Co do zasady zlikwidowanie stanowiska pracy przy rzeczywistych zmianach organizacyjnych uzasadnia wypowiedzenie umowy. Dalsze zatrudnianie osoby, która je zajmuje, nie ma bowiem sensu. Jeśli jednak szef eliminuje jedno z większej liczby jednakowych stanowisk, musi wykazać zasadność wyboru pracownika, którego zwalnia. Decyzje o przydatności i celowości utrzymywania posady mieszczą się w uprawnieniach pracodawcy i nie podlegają ocenie sądów pracy. Tak wskazał Sąd Najwyższy ?w wyroku z 23 maja 1997 r. (I PKN 176/97). Sąd pracy nie jest uprawniony do badania celowości i zasadności zmian struktury organizacyjnej firmy. Nie może też decydować, czy decyzja o likwidacji była trafna merytorycznie, od strony biznesowej (postanowienie SN ?z 2 lutego 2012 r., II PK 252/11). Tylko do pracodawcy należy zatem decyzja o kasacji konkretnego stanowiska i sąd nie może badać jej zasadności.
Rozdzielenie obowiązków
Przy zmianach organizacyjnych firma może zdecydować o tym, że czynności wykonywane przez pracownika na likwidowanej posadzie mogą być powierzane innym pracownikom (na innych stanowiskach), a nawet osobom (podmiotom) niepozostającym z pracodawcą w stosunku pracy. Dochodzi wtedy do likwidacji stanowiska, mimo że określone zadania na rzecz pracodawcy nadal są wykonywane. W takim wypadku szef może zwolnić etatowca, którego obowiązki rozdzielił na innych. Podobnie wskazał SN ?w wyroku z 4 grudnia 2013 r. (II PK 67/13). Takie postępowanie firmy nie może być uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 8 k.p.). Nie ma bowiem zasady, zgodnie ?z którą firma musi zachować dotychczasowe warunki pracy i płacy etatowców, gdy po reorganizacji nie istnieje już stanowisko, na którym podwładny mógłby świadczyć dotychczasową pracę.
Czynności na zewnątrz
Do faktycznej likwidacji stanowiska dochodzi też wtedy, gdy czynności wykonywane dotąd przez tracącego pracę powierza się innym osobom, niepozostającym z pracodawcą w stosunku pracy (np. zleceniobiorcom), lub firmom zewnętrznym. W wyroku z 12 grudnia ?2001 r. (I PKN 733/00) SN stwierdził, że powierzenie obsługi prawnej podmiotowi zewnętrznemu uzasadnia wypowiedzenie angażu radcy prawnemu, choćby jego stanowisko nie zostało formalnie zlikwidowane przez zmianę regulaminu organizacyjnego.
Gdy pracownik odwołał się od wypowiedzenia, sąd pracy może ocenić, czy likwidacja jego stanowiska jest autentyczna czy pozorna (fikcyjna), służąca jedynie uzasadnieniu zwolnienia.
Fikcyjne działanie
Nierzadko bowiem firma, chcąc pozbyć się niewygodnego etatowca, dokonuje pozornych zmian organizacyjnych ?i fikcyjnej kasacji stanowiska. ?Z pozorną likwidacją, która nie uzasadnia wymówienia, mamy do czynienia np. wtedy, gdy stanowisko jest wprawdzie usuwane, ale zamiast niego tworzy się nowe (o innej nazwie), które w istotnych elementach nie różni się od skasowanego. W takim wypadku wypowiedzenie angażu nie będzie uznane przez sąd za uzasadnione. Przy czym ocena sądu, czy wystąpiła pozorna likwidacja stanowiska, polega na porównaniu warunków zatrudnienia (treści stosunku pracy) na nowym stanowisku z tymi na skasowanym przez pracodawcę. Tak uznał SN w wyroku ?z 4 września 2007 r. (I PK 92/07).
W szczególności sama zmiana nazwy stanowiska przy zachowaniu dotychczasowego zakresu czynności nie uzasadnia wypowiedzenia z przyczyn dotyczących firmy, polegających na zmianach organizacyjnych związanych z restrukturyzacją. Tak stwierdził SN ?w wyroku z 22 listopada 2001 r. ?(I PKN 680/00). Takie fikcyjne (pozorne) usunięcie stanowiska nie może być uznane za obiektywną i samodzielną przyczynę uzasadniającą wymówienie. Będzie to skutkować uwzględnieniem przez sąd roszczenia pracownika ?o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne lub o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowanie.
Autor jest sędzią ?Sądu Okręgowego w Kielcach
O czym pamiętać
- ?zwolnienie pracownika uzasadnia powierzenie dotychczasowych jego obowiązków innym osobom lub firmie zewnętrznej
- ?sąd nie może decydować, czy eliminacja stanowiska była uzasadniona ekonomicznie
- ?pracownikowi wolno wręczyć wymówienie z powodu likwidacji stanowiska przed dniem jego faktycznej kasacji
- ?jeśli firma zatrudnia co najmniej 20 osób i likwidacja stanowiska była wyłączną przyczyną wymówienia, zwolnionemu wypłaca się odprawę pieniężną
Czego unikać
- ?podawania pozornej (nieprawdziwej) przyczyny wypowiedzenia
- ?powoływania się na likwidację stanowiska pracy, gdy faktycznie dochodzi tylko do zmiany jego nazwy lub nieistotnej modyfikacji zakresu obowiązków zatrudnionego
- ?poprzestawania jedynie na ustnym wskazaniu likwidacji stanowiska jako przyczyny wymówienia