Co do zasady w niedziele czy święta pracownicy powinni odpoczywać. Jednak pracodawca może wyznaczyć zadania w te dni ze względu na organizację pracy w firmie. Taką możliwość mają przedsiębiorstwa, w których praca wykonywana jest w ruchu ciągłym lub na zmiany, a także realizujące prace konieczne ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności – w tym w gastronomii czy zakładach hotelarskich (art. 151

10

k.p.). Od trzech tygodni ten katalog jest szerszy.

Współpraca z zagranicą

Od 4 marca 2014 r. praca w niedziele i święta jest dozwolona również przy świadczeniu usług drogą elektroniczną na rzecz podmiotu zagranicznego, jeżeli dni będące w Polsce dniami wolnymi od pracy są u kontrahenta roboczymi. W takie dni mogą pracować osoby, które w celu realizacji usługi posługują się:

- ?środkami komunikacji elektronicznej w rozumieniu przepisów o świadczeniu usług drogą elektroniczną lub

- ?urządzeniami telekomunikacyjnymi w rozumieniu przepisów prawa telekomunikacyjnego,

a efekt ich pracy odbierany jest poza Polską. Niedziele i święta mogą być robocze również dla osób, które zapewniają możliwość świadczenia tych usług.

Do tej pory art. 151

10

k.p. nie przewidywał takiej możliwości. Pracodawcy, którzy przed zmianą przepisów zlecali podwładnym pracę w niedziele i święta mimo zakazu (wynikającego z art. 151

9

i 151

10

k.p.), narażali się na odpowiedzialność z tytułu wykroczeń. Takie naruszenie stanowi bowiem wykroczenie przeciwko prawom pracownika i jest zagrożone karą grzywny od 1 tys. do 30 tys. zł (art. 281 pkt 5 k.p.).

Niedziela w call center

Z dobrodziejstwa nowelizacji skorzystają przede wszystkim firmy rozliczeniowe, które świadczą usługi na rzecz zagranicznych podmiotów. Nowelizacja umożliwiała pracę w różnego typu centrach biznesowych oraz przy wykonywaniu tzw. usług współdzielonych (shared service center).

Idea tych usług polega na scentralizowaniu funkcji administracyjnych, które wcześniej były wykonywane w ramach osobnych działów lub lokalizacji. Do tych, które można współdzielić w obrębie jednostki organizacyjnej firmy, należy np. obsługa klienta, dział płac czy kadr, a także usługi IT. Celem jest znaczące zmniejszenie kosztów związanych z konkretnymi funkcjami przez standaryzację praktyk i procedur.

Takich firm w Polsce jest coraz więcej, a każda z nich zatrudnia wielu pracowników. Te duże nawet po kilka tysięcy osób. Istotne jest utrzymanie zatrudnienia przez stworzenie korzystnych warunków prawnych dla działalności prowadzonych przez te firmy, w tym przez umożliwienie zlecania pracy również w dni uznawane w Polsce za wolne.

Inny kalendarz świąt

Idea wprowadzenia zmiany przepisów polega na możliwości współdziałania takich centrów z odbiorcami ich usług za granicą. Chodzi o personel firm świadczących usługi drogą elektroniczną na rzecz podmiotów prowadzących działalność w innych strefach czasowych lub działających w państwach o odmiennym w stosunku do naszego kalendarza świąt. Jak wiadomo, nie we wszystkich państwach daty dni wolnych się pokrywają, w szczególności dotyczy to świąt państwowych oraz niektórych religijnych.

Jeśli zaś chodzi o możliwość pracy w niedzielę, zmiana dotyczy zatrudnionych w centrach usług, które pracują na rzecz rynków arabskich czy Izraela. W tych krajach jest zupełnie inny kalendarz pracy, gdzie piątek i sobota są wolne, natomiast niedziela jest dniem pracującym.

Brak możliwości ułożenia grafików w podstawowym systemie czasu pracy obejmujących niedziele i święta prowadził do tego, że nie można było w sposób zgodny z prawem zapewnić ciągłości świadczenia tych usług.

E-usługi przez ocean

Nowelizacja dopuściła wykonywanie pracy w niedziele i święta na rzecz różnych zagranicznych podmiotów działających na rynku światowym, których obowiązują odmienne kalendarze świąt i strefy czasowe.

Zmiana jest zatem pozytywna. Daje możliwość świadczenia elektronicznych usług biznesowych, które pomogą nie tylko zachować obecne liczne miejsca pracy w tym sektorze, ale również poprawią konkurencyjność polskiego rynku pracy w tym obszarze.

W zamian wolne...

Nowelizacja nie zmieniła zasad rekompensaty pracy wykonywanej w niedzielę i święto. Pracownikowi w pierwszej kolejności trzeba oddać za to dodatkowy dzień wolny od pracy:

- ?w zamian za pracę w niedzielę – w ciągu sześciu dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po niej,

- ?w zamian za pracę w święto – w ciągu okresu rozliczeniowego.

... albo pieniądze

Jeżeli pracownik nie może odebrać dnia wolnego w zamian za pracę w niedzielę w tym terminie, należy mu go udzielić do końca okresu rozliczeniowego. Gdy i to okaże się niemożliwe, dostanie 100-proc. dodatek do pensji za każdą godzinę pracy w niedzielę. Podobnie jest w przypadku pracy w dzień świąteczny.

Pracodawcy zdają sobie sprawę, że konieczność świadczenia przez podwładnych pracy w niedzielę czy święto nie jest przez nich entuzjastycznie odbierana. Sytuacja komplikuje się jeszcze bardziej, gdy chodzi o atrakcyjne przerwy w pracy, jak 1 i 3 maja, Boże Ciało, czy inne dni, które przedłużają weekend.

Wprawdzie dni ustalone zgodnie z harmonogramem, w tym niedziele i święta, są dla pracownika normalnymi dniami pracy, jednak może on zawsze, o ile wcześniej nie zawnioskuje o dzień wolny, zgłosić szefowi urlop na żądanie. Aby do takich sytuacji nie dochodziło, część pracodawców zapowiedziała wprowadzenie innego niż kodeksowe uregulowania w zakresie gratyfikacji pracowników. Poza udzieleniem dnia wolnego będą dodatkowo wypłacali 100-proc. dodatek do pensji za każdą przepracowaną godzinę. W ten sposób liczą, że część zatrudnionych chętniej spędzi najbliższą majówkę w firmie.

Zdaniem autorki

Katarzyna Gospodarowicz, radca prawny w Kancelarii Prawnej Schampera, Dubis, ?Zając i Wspólnicy sp.k.

Regularne świadczenie pracy w niedziele i święta może ?wynikać tylko z obowiązującego pracownika rozkładu ?czasu pracy. Polecenie pracodawcy w tej kwestii może dotyczyć natomiast sytuacji szczególnej, wynikającej z konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia i zdrowia ludzkiego albo ochrony mienia lub usunięcia awarii (art. 151 § 1 pkt 1 k.p.). Potrzeby świadczenia tego rodzaju pracy z reguły nie da się bowiem z góry przewidzieć, a to oznacza, że nie może to znaleźć wyrazu w zaplanowanym harmonogramie.

W przypadku e-usług dla kontrahenta zagranicznego nie chodzi jednak o polecenie pracodawcy wynikające ze szczególnych okoliczności, a raczej o świadczenie pracy zgodnie z obowiązującym pracownika grafikiem. ?Jeśli szef nie będzie chciał, aby jego załoga świadczyła pracę w każde święto, to dobrze jest na początku roku wskazać, w jakich dniach zatrudnieni będą musieli się stawić w firmie. Wtedy będą mogli zaplanować sobie odpoczynek w ciągu roku. Zaskakiwanie podwładnych takimi informacjami z całą  pewnością niekorzystnie wpływałoby na motywację pracowników wzywanych w te dni do pracy.

Układając grafiki, należy jednak pamiętać o ogólnych zasadach dotyczących czasu pracy, tj. maksymalnej długości dniówki, normie tygodniowej oraz długości okresów odpoczynku zatrudnionych.