalności finansuje i opłaca w całości ?z własnych środków przedsiębiorca na takich samych zasadach, jak płaci składki za siebie. Przedsiębiorca zawsze finansuje i płaci składki za osobę współpracującą przy wykonywaniu działalności, niezależnie od tego czy osoba współpracująca świadczy pomoc nieodpłatnie, czy też otrzymuje za nią wynagrodzenie.

Takie stanowisko zostało potwierdzone przez Izbę Skarbową w Warszawie w interpretacji z 14 sierpnia 2012 r. (IPPB1/415-568/12-2/E).

Inaczej przy zatrudnieniu

Jeśli mąż zatrudni żonę ?w firmie na umowę-zlecenie, to fakt pozostawania małżonków we wspólnym gospodarstwie domowym nie ma znaczenia. Jeżeli przedsiębiorca zawrze umowę-zlecenie z osobą bliską, to płaci za nią składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne tak jak przy umowie-zleceniu, a nie jak za osobę współpracującą. Część składki na ubezpieczenie emerytalne ?i rentowe zleceniobiorcy finansuje przedsiębiorca, a część sam zleceniobiorca. Przedsiębiorca finansuje także z własnych środków składki na ubezpieczenie wypadkowe zleceniobiorcy. Natomiast składka na ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolna i płacona na wniosek zleceniobiorcy. Potwierdził to Oddział ZUS w Lublinie ?w piśmie z 15 lutego 2013 r. (DI/200000/451/136/2013).

Należy opodatkować

Jeśli osoba współpracująca wykonuje pracę na umowę-zlecenie, to od otrzymanego wynagrodzenia musi zapłacić podatek dochodowy.

Co ująć w kosztach

Z art. 22 ust. 6bb ustawy ?o PIT wynika, że składki ?w części finansowanej przez płatnika składek, czyli przez przedsiębiorcę, składki na Fundusz Pracy oraz na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych są kosztami uzyskania przychodów ?w miesiącu, za który są one należne, pod warunkiem że zostaną opłacone w terminach wymaganych przez przepisy. Jeśli składki nie zostały zapłacone, to nie mogą być kosztem.

Zgodnie z art. 26 ust. 1 pkt 2 ustawy o PIT składki na ubezpieczenie społeczne (ale już nie składki na Fundusz Pracy oraz na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych) przedsiębiorca może jednak odliczyć od dochodu. Jest tak, jeżeli nie zostały one zaliczone do kosztów uzyskania przychodu. A zatem: albo koszt, albo odliczenie.

Przedsiębiorca może również odliczyć od podatku kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne zapłaconą ?w roku podatkowym z własnych środków za osobę z nim współpracującą. Zgodnie ?z art. 27b ust. 2 ustawy o PIT kwota odliczenia nie może przekroczyć 7,75 proc. podstawy wymiaru tej składki.

Przykład

Pani Joanna pomaga swojemu mężowi w prowadzeniu działalności gospodarczej, przy czym mąż zatrudnił ją na umowę-zlecenie ?na stanowisku sprzedawcy. Pani Joanna nie ma innego zatrudnienia ?i z tytułu umowy-zlecenia otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 1800 zł brutto miesięcznie.

Mąż pani Joanny jest w tym przypadku płatnikiem podatku i na nim spoczywa obowiązek poboru zaliczki na PIT.

Rozliczenie podatkowo-składkowe:

wynagrodzenie brutto     1800,00 zł

składka emerytalna 9,76 proc.    175,68 zł

składka rentowa 1,5 proc.    27,00 zł

składka chorobowa 2,45 proc.    44,10 zł

razem składki    246,78 zł

podstawa wymiaru składki zdrowotnej    1553,22 zł

koszty 20 proc.    310,64 zł

podstawa opodatkowania    1243,00 zł

podatek 18 proc.    223,74 zł

składka na ub. zdrowotne 9 proc.    139,79 zł

składka na ub. zdrowotne

do odliczenia 7,75 proc.    120,37 zł

podatek do urzędu       103,00 zł

wynagrodzenie do wypłaty    1310,43 zł