- Pracownica urodziła drugie dziecko. Jej mąż – także nasz etatowiec – wystąpił o dwutygodniowy urlop ojcowski, dwa dni urlopu okolicznościowego z tytułu narodzin potomka i dwa dni opieki na nowo narodzonego. Czy ma do nich prawo, skoro wcześniej kobieta wykorzystała dwudniową opiekę na starszą córkę?

Nie

Skoro pracownica wybrała już opiekuńczy limit (2 dni) na dziecko z art. 188 k.p., to zatrudniony ojciec nie skorzysta już z tego uprawnienia. A to dlatego, że wolne to zawsze przysługuje łącznie obojgu rodzicom w wymiarze 2 dni bez względu na liczbę dzieci w rodzinie. Rodzice muszą między sobą dogadać się, jak je wykorzystać. Mogą podzielić się tym uprawnieniem tak, że każde z nich skorzysta po jednym dniu wolnego, albo jedno z nich wybierze wolne w całości.

Podstawą do udzielenia takiego wolnego przez szefa jest wniosek pracownika. Konieczne też jest oświadczenie o zamiarze lub o braku zamiaru korzystania z uprawnień rodzicielskich określonych w art. 1891 k.p. Ten pisemny dokument należy umieścić w części B akt osobowych pracownika. Etatowy podwładny wyraża wolę korzystania z prawa do 2 dni opieki w sposób generalny (na przyszłość) wraz z decyzją o korzystaniu z uprawnień rodzicielskich. W oświadczeniu tym formułuje zarówno chęć realizacji swoich praw, jak i deklaruje, czy drugi rodzic będzie ubiegał się to samo, a jeśli tak – to w jakim wymiarze (np. wskazuje, że dzielą się opieką po połowie).

Jeśli nawet pracownik dopełnił tych formalności, ale matka dziecka wykorzystała już opiekuńcze dni wcześniej, szef nie da jej wolnego. Ten zatrudniający oboje rodziców ma bowiem dokumenty potwierdzające wykorzystanie tego przywileju przez jednego z nich. To wystarczy, aby odmówić tego przywileju drugiemu.

- Pracownica urodziła dziecko z poważnymi wadami wrodzonymi, które wymagało 4-miesięcznej hospitalizacji. Po wykorzystaniu 8 tygodni urlopu macierzyńskiego kobieta złożyła wniosek o jego przerwanie w związku z pobytem niemowlęcia w szpitalu. Po zakończeniu hospitalizacji syna odwiesiła macierzyński. Teraz dziecko ponownie trafiło do lecznicy z zapaleniem płuc. Matka znów chce przerwać urlop – tym razem dodatkowy macierzyński. Czy musimy to zaakceptować?

Nie

Dodatkowy urlop macierzyński rządzi się nieco innymi prawami niż ten podstawowy. Jeden i drugi przeznaczony jest na opiekę nad potomkiem i zwalnia z obowiązku etatowej pracy. Narodziny chorego dziecka, które wymaga szpitalnej pomocy, upoważniają matkę do czasowego zawieszenia urlopu na okres hospitalizacji malucha (zob. art. 181 k.p.).

Takie rozwiązanie jest jednak dopuszczalne dopiero po wykorzystaniu obligatoryjnej 8-tygodniowej części macierzyńskiego. Ten okres jest bowiem przeznaczony na regenerację sił matki po porodzie i bez względu na inne okoliczności musi go ona wykorzystać w połogu. Jeśli po tym czasie dziecko nadal ma być pod specjalistyczną, szpitalną opieką pracownica może zdecydować się na przerwanie urlopu.

Jednak jeśli po jego wznowieniu malec znów trafi do szpitala, matka ponownie już go nie przerwie. Nie można każdorazowo zawiesić podstawowego urlopu macierzyńskiego z powodu hospitalizacji malucha. Tym bardziej nie ma takiej opcji przy dodatkowym urlopie macierzyńskim. Potwierdza to redakcja art. 182

1

§ 6 k.p. Zawiera on katalog przepisów, które należy stosować odpowiednio przy dodatkowym macierzyńskim. Na liście tej nie ma art. 181 k.p., który przewiduje zawieszenie macierzyńskiego wolnego.

- Pracownica przebywająca na dodatkowym urlopie rodzicielskim chce wrócić do pracy na pół etatu do jego zakończenia (zostały jej jeszcze 3 tygodnie). Czy musimy zaakceptować jej wniosek o inne wykorzystanie urlopu, niż wcześniej zadeklarowała?

Nie

Co prawda przepisy nie są w tej sprawie jednoznaczne, ale obowiązuje generalna zasada, że dodatkowego urlopu macierzyńskiego udziela się jednorazowo, w wymiarze tygodnia lub jego wielokrotności. Zanim pracownica zacznie korzystać z tego specjalnego uprawnienia, we wniosku musi zadeklarować, w jakim okresie i na jakich zasadach chce to robić. Szef akceptuje takie pismo i udziela urlopu na warunkach sprecyzowanych w tym piśmie. Jeśli po pewnym czasie zatrudniona zmieni zdanie i wolałaby inaczej wybrać macierzyński, pracodawca nie musi na to przystać.

Właśnie dlatego, że w praktyce taki krok prowadziłby do dzielenia tego urlopu na części – tę wykorzystywaną „klasycznie" bez pracy i część wybieraną zgodnie § 4 art. 1821 k.p., czyli maksymalnie praca na pół etatu plus macierzyńskie wolne. Co więcej, art. 1821 § 4 k.p. mówi, że na takie łączenie zarobkowania z rodzicielską opieką może zdecydować się pracownik uprawniony do dodatkowego macierzyńskiego, a nie ten, który już z niego korzysta.

- Pracownik wystąpił o podwójny urlop ojcowski. W kwietniu przyszły na świat jego bliźniaki, zaś w maju przysposobił 5-letniego pasierba. Czy rzeczywiście ma prawo do 4 tygodni wolnego?

Tak

Urlop ojcowski przysługuje zawsze w wymiarze dwóch tygodni, bez względu na ilość dzieci urodzonych przy jednym porodzie. Zatem z tytułu przyjścia na świat bliźniaków etatowy tata ma prawo do dwóch tygodni wolnego. Z tego przywileju będzie mógł skorzystać maksymalnie do pierwszych urodzin swoich pociech.

Kolejny, dwutygodniowy urlop ojcowski należy mu się z racji adopcji 5-letniego chłopca. Ojcowskie wolne po przysposobieniu może wybrać w ciągu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia. Szef musi uwzględnić wniosek podwładnego o ojcowskie wolne. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby pracownik złożył równocześnie dwa wnioski o przyznanie dwóch 2-tygodniowych urlopów rodzicielskich następujących bezpośrednio jeden po drugim. Wówczas tata będzie miał 4 tygodnie wolnego.

- Pracownica, mama bliźniaków, jest na urlopie wychowawczym do końca 2013 r. Wcześniej trzykrotnie wnioskowała o takie wolne na to samo dziecko, ale ono zmarło. Pracownica chce wykorzystać ostatnią część urlopu wychowawczego, na którym była formalnie z racji opieki nad zmarłą córką. Czy będzie to możliwe? Czy pracownica powinna złożyć nowy wniosek?

Tak

Matka będzie miała prawo kontynuować wykorzystywanie ostatniej części urlopu wychowawczego przyznanego na wychowywanie dziecka, które zmarło. Podczas dotychczasowej opieki pracownica zajmowała się przecież dwójką swoich pociech. Aby sprawować taką podwójną rodzicielskę pieczę, wnioskowała o urlop wychowawczy. Przysługuje jej jeden urlop wychowawczy z tytułu urodzenia się bliźniąt. Tylko kwestią formalną jest to, że we wniosku o jego udzielenie, wskazała jedno z dzieci. To samo, maksymalnie trzyletnie wolne, przysługuje jej bowiem zarówno z racji urodzenia jednego, jak i drugiego potomka.

Jeśli jednak zmarło dziecko, na które formalnie podwładna zabiegała o to wolne, powinna złożyć wniosek, dotyczący zmiany danych potomka, którym będzie się opiekować. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 28 listopada 2002 r. (II UK 94/02) urlop wychowawczy w związku z urodzeniem podczas porodu więcej niż jednego dziecka przysługuje w wymiarze nieprzekraczającym 3 lat, nie dłużej niż do ukończenia 4 roku życia przez dziecko urodzone jako pierwsze.

- Dowiedzieliśmy się, że pracownik, który korzysta z urlopu wychowawczego, nie zajmuje się dzieckiem, ale dorabia u naszej bezpośredniej konkurencji. Czy za takie zachowanie możemy go zwolnić?

Tak

Jeśli swoim zachowaniem pracownik dopuszcza się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków służbowych, to dyscyplinarnego zwolnienienia nie zablokuje ochrona gwarantowana na urlopach wychowawczych. Co prawda nie obowiązuje już art. 101 k.p., który reglamentował dodatkowe zatrudnienie. Jednak zgodnie z art. 100 § 2 pkt. 4 k.p. pracownik musi dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę.

Właśnie z tego podstawowego, pracowniczego obowiązku można wywodzić zakaz pracy dla bezpośredniej konkurencji macierzystej firmy. Jeśli skala sprzeniewierzenia się podwładnego jest duża (np. powoduje wymierne straty wskutek ujawnienia tajemnicy firmy), nie można wykluczyć rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia zgodnie z art. 52 k.p.