Ogół praw i obowiązków wspólnika każdej spółki osobowej, a więc m.in. jawnej, która zgodnie z art. 4 § 1 pkt 1 kodeksu spółek handlowych należy do tej kategorii, może być przeniesiony. Należy jednak wcześniej spełnić odpowiednie warunki formalne.

Mianowicie:

- ?Taką ewentualność musi dopuszczać umowa danej spółki jawnej. W braku stosownych zapisów kontraktu zainteresowany nie opuści kręgu uczestników podmiotu (pomijam ewentualność złożenia w ustawowym terminie wypowiedzenia umowy spółki), chyba że zapadnie decyzja (w formie uchwały) o zmianie umowy spółki polegająca na dodaniu postanowienia przewidującego taką opcję >patrz przykład 1 oraz wzór uchwały o zmianie umowy sp.j.

- ?Wszyscy pozostali wspólnicy wyrazili na to pisemną zgodę, przy czym umowa danej spółki może wprowadzać odmienne uregulowania (np. wymóg uzyskania zgody tylko jednego wspólnika albo większości z nich) >patrz przykład 2 i 3. Istnieje także wariant określenia w kontrakcie spółki czasu, w którym nastąpi wyrażenie aprobaty na przeniesienie udziału lub zastrzeżenia warunku uzgodnienia jego nabywcy >patrz przykład 4. Niewyrażenie zaś zgody we wskazanym w umowie terminie skutkuje bezskutecznością zawieszoną do chwili wyrażenia akceptacji przez pozostałych uczestników spółki. Akceptacja wywołuje skutki prawne z chwilą wyrażenia zgody przez ostatniego ze wspólników. W przypadku odmowy natomiast bądź to przez podaną w umowie lub zakreśloną w art. 10 § 2 k.s.h. ich liczbę, czynność prawna przeniesienia udziału jest nieważna >patrz przykład 5. Poza tym umowa może wprowadzać surowsze reguły dla wyartykułowania omawianej zgody (np. formę aktu notarialnego), ponieważ forma pisemna zastrzeżona jest wyłącznie dla celów dowodowych.

Uwaga!

Pod pojęciem ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej należy rozumieć wszystkie przysługujące mu w niej prawa, np. do reprezentacji czy udziału w zyskach, i obowiązki, np. uczestnictwo w stratach, powstrzymywanie się od działalności konkurencyjnej.

Przykład 1.

Pani Malwina, wspólnik sp.j., chciałaby w drodze darowizny, przekazać swojej córce ogół przysługujących jej w spółce praw i obowiązków. Umowa podmiotu milczy na ten temat. Dopóki zatem nie nastąpi stosowna zmiana w treści kontraktu spółki, udział pani Malwiny nie trafi do jej córki.

Przykład 2.

Sytuacja jak w przykładzie 1, przy czym umowa sp.j. stanowi, że ogół praw i obowiązków wspólnika spółki może być przeniesiony na inną osobę. Kontrakt tego podmiotu nie zawiera jednak ?żadnych zapisów dotyczących procedury przeniesienia tego udziału. W takiej sytuacji więc przeniesienie ogółu praw i obowiązków pani Malwiny na córkę musi być poprzedzone uzyskaniem pisemnej zgody wszystkich pozostałych wspólników.

Przykład 3.

Sytuacja jak w przykładzie 2, przy czym zgodnie z umową sp.j. do przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki wystarczająca jest pisemna zgoda tylko jednego z uczestników spółki. Tej akceptacji  w formie stosownej, pisemnej uchwały udzieliła jedynie pani Anastazja (w skład spółki zaś, oprócz pań: Malwiny i Anastazji, wchodzi dodatkowo pani Sylwia). Ta ostatnia stwierdziła natomiast, że uchwała jest nieważna, bo nie zapadła jednomyślnie, w świetle natomiast art. 10 § 2 k.s.h., jednogłośność jest konieczna. Nie jest to słuszny pogląd. Jednomyślność w omawianej kwestii byłaby bowiem wymagana tylko wówczas, gdyby umowa nie zawierała odmiennych regulacji.

Przykład 4.

W umowie sp.j. wprowadzono zapis, że przeniesienie udziału w spółce możliwe jest jedynie na podstawie uchwały podjętej jednogłośnie – najpóźniej w dacie dokonania czynności prawnej, na podstawie której następuje przeniesienie ogółu praw i obowiązków – przez wszystkich pozostałych wspólników tejże spółki. Takie postanowienie jest dopuszczalne.

Przykład 5.

W umowie sp.j. składającej się z 5 wspólników  wprowadzono zapis, na podstawie którego przeniesienie udziału w spółce było dopuszczalne. Nie uregulowano jednak szczegółowych zasad przenoszenia ogółu praw i obowiązków. Jeden ze wspólników tej spółki – pan Michał – postanowił zbyć swój udział w spółce. Trzech pozostałych uczestników podmiotu podjęło uchwałę o wyrażeniu zgody na sprzedaż przez niego ogółu praw i obowiązków. Jedna osoba opowiedziała się przeciwko uchwale. Zbycie udziału przez pana Michała będzie zatem nieważne, bo skoro umowa nie zawierała odmiennych postanowień, to zastosowanie znajduje art. 10 § 2 k.s.h., w świetle którego aprobatę musi wyrazić reszta wspólników, tj. w tym przykładzie – czterech, a nie jedynie trzech uczestników spółki.

W sytuacji przeniesienia ogółu praw i obowiązków na wspólnika przystępującego przechodzi udział w takim zakresie, w jakim przysługuje on występującemu uczestnikowi spółki (jawnej) w dacie dokonywania czynności przeniesienia (np. sprzedaży, zamiany, darowizny). Ogół praw i obowiązków może być nierozłącznie przedmiotem nabycia zarówno przez pozostałych wspólników, jak i osoby trzecie >patrz przykład nr 6. Przeniesiony udział zawsze przysługuje niepodzielnie wspólnym nabywcom, którzy wykonują swoje prawa przez wspólnego przedstawiciela. Wspólność może być łączna (powstaje np. w wyniku przeniesienia udziału na małżonków pozostających w ustroju wspólności ustawowej) bądź w częściach ułamkowych (powstaje ona np. w wyniku spadkobrania lub darowizny) >patrz przykład 7.

Przykład 6.

Pani Klarze przysługuje 50 proc. ogółu praw i obowiązków w sp.j. Darowała go ona pani Klaudii. Przechodzi zatem na nią 50 proc. ogółu praw i obowiązków przysługujących pani Klarze w tej spółce.

Przykład 7.

Pani Marcelina, wspólnik w sp.j.,  zbyła 25 proc. ogółu praw i obowiązków przysługujących jej w tej spółce, na rzecz małżonków państwa Izabeli i Wiktora. Małżonkowie nabyli zatem wspólnie 25 proc. udział w sp.j. Pani Izabela i pan Wiktor są zatem wspólnikiem zbiorowym. Jedno z nich zaś reprezentuje ich prawa w sp.j.

Uwaga! W przypadku przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika sp.j. na inną osobę za zobowiązania występującego wspólnika związane z jego udziałem w podmiocie i zobowiązania tej spółki odpowiadają solidarnie występujący i przystępujący uczestnik. Jest to odpowiedzialność osobista i nieograniczona, gdy chodzi o zobowiązania wobec spółki, ograniczona zaś do zobowiązań występującego uczestnika oraz subsydiarna (powstanie ona zatem dopiero wtedy, gdy egzekucja z majątku podmiotu okaże się bezskuteczna).

Uwaga! Wszelkie zmiany w składzie osobowym spółki (jawnej) należy zgłosić w terminie 7 dni od daty podjęcia uchwał: ws. zmiany jej umowy oraz ustalenia tekstu jednolitego owego kontraktu. Do formularza KRS-Z1 należy załączyć, oprócz ww. uchwał, tekst jednolity umowy spółki, dokument, na podstawie którego dokonano przeniesienia udziału oraz formularze: KRS-ZK, ZB, ZY, NIP-2 i NIP-D. Przedmiotowy wniosek podlega stałej opłacie sądowej w kwocie 500 zł.

Autorka jest adwokatem

podstawa prawna: art. 4 § 1 pkt 1 oraz art.10 ustawy z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (DzU z 2000 r. nr 94, poz. 1037 ze zm.)

podstawa prawna: art. 73 § 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (DzU z 1964 nr 16, poz. 93 ze zm.)

podstawa prawna: w zw. z art. 2 ustawy z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (DzU z 2000 r. nr 94, poz. 1037 ze zm.)

podstawa prawna: art. 22 ustawy z 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (tekst jedn. DzU z 2007 r. nr 168, poz. 1186 ze zm.)

podstawa prawna: art. 55 ustawy z 28 lipca  2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (DzU z 2005 r. nr167, poz. 1398 ze zm.)

podstawa prawna: § 8 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia ministra sprawiedliwości z 15 kwietnia 1996 r. w sprawie organizacji, sposobu wydawania i rozpowszechniania oraz podstawy ustalania ceny numerów Monitora Sądowego i Gospodarczego i wysokości opłat za zamieszczenie w nim ogłoszenia lub obwieszczenia (DzU z1996 nr 45, poz. 204 ze zm.)

Z orzecznictwa

- ?„Skoro przepisy k.s.h. uzależniają przeniesienie „udziału spółkowego" w spółce osobowej na innego wspólnika ?lub osobę trzecią od spełnienia dwóch przesłanek przewidzianych w art. 10 § 1 i 2 k.s.h., to brak w umowie spółki postanowienia zezwalającego na przeniesienie „udziału spółkowego" powoduje bezwzględną nieważność czynności prawnej dokonanej ?z naruszeniem tego przepisu (art. 58k.c. )." – Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 26 października 2006 r., VI ACa 394/06;

- ?„Zbycie procentowe „udziałów" w spółce osobowej ?(części tego udziału) godzi w integralność udziału ?jako konglomeratu uprawnień o charakterze majątkowo-?-korporacyjnym i jest niedopuszczalne". – Postanowienie ?Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 13 maja 2009 r., VIII Ga 23/09.