Sprawne zarządzanie spółką kapitałową w praktyce może napotkać wiele trudności. Menedżerowie muszą pamiętać, że ich obowiązki nie ograniczają się do prowadzenia spraw spółki i jej reprezentowania. Przede wszystkim są one rozciągnięte w czasie i obejmują okres od powołania do pełnionej funkcji w spółce aż do jej likwidacji lub upadłości. Menedżerowie powinni pamiętać, że niezgłoszenie w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki z o.o. rodzi dla nich doniosłe konsekwencje, w skrajnych przypadkach mogą nawet trafić do więzienia.

Zgłoszenie wniosku

Przepisy ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze nakładają na członka zarządu spółki kapitałowej, jako osoby uprawnionej do reprezentowania osoby prawnej, obowiązek zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki w przypadku, gdy zobowiązania podmiotu przekroczą wartość jego majątku oraz gdy dłużnik nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości.

Ogłoszenie w odpowiednim czasie upadłości leży przede wszystkim w interesie wierzycieli, jednak obowiązek zgłoszenia wniosku nałożono tylko na dłużnika oraz osoby mające prawo go reprezentować. Zazwyczaj bowiem wierzyciele nie wiedzą, czy spółka realizuje na bieżąco swoje zobowiązania lub czy jej stan bierny majątku przewyższa stan czynny, w odróżnieniu od członków zarządu spółki czy prezesa, którzy mogą dokonać takiej oceny nie tylko na podstawie bilansu sporządzonego na koniec roku obrachunkowego, lecz także każdego innego bilansu przygotowanego na potrzeby spółki.

Prokurent nie musi

Warto przy okazji zwrócić uwagę, że kontrowersyjne wydaje się wyłączenie z kręgu osób zobowiązanych do zgłoszenia wniosku o upadłość spółki prokurentów. W tym zakresie prawo do reprezentacji spółki, ściśle związane z obowiązkiem zgłoszenia omawianego wniosku, zostało powiązane z mandatem członków zarządu powołanych na okres pełnienia określonej funkcji w spółce, co wyłączyło z kręgu osób zobowiązanych właśnie prokurentów. To niekorzystne dla wierzycieli spółki stanowisko potwierdził też Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 15 marca 2013 r. V CSK 177/12, stwierdzając, że „z art. 21 prawa upadłościowego ?i naprawczego nie można wyprowadzić obowiązku prokurenta do wystąpienia z wnioskiem o ogłoszenie upadłości. Nie ponosi on zatem odpowiedzialności za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości".

Odpowiedzialność odszkodowawcza

Na gruncie przepisów upadłościowych została ukonstytuowana reguła odpowiedzialności odszkodowawczej za niezgłoszenie we właściwym terminie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki, zgodnie z którą osoby mające prawo do reprezentowania spółki ponoszą odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną niezgłoszeniem wniosku w terminie 14 dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości. Należy pamiętać, że członek zarządu, który pomimo obowiązku nie zgłosił wniosku, odpowiada za szkodę wyrządzoną swoim zachowaniem, a raczej za jego brak, całym swoim majątkiem, bez ograniczenia.

Wskazany obowiązek odszkodowawczy odnosi się w zasadzie do reprezentantów i likwidatorów, a nie w stosunku do samego dłużnika, gdyż szkodę stanowi nieściągnięta wierzytelność, a za nią mogą odpowiadać tylko inne osoby, a nie dłużnik, wobec którego wierzyciel nie traci swej wierzytelności i może jej dochodzić.

Zakaz prowadzenia działalności

Sąd może orzec pozbawienie na okres od trzech do dziesięciu lat prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszeniu osoby, która ze swej winy, będąc do tego zobowiązana z mocy ustawy, nie złożyła w terminie dwóch tygodni od dnia powstania podstawy do ogłoszenia upadłości wniosku o ogłoszenie upadłości.

Omawiana sankcja ma wielopłaszczyznowy zakres.

Po pierwsze, obejmuje zakaz prowadzenia „działalności gospodarczej na własny rachunek", tj. takiej działalności, w której zarówno korzyści (zysk), jak i ciężary (ryzyko odpowiedzialności za długi) dotyczą bezpośrednio osoby fizycznej, która ją prowadzi.

Po drugie, zakaz obejmuje pełnienie funkcji reprezentanta wszelkiego typu przedsiębiorców, tj. zakaz wchodzenia w skład organów uprawnionych do składania oświadczeń woli w imieniu przedsiębiorcy.

W praktyce najczęściej chodzi o sprawowanie funkcji dyrektora przedsiębiorstwa państwowego, członka zarządu spółki z o.o., spółki akcyjnej oraz spółdzielni.

Po trzecie, zakaz obejmuje pełnienie funkcji pełnomocnika wszelkiego typu przedsiębiorców. Chodzi zarówno o pełnomocnictwo według przepisów kodeksu cywilnego, jak i o prokurę, pełnomocnictwo o charakterze trwałym (prokura lub pełnomocnictwo udzielone przez osobę fizyczną prowadzącą ewidencjonowaną działalność gospodarczą), jak również pełnomocnictwo udzielone do dokonania określonej czynności prawnej np. pełnomocnictwo udzielone na podstawie art. 210 k.s.h. przez zgromadzenie wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Po czwarte, sankcja oznacza też zakaz pełnienia funkcji kontrolnych w strukturze przedsiębiorcy i w tym zakresie odnosi się jedynie do członkostwa w radzie nadzorczej lub komisji rewizyjnej w spółce akcyjnej, spółce z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółdzielni. Skutki orzeczonego przez sąd takiego zakazu mają charakter konstytutywny.

Marcin ?Śledzikowski, prawnik z Kancelarii Prawnej Schampera, Dubis, Zając ?i Wspólnicy Sp.k. we Wrocławiu

Pomimo wielu obowiązków nałożonych na członków zarządu spółki konsekwencje związane z brakiem zgłoszenia lub nieprawidłowym zgłoszeniem wniosku o upadłość spółki są dla nich najbardziej dotkliwe. Z profesjonalnego charakteru wykonywanych czynności jasno wynika, że to członkowie zarządu powinni znać na bieżąco  ?kondycję finansową spółki i dążyć nie tylko do maksymalizacji zysków, ale także do odpowiedniego zabezpieczenia swoich kontrahentów poprzez minimalizowanie ryzyka niewypłacalności. Prawidłowe zgłoszenie wniosku o upadłość daje wierzycielom potencjalnie większe szanse na zaspokojenie zgłoszonych roszczeń. W tak rozbudowanym spektrum działalności, jaką jest realizowanie celów gospodarczych w postaci spółki z o.o., zarząd w celu minimalizowania ryzyka powinien korzystać z wyspecjalizowanych doradców, bez których ciężko o prawidłową realizację obowiązków stawianych przez prawo oraz realia prowadzenia działalności.