Od września obowiązują zmienione zasady dotyczące udzielania urlopów wychowawczych, a także rozszerzony katalog osób uprawnionych. To kolejny krok ustawodawcy, mający na celu ułatwienie i wydłużenie opieki rodziców nad potomstwem.

Nowi uprawnieni

Ustawa o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z 26 lipca 2013 r. (DzU poz. 983) wprowadziła nowe pojęcie – „osoby sprawującej osobistą opiekę nad dzieckiem". To osoba fizyczna, która sprawuje osobistą opiekę nad dzieckiem własnym lub swojego małżonka albo dzieckiem przysposobionym przez okres nie dłuższy niż 3 lata i maksymalnie do ukończenia przez nie 5. roku życia. O 3 lata dłużej może trwać opieka nad dzieckiem, które z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności wymaga osobistej opieki tej osoby – maksymalnie jednak do ukończenia przez nie 18. roku życia.

Identyczne normy pojawiły się w kodeksie pracy. Wskazuje, że pracownik zatrudniony przez co najmniej 6 miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

W ten sposób ustawodawca ustanowił okres składkowy dla pewnej grupy osób, które nie były pracownikami, a które z tytułu opieki nad dzieckiem mogą od tej pory być ubezpieczone tak jak pracownicy na urlopie wychowawczym >patrz ramka.

Przykład

Pani Janina przez 11 miesięcy wykonywała umowę-zlecenie. Była zgłoszona do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego. Ma dwuletniego syna. Po zakończeniu w listopadzie wykonywania cywilnego kontraktu może zrezygnować z pracy w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, nie dłużej jednak niż przez 3 lata i maksymalnie do ukończenia przez syna 5. roku życia. Z tego tytułu budżet państwa będzie za nią opłacać, za pośrednictwem ZUS, składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe i zdrowotne.

Ile czasu z potomkiem

Czas trwania urlopu wychowawczego pracownika i pseudowychowawczego dla osoby innej niż pracownik, jest identyczny. Pracownik może jednak brać urlop w pięciu częściach, a osoba uprawniona do opieki nad dzieckiem – w czterech.

Prawo do objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnymi, rentowym i zdrowotnym przysługuje jednemu z rodziców. Drugi w tym czasie nie może być objęty tymi ubezpieczeniami ani z tytułu urlopu wychowawczego ani ze sprawowania opieki nad dzieckiem. Nie może też pobierać zasiłku macierzyńskiego czy zasiłku w wysokości  macierzyńskiego na to samo dziecko.

Jeżeli jeden z rodziców przebywa na urlopie wychowawczym i ma z tego tytułu odprowadzane składki, to tytuł ten jest pierwszy do ubezpieczenia i nie można odprowadzać składek z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

Przykład

Pan Jan prowadzi działalność gospodarczą. Jego żona, Małgorzata, przebywa aktualnie na urlopie wychowawczym opiekując się dwuletnią córką. W okresie zimowym do firmy pana Jana przychodzi znacznie mniej zamówień. Dlatego uznał, że zawiesi działalność i zajmie się córką. Niestety nie może zostać ubezpieczony z tego tytułu, ponieważ prymat ubezpieczenia ma jego żona, przebywająca na urlopie wychowawczym.

Tylko emerytalna

Pewnym novum jest obejmowanie wyłącznie ubezpieczeniem emerytalnym osób, które mają zbyt krótki staż ubezpieczeniowy jako przedsiębiorcy, zleceniobiocy, czy osoby współpracujące – tj. gdy trwał on krócej niż 6 miesięcy.

Przykład

Pani Agnieszka wykonywała pracę na zlecenie tylko przez miesiąc. Nie ma wymaganego stażu, aby podlegać z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym oraz zdrowotnemu. Może jedynie złożyć wniosek o obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne z tytułu sprawowania opieki nad dzieckiem.

Szerszy katalog ubezpieczonych podczas wychowawczego

Obecnie wśród osób, za które ZUS będzie opłacał składki podczas przerwy wychowawczej, na czas sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, jest rodzic:

- który prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą przez co najmniej 6 miesięcy i zaprzestał jej prowadzenia albo zawiesił jej wykonywanie na podstawie art. 14a ust. 1d ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej,

- który prowadził inną niż określona w przepisach o swobodzie działalności gospodarczej pozarolniczą działalność, o której mowa w art. 8 ust. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, przez okres co najmniej 6 miesięcy i który zaprzestał jej prowadzenia (m.in. chodzi tutaj o twórców i artystów),

- zgłoszony do ubezpieczeń jako zleceniobiorca, który wykonywał pracę na podstawie umowy agencyjnej lub zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, przez  co najmniej 6 miesięcy i który zaprzestał jej wykonywania,

- będący osobą współpracującą przy prowadzonej działalności gospodarczej, o której mowa w art. 8 ust. 11 ustawy o sus, przez co najmniej 6 miesięcy i który zaprzestał tej współpracy,

- będący osobą duchowną, podlegającą z tego tytułu ubezpieczeniom społecznym przez co najmniej 6 miesięcy.