W czasie kryzysu coraz częściej wykorzystywane są gwarancje ubezpieczeniowe i rośnie wysokość odszkodowań z nich wypłacanych.
Ochrona należności
Gwarancje służą do zabezpieczenia przed niewypłacalnością kontrahenta. Podmioty prowadzące działalność gospodarczą, wyrażając zgodę na odroczenie terminu płatności za dostarczony towar, podejmują ryzyko niezapłacenia należności przez kontrahenta. Dla dostawców efektem tego zjawiska może być utrata należności, a w konsekwencji zachwianie płynności finansowej przedsiębiorstwa.
Jednym z częściej stosowanych, a przy tym sprawdzonym instrumentem minimalizującym ryzyko kredytowe oraz poprawiającym jakość portfela kredytowego jest gwarancja ubezpieczeniowa.
Przykład
Firma produkująca leki sprzedaje je hurtowni farmaceutycznej. Żeby zapłacić producentowi za dostarczone leki po 45 dniach hurtownia musi złożyć zabezpieczenie terminowej zapłaty. Zabezpieczeniem może być gwarancja zapłaty wierzytelności handlowych.
Hurtownia farmaceutyczna wnioskuje o wystawienie gwarancji na rzecz firmy produkującej leki i ponosi koszt jej wystawienia. Na rynku przyjęło się, że gwarancje handlowe udzielane są na rok. W ramach jednej gwarancji można zabezpieczyć kilka dostaw w ciągu roku. Liczba dostaw zależy od wartości dostawy i długości terminu płatności.
Nie tylko w takich sytuacjach przydaje się gwarancja ubezpieczeniowa. Ma ona zastosowanie także przy przetargach (gwarancja zapłaty wadium, zastępująca wadium gotówkowe). Służy wówczas zabezpieczeniu wykonania kontraktu, kiedy to jest zobowiązaniem ubezpieczyciela do wypłaty beneficjentowi (np. deweloperowi) wskazanej kwoty w przypadku, gdyby przedsiębiorca nie wykonał lub nieprawidłowo wykonał kontrakt i odmówił naprawienia szkody. Ma zapewnić również usunięcie wad i usterek.
W takiej sytuacji jest zobowiązaniem ubezpieczyciela do wypłaty określonej kwoty beneficjentowi, jeśli przedsiębiorca nie wykona lub nienależycie wykona obowiązki dotyczące usunięcia wad i usterek ujawnionych po zakończeniu np. budowy. Gwarancja ubezpieczeniowa może być też wymagana jako zabezpieczenie roszczeń klientów, tak jak to jest w przypadku biur podróży. Gwarancje przydają się też przy eksporcie, kiedy to ułatwiają, a często wręcz stanowią warunek zawarcia kontraktu z zagranicznym partnerem.
To jest zobowiązanie do wypłaty
Ubezpieczyciel, który wystawia gwarancję, zobowiązuje się do zapłacenia beneficjentowi określonej sumy, jeśli przedsiębiorstwo, które wykupiło gwarancję, nie wywiąże się ze swojego zobowiązania.
Do wniosku o gwarancję klient dołącza dokumenty finansowe, rejestrowe, zaświadczenia z ZUS, urzędu skarbowego, materiały poświadczające dotychczasowe doświadczenie w realizacji podobnych kontraktów, dokumenty dotyczące zabezpieczanego kontraktu. Natomiast ubezpieczyciel ocenia ryzyko i wyraża zgodę na gwarancję bądź nie. Odmowy są w ostatnim czasie coraz częstsze, choć ubezpieczyciele nie przyznają tego wprost. Jednak jest jasne, że nie opłaca się im udzielać gwarancji przedsiębiorstwom, które mają nieduże szanse na spełnienie świadczenia, do którego się zobowiązały.
Jeżeli zakład ubezpieczeń wyraża zgodę na gwarancję, uzgadniana jest forma zabezpieczenia na wypadek, gdyby przedsiębiorstwo nie wywiązało się ze swoich zobowiązań. Jako zabezpieczenie można zastosować: weksel in blanco, poręczenie wekslowe, przewłaszczenie, hipotekę, zastaw rejestrowy. Towarzystwa czasem dają stałym klientom możliwość podpisania umowy z określonym limitem na gwarancje; wtedy są one udzielane wielokrotnie aż do wyczerpania limitu.
Treść gwarancji jest uzgadniana z beneficjentem i dopiero po tym dochodzi do podpisania umowy między towarzystwem a zleceniodawcą gwarancji.
Jakie są zalety
- Dla beneficjenta
– gwarancja ubezpieczeniowa jest najbardziej wiarygodną formą zabezpieczenia ewentualnych roszczeń. Daje pewność, że należne środki będą wypłacone bezwarunkowo i w określonym w gwarancji terminie. Ponadto gwarancja potwierdza pozytywną ocenę sytuacji finansowej firmy przez niezależną instytucję finansową, dzięki czemu zwiększa wiarygodność przedsiębiorcy jako partnera biznesowego. Faktycznie gwarancja nie zabezpiecza interesu majątkowego zobowiązanego, a jedynie interes majątkowy beneficjenta gwarancji.
- Dla zobowiązanego
– gwarancja pozwala na spełnienie wymagań beneficjentów żądających przedstawienia zabezpieczenia. Oprócz tego pozwala na zwiększenie wiarygodności firmy jako partnera w interesach, minimalizowanie ryzyka związanego z prowadzoną inwestycją, ograniczanie konieczności zamrażania własnych środków, wspomaganie rozwoju firmy na każdym etapie działalności, uczestniczenie w wielu przetargach jednocześnie. Wnioskodawca przy okazji otrzymuje też dodatkową usługę, którą jest profesjonalna analiza proponowanych zapisów nie tylko tekstu gwarancji, ale też kontraktu będącego źródłem zabezpieczonego zobowiązania.
Rosną przeciętne wypłaty
Polska Izba Ubezpieczeń podaje, że w 2012 r. w odszkodowania z tytułu gwarancji ubezpieczeniowych wzrosły aż o 534 proc. do 422 mln zł. W pierwszej połowie 2012 r. z tytułu gwarancji wypłacono 63 mln zł odszkodowań, w drugiej połowie roku aż 359,5 mln zł. Wiąże się to przede wszystkim z trudną sytuacją w sektorze budowlanym, ale także z upadłościami touroperatorów, które miały miejsce w zeszłym roku.
Wzrosła także przeciętna wysokość odszkodowań z tytułu gwarancji. W I kwartale 2012 średnie odszkodowanie z tytułu gwarancji wynosiło 9,6 tys. zł. W trzecim kwartale – aż 383 tys. zł.
Elżbieta Urbańska dyrektor Biura Ubezpieczeń Finansowych w PZU
Komentuje Elżbieta Urbańska, dyrektor Biura Ubezpieczeń Finansowych w PZU
Gwarancja ubezpieczeniowa zapłaty wierzytelności handlowych jest alternatywą dla ubezpieczenia kredytu kupieckiego. Podstawowa różnica polega na tym, że gwarancja zabezpiecza współpracę pomiędzy dostawcą i jednym dłużnikiem.
Natomiast w przypadku ubezpieczenia kredytu kupieckiego zabezpieczona jest współpraca pomiędzy dostawcą i wieloma dłużnikami (zabezpieczenie portfelowe). Dodatkowo koszty zabezpieczenia ponoszą różne strony. W gwarancjach – dłużnik, w ubezpieczeniu kredytu kupieckiego – dostawca.
Gwarancja zapłaty wierzytelności handlowych udzielana jest za podmiot zobowiązany do zapłaty za dostarczony towar lub usługę z odroczonym terminem płatności (tj. kupującego). Beneficjentem tej gwarancji jest dostawca towarów lub usług z odroczonym terminem płatności.
Przedmiotem gwarancji ubezpieczeniowej zapłaty wierzytelności handlowych jest zobowiązanie gwaranta do zapłaty określonej w gwarancji kwoty w przypadku, gdy podmiot, za który gwarancja została udzielona, nie dokonał zapłaty za dostarczony towar lub usługę z odroczonym terminem płatności.
Suma gwarancyjna wskazana w gwarancji najczęściej odpowiada wysokości należności dostawcy wobec odbiorcy, wynikających z wystawionych faktur. Możliwość zadłużania się kupującego ograniczona jest tym samym wysokością sumy gwarancyjnej złożonej gwarancji.
Gwarancje ubezpieczeniowe adresowane są do osób prawnych i fizycznych prowadzących działalność gospodarczą oraz jednostek organizacyjnych bez osobowości prawnej prowadzących działalność gospodarczą.
