Dlatego postanowienia zuzp nie obowiązują w zakresie naruszającym zasadę równego traktowania w zatrudnieniu (art. 9 § 4 k.p.), jeżeli sankcjonują wyłączenie górników „zatrudnionych za granicą RP" spod działania postanowień zuzp. To wyłączenie SN uznał za dyskryminacyjne odebranie składników ich wynagrodzenia za pracę, jeżeli pozbawiają górników zatrudnionych pod ziemią rocznych świadczeń premiowych (nagrody z okazji Dnia Górnika i tzw. 14-pensji).

Tak orzekł SN w wyroku z 12 kwietnia 2012 r. (II PK 213/11).

W ocenie SN wątpliwości dotyczące „nieobjęcia" postanowieniami zuzp wszystkich „pracowników zatrudnionych za granicą RP" w zakresie prowadzącym do pozbawienia górników kierowanych przez pozwanego do pracy w kopalniach niemieckich prawa do rocznych składników wynagrodzenia za pracę, które przysługują wszystkim zatrudnionym górnikom, należy rozstrzygać zgodnie z zasadą zawierania zuzp dla wszystkich pracowników.

Przeciwne postanowienia naruszają zasadę równego traktowania w zatrudnieniu przez tego samego pracodawcę. Pozbawienie świadczeń rocznych górników skierowanych do pracy pod ziemią w kopalniach za granicą było nielegalne i naruszało zasadę równego traktowania wszystkich pracowników oraz zakaz ich dyskryminowania, skoro prowadziło do niekorzystnego ukształtowania rocznych składników wynagrodzenia za pracę przysługujących górnikom z mocy postanowień układowych.

Przykład

Pracownika skierowano do kopalni węgla kamiennego w Niemczech. W tym celu zakład udzielił mu urlopu bezpłatnego i zawarł z nim jako pracodawca terminowe umowy o pracę na stanowisku górnika. W okresach tego zatrudnienia „na budowach eksportowych na terenie Niemiec" strony uzgodniły korzystniejsze warunki wynagrodzenia miesięcznego niż podczas zaangażowania w Polsce, ale powód nie otrzymywał spornych rocznych świadczeń premiowych.

Zuzp stanowił bowiem m.in, że nie obejmuje on zatrudnionych poza granicami. Te postanowienia naruszały zasadę równego traktowania górników w zatrudnieniu przez tego samego pracodawcę.

Mieli trochę lepiej

W tej sprawie nie ma jednak pełnej zgody. W wyroku z 11 września 2012 r. (II PK 36/12) SN wskazał, że postanowienie zuzp wyłączające spod jego działania pracownika zatrudnianego za granicą nie oznacza nierównego traktowania, jeżeli jego wynagrodzenie za granicą per saldo jest wyższe. Przepis układu, który nie może być uznany za nieważny w systemie przepisów prawa pracy (art. 9 k.p.), nie może być też sam w sobie przyczyną (kryterium) nierównego traktowania czy tym bardziej dyskryminacji pracownika.

Zasadniczy problem polega więc na nieważności postanowienia zuzp o nieobjęciu nim pracowników zatrudnianych za granicą. Zaskarżony wyrok został uchylony, ale skład rozpoznający skargę nie zajął takiego samego stanowiska jak SN w wyrokach z 12 kwietnia 2012 r. (II PK 213/11) i z 6 września 2012 r. (II PK 35/12).

Rozstrzygnięto nimi poprzednie, prawie tożsame sprawy. Różnica wynika nie tylko z tego, że w obecnej sprawie żądanie jest szersze, gdyż powód dochodzi nie tylko Barbórkowego i 14-tej pensji, lecz także odprawy emerytalnej, ekwiwalentu za urlop i nagrody jubileuszowej.

Według SN to, że nie stosuje się zuzp do nowozatrudnianych i kierowanych do pracy za granicą, nie powinno budzić wątpliwości, skoro z art. 1 ust. 3 zuzp wyraźnie wynika ich podmiotowe wyłączenie. Jednak w innej sytuacji jest pracownik, którego warunki wynagradzania pierwotnie kształtował zuzp (art. 240 § 1 pkt 1 k.p.). Nie ustalono, aby dla tych osób istniał normatywny mechanizm „wyjścia" lub „utraty" warunków wynagradzania przysługujących im na mocy zuzp, czyli dla tych, którzy podejmują pracę za granicą.

W zawieranych umowach o pracę za granicą wskazano określone wynagrodzenie zasadnicze, co według standardów unijnych łączy się z przestrzeganiem określonej stawki minimalnej. Pomija się natomiast to, co zwykle - niejako zgodnie ze zwyczajem - otrzymywał górnik zatrudniany w kraju (Barbórkowe, dodatkową pensję).

W indywidualnym przypadku skutki art. 1 ust. 3 zuzp w związku z art. 239 § 1 k.p. mogą więc, zdaniem SN, świadczyć o nierównym traktowaniu lub nawet dyskryminacji w prawie do kształtowania warunków wynagradzania. Chodzi zasadniczo o to, czy zawierając umowę o pracę za granicą, skarżący był świadomy i godził się na to, że skutkiem będzie jednoczesna utrata świadczeń przysługujących mu z zuzp.