Od 1 października br. obowiązuje nowelizacja kodeksu pracy (DzU z 2013 r., poz. 1028) wprowadzająca nowe zasady wybierania 36-miesięcznego urlopu wychowawczego. Wprowadziła obowiązek dzielenia się funkcjami opiekuńczymi nad dzieckiem. Obecnie z całej tej urlopowej puli każdy z rodziców ma do swojej wyłącznej dyspozycji miesiąc wychowawczego – jeden przysługuje tylko mamie, a miesiąc tylko tacie dziecka. Tej jednomiesięcznej części uprawnienia nie można „przenieść" na drugiego rodzica. To oznacza, że mama wykorzystująca wychowawczy będzie w domu z maluchem maksymalnie przez 35 miesięcy, a miesiąc albo wykorzysta tata dziecka, albo przepadnie.

36 miesięcy dla samotnego

Jedynie rodzic samotnie wychowujący dziecko ma prawo do pełnych 36 miesięcy wychowawczego. Zgodnie z art. 186 § 9 k.p. o całą pulę urlopową może ubiegać się jedna osoba, jeśli drugi rodzic dziecka nie żyje, ma ograniczoną czy zawieszoną władzę rodzicielską lub został jej pozbawiony. O pełne 3 lata wolnego na dziecko może także wnioskować jego opiekun – kodeks nie precyzuje, czy chodzi o opiekuna prawnego czy faktycznego.

Niezbędne formalności

Kodeksowej zmianie towarzyszy zmiana rozporządzenia wykonawczego. Składając wnioski od 1 października br. należy je konstruować zgodnie z wymogami rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 19 września 2013 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania urlopu wychowawczego (DzU z 2013 r., poz. 1139). Zgodnie z nim pracownik, który chce skorzystać z tego uprawnienia, powinien najpóźniej na 14 dni przed deklarowaną datą rozpoczęcia korzystania z wolnego złożyć pracodawcy wniosek o jego udzielenie wraz z oświadczeniem drugiego rodzica o braku zamiaru korzystania z wychowawczego w tym samym czasie. Jeśli oboje rodzice chcą w tym samym czasie poświęcić się cementowaniu więzów rodzinnych z maluchem i przez jakiś czas pozostać wspólnie z dzieckiem (maksymalnie przez 4 miesiące), to pracownik do wniosku musi dołączyć stosowne oświadczenie drugiego rodzica.

Co w podaniu

Od 1 października br. we wniosku pracownika ubiegającego się o wychowawczy nie może zabraknąć nowych informacji. Oprócz pełnych danych osobowych podwładnego, jego adresu zamieszkania, danych osobowych dziecka (imię nazwisko, data urodzenia), w piśmie nie może zabraknąć:

- daty rozpoczęcia i zakończenia urlopu wychowawczego,

- wskazania okresu urlopu wychowawczego, który dotychczas wykorzystano na dane dziecko,

- wskazania liczby części urlopu wychowawczego, z których skorzystano na to dziecko.

Dodatkowe dokumenty

Do wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego należy dołączyć pisemne oświadczenie drugiego rodzica lub opiekuna dziecka o braku zamiaru korzystania z urlopu wychowawczego przez okres wskazany we wniosku. Oświadczenie to nie jest wymagane w razie:

- ograniczenia drugiemu rodzicowi albo pozbawienia go władzy rodzicielskiej,

- ograniczenia albo zwolnienia z opieki drugiego opiekuna dziecka,

- gdy zachodzą niedające się usunąć przeszkody do uzyskania takiego oświadczenia.

Powyższe okoliczności muszą być potwierdzone odpowiednimi dokumentami. Chodzi o:

- prawomocne orzeczenie sądu o ograniczeniu drugiemu rodzicowi władzy rodzicielskiej albo o pozbawieniu go władzy rodzicielskiej w pierwszej z ww. sytuacji,

- prawomocne orzeczenie sądu o ograniczeniu albo zwolnieniu z opieki drugiego opiekuna dziecka,

- dokumenty lub pisemne oświadczenie potwierdzające, że zachodzą niedające się usunąć przeszkody do uzyskania pisemnego oświadczenia drugiego rodzica lub opiekuna dziecka o braku zamiaru korzystania z urlopu wychowawczego przez okres wskazany we wniosku.

Konieczny wyrok

Problem pojawia się wówczas, gdy jeden z rodziców ma pełną władzę rodzicielską, choć faktycznie nie opiekuje się dzieckiem. Jeśli w rzeczywistości dzieckiem opiekuje się samotnie np. matka, ale nie dysponuje prawomocnym orzeczeniem sądu potwierdzającym  ograniczenie czy pozbawienie władzy rodzicielskiej jego ojca, nie ma szans, aby wykorzystała pełną pulę urlopu wychowawczego. Będzie mogła wykorzystać jedynie 35 miesięcy wolnego. Brakujący miesiąc urlopu wybierze dopiero wówczas, gdy w świetle prawa przysługiwać jej będzie status samotnego rodzica. A to dlatego, że w nowym rozporządzeniu wykonawczym zabrakło przepisu, który funkcjonował w dotychczasowym. Do tej pory jeżeli dołączenie dokumentów poświadczających wychowywanie dziecka w pojedynkę nie było możliwe, wystarczało samo oświadczenie podwładnego w tej sprawie. Teraz, jeśli pracodawca nie otrzyma kompletu dokumentów od samotnego rodzica – czyli wniosku o urlop wraz z oświadczeniem wnioskodawcy i z prawomocnym orzeczeniem potwierdzającym prawdziwość składanego oświadczenia, nie będzie mógł zaakceptować wniosku podwładnego. Rodzic będzie mógł się ubiegać tylko o 35 miesięcy wychowawczego. -

DLA KOGO WOLNE

Urlop wychowawczy na dziecko jest urlopem niepłatnym, za czas którego budżet państwa finansuje za rodzica składki emerytalno-rentowe i zdrowotną. Przysługuje on każdemu etatowcowi zatrudnionemu co najmniej 6 miesięcy. Udziela go szef na wniosek pracownika w wymiarze do 36 miesięcy. Można go wykorzystywać w dowolnym terminie od narodzin dziecka aż do czasu ukończenia przez nie 5. roku życia. Rodzice lub opiekunowie dziecka niepełnosprawnego mogą korzystać także z dodatkowego urlopu wychowawczego, również w wymiarze do 3 lat, do ukończenia przez nie 18. roku życia. Uprawnienie to można wykorzystać od razu w całości lub w częściach (dowolnej długości), maksymalnie pięciu, między którymi mogą wystąpić przerwy. Rodzice lub opiekunowie dziecka (którzy spełniają warunki do otrzymania tego urlopu) mogą także korzystać z niego równocześnie, jednak nie dłużej niż przez 4 miesiące.

WAŻNE TERMINY I ZASADY

- czas na złożenie wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego wynosi 2 tygodnie

- gdy wniosek wpłynie do szefa po terminie, pracodawca udziela urlopu nie później niż z upływem 2 tygodni od złożenia podania

- jeśli pracownik złoży wniosek o wychowawczy w trakcie wypowiedzenia umowy o pracę, to pracodawca udziela go na okres nie dłuższy niż do dnia rozwiązania angażu

- podwładny może wycofać wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego nie później niż na 7 dni przed rozpoczęciem tego wolnego, składając pracodawcy pisemne oświadczenie w tej sprawie

- z urlopu wychowawczego można zrezygnować w każdym czasie za zgodą pracodawcy. Pracownik może z niego zrezygnować także wtedy, gdy pracodawca nie wyraża na to zgody, zawiadamiając go o tym najpóźniej na 30 dni przed terminem przewidywanego powrotu do pracy