Wczoraj poszerzony skład Naczelnego Sądu Administracyjnego podjął uchwałę w sprawie dotyczącej zasad kontroli przewidzianych w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej. Sędziowie uznali, że na odmowę rozpatrzenia sprzeciwu wniesionego na podstawie art. 84c ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej nie przysługuje skarga do sądu administracyjnego.
Wizyta celników
Kanwą uchwały była sprawa jednego z przedsiębiorców. Ostatniego dnia 2011 r. funkcjonariusze urzędu celnego przeprowadzili kontrolę w jego lokalu gastronomicznym. Chodziło o sprawdzenie urządzenia do gier. Stwierdzono, że automat nie ma rejestracji, a gry były prowadzone bez zezwolenia.
Przedsiębiorca złożył sprzeciw wobec podjęcia i wykonywania przez organ czynności kontrolnych. Zarzucił, że nie został powiadomiony o zamiarze wszczęcia kontroli. Przed podjęciem pierwszej czynności kontrolnej nie został też pouczony o prawach i obowiązkach.
Fiskus odmówił uwzględnienia sprzeciwu. Organ odwoławczy podtrzymał to rozstrzygnięcie. Wyjaśnił, że w sprawie nie istniały przesłanki uwzględnienia sprzeciwu, bo został on wniesiony po zakończeniu kontroli. Tymczasem sprzeciw może być wnoszony jedynie w jej toku.
Tego samego zdania był Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy. Spór trafił na wokandę sądu kasacyjnego. Trzyosobowy skład NSA powziął jednak poważne wątpliwości, czy odmowa uwzględnienia sprzeciwu w ogóle podlega zaskarżeniu do sądu administracyjnego. Wskazując na rozbieżne orzecznictwo, postanowił wystąpić z pytaniem prawnym. Sąd zwrócił uwagę na trzy różne kierunki rozstrzygania spraw dotyczących odmowy uwzględnienia sprzeciwu. Dwa z nich dopuszczają prawo zaskarżenia, choć wskazują różne podstawy. Trzeci wyklucza prawo do sądu.
I właśnie za tym trzecim, niekorzystnym dla przedsiębiorców, stanowiskiem opowiedział się poszerzony skład NSA. Uchwała nie zapadła jednogłośnie, dwóch sędziów zgłosiło zdania odrębne.
W jego ocenie postępowanie z art. 84c ustawy o swobodzie działalności gospodarczej nie jest postępowaniem administracyjnym. Nie jest bowiem objęte zakresem przedmiotowym kodeksu postępowania administracyjnego.
Tylko ocena
Przedmiotem postępowania administracyjnego jest władcze rozstrzygnięcie organu. Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej sprowadza się zaś tylko do oceny działalności gospodarczej przedsiębiorcy. Jednocześnie prezes Izby Gospodarczej NSA, sędzia Andrzej Kisielewicz, podkreślił, że ustawa o swobodzie przewiduje procedurę umożliwiającą przedsiębiorcy, który poniósł szkodę w wyniku kontroli, wystąpienie o odszkodowanie (art. 77 ust. 4).
Ireneusz ?Krawczyk, radca prawny, partner w kancelarii Ożóg i Wspólnicy
Brak prawa do sądowej skargi na odmowę uwzględnienia ?sprzeciwu wobec podjęcia i wykonywania czynności kontrolnych ?to kolejny dowód na to, że ochrona przedsiębiorcy przewidziana ?w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej jest iluzoryczna. Być może Naczelny Sąd Administracyjny wychodzi z idealistycznego założenia, że organy kontroli zawsze przestrzegają prawa ?i nie dopuszczają się nadużyć. Niestety w mojej ocenie ?rzeczywistość jest zupełnie inna. Naruszenia zasad kontroli, ?jakich dopuszczają się kontrolerzy, zwłaszcza podatkowi, stanowią pogwałcenie swobody prowadzenia działalności gospodarczej. Firmy powinny mieć zapewnioną drogę sądową. W przeciwnym razie wszelkie sankcje, które miały chronić je przed nadużyciami, będą martwym prawem.
