Gruz, resztki i ścinki z drewna, pozostałości ze szkła czy tworzyw sztucznych, to niektóre z odpadów, które trzeba ewidencjonować. Dane o tym, ile takich śmieci powstało w 2012 r. w wyniku działalności przedsiębiorstwa należy przedstawić do 15 marca 2013 r. właściwemu marszałkowi województwa.

Obowiązki sprawozdawcze w tym samym terminie muszą wypełnić także przedsiębiorcy zajmujący się odpadami z urządzeń elektrycznych i elektronicznych czy z baterii i akumulatorów.

Prowadzenie ewidencji

Od 23 stycznia 2013 r. obowiązują przepisy nowej ustawy o odpadach (DzU z 2013 r., poz. 21). Jednak zgodnie z art. 236 aż do końca 2014 r., do spraw związanych z ewidencją odpadów stosuje się przepisy dotychczasowe. Ponadto przez maksymalnie dwa lata mogą być stosowane rozporządzenia wydane na podstawie poprzedniej ustawy, chyba że zostaną one wcześniej zastąpione nowymi aktami wykonawczymi.

Obowiązek prowadzenia ewidencji i składania sprawozdań spoczywa niemal na każdym posiadaczu odpadów. Oznacza to, że każdy ich wytwórca ma taki obowiązek poza pewnymi wyjątkami. Zwolnieni z takiej formy samokontroli są ci, co wytwarzają odpady komunalne. Dlatego nawet wtedy, gdy w firmie powstają jedynie zwykłe śmieci, takie jak w każdym domu (papierki, ogryzki) to nie prowadzi się ewidencji i nie składa się odpowiednich sprawozdań marszałkowi województwa.

Istnieją też inne wyjątki, gdy nie trzeba raportować marszałkowi. Tak jest w przypadku osób fizycznych i jednostek organizacyjnych, które nie są przedsiębiorcami (np. szkoły), gdy odpady są wykorzystywane na własne potrzeby. Oznacza to, że jeżeli osoba fizyczna bądź szkoła wytworzy odpady, które nie kwalifikują się jako komunalne, ale zdoła coś z nimi zrobić, to nie podlega ustawie o odpadach. Tak może być z resztkami, które mogą posłużyć jako nawóz czy nadają się do drobnych napraw czy do utwardzania nawierzchni dróg gruntowych.

Jakie informacje

Ewidencji nie muszą prowadzić osoby fizyczne i przedsiębiorcy, gdy w wyniku ich działalności powstały wraki samochodów. Z tym że stare i zdezelowane auto musi zostać przekazane do stacji demontażu pojazdów.

W ewidencji o odpadach powinny znaleźć się informacje o miejscu przeznaczenia śmieci, czyli wskazanie lokalizacji, z której np. dokonywany jest odzysk. W przypadku firmy, która prowadzi odzysk lub unieszkodliwianie odpadów, w ewidencji muszą się znaleźć informacje o sposobie gospodarowania nimi. A w przypadku gdy firma zajmuje się gospodarką odpadami (i albo przedsiębiorca jest zarządcą składowiska), to taka dokumentacja musi zawierać podstawową charakterystykę odpadów oraz wyniki badań ich składu chemicznego i właściwości.

W podstawowej charakterystyce odpadów podaje się dane firmy, w której powstały śmieci, ich rodzaj. Wskazuje się też to, jak one powstały z uwzględnieniem użytych surowców do wyprodukowania danego przedmiotu. Musi się w niej znaleźć informacja o zastosowanych procesach unieszkodliwiania lub odzysku, a także sposobach segregowania odpadów. W przypadku gdy przedsiębiorca nie prowadził np. odzysku, to musi dołączyć oświadczenie, w którym wyjaśnia przyczyny niepodjęcia takich czynności. W charakterystyce należy opisać odpady, uwzględniając także ich kolor, postać fizyczną i zapach.

Charakterystykę odpadów może stanowić kopia decyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami niebezpiecznymi albo kopia przyjętej informacji o wytwarzanych odpadach oraz o sposobach gospodarowania nimi.

Ewidencję odpadów prowadzi się za pomocą karty ewidencji odpadów i karty przekazania odpadów. Kartę ewidencji prowadzi się oddzielnie dla każdego odpadu. Z tym że przedsiębiorstwa zajmujące się wyłącznie transportem odpadów prowadzą ewidencję z zastosowaniem tylko karty przekazania odpadu.

Posiadacz odpadów musi sporządzić także zbiorcze zestawienie danych o rodzajach i ilości odpadów, sposobach gospodarowania nimi oraz instalacjach i urządzeniach służących do odzysku i ich unieszkodliwiania. Właśnie takie zbiorcze zestawienie trzeba do 15 marca przekazać właściwemu marszałkowi województwa.

Są jednak sytuacje, gdy nie trzeba marszałkowi przekazywać takiego zbiorczego zestawienia z informacjami o odpadach. Przepisy pozwalają, by niektóre firmy prowadziły uproszczoną ewidencję odpadów z zastosowaniem jedynie karty przekazania odpadów. Takie ułatwienie mają ci, co wytwarzają odpady niebezpieczne w ilości do 100 kilogramów rocznie.

Tak samo jest w przypadku wytwórców śmieci innych niż niebezpieczne, a które nie są odpadami komunalnymi, w ilości do 5 ton rocznie. Ułatwienia te są zarówno w nowej ustawie o odpadach, jak i rozporządzeniu ministra środowiska z 11 grudnia 2001 r. w sprawie rodzajów odpadów lub ich ilości, dla których nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów, oraz kategorii małych i średnich przedsiębiorstw, które mogą prowadzić uproszczoną ewidencję odpadów (DzU z 2001 r., nr 152, poz. 1735), które wciąż obowiązuje.

W akcie tym wskazane są także przypadki, gdy w ogóle nie trzeba prowadzić ewidencji. Tak jest np., gdy przedsiębiorca wytwarza rocznie mniej niż 100 kg odpadów z tonera drukarskiego, do 10 kg olejów silnikowych czy przekładniowych, do 5 ton szkła czy gruzu albo do 10 ton odpadów z kory, trocin, drzewa.

Kara za brak sprawozdania

Przedsiębiorca, który nie złoży do 15 marca sprawozdania w urzędzie marszałkowskim naraża się na pieniężne kary administracyjne. Są one nakładane na podstawie nowej ustawy o odpadach. Karę nakłada właściwy wojewódzki inspektor ochrony środowiska. Wynosi ona 500 zł, a dodatkowo przedsiębiorca dostaje przynajmniej 14 dni na przekazanie sprawozdania.

W przypadku dalszego uchylania się od obowiązków sprawozdawczych kolejna kara wynosi już 2 tys. zł. Kara tej wysokości może być nakładana kilkakrotnie w przypadku lekceważenia przepisów. Z tym że ustawa określa, że suma kar nałożonych na przedsiębiorcę za dany rok kalendarzowy nie może przekroczyć 8,5 tys. zł.

Kary w nowej ustawie są nieco łagodniejsze niż w poprzednich przepisach. Jeszcze rok temu suma kar nałożonych na opornego przedsiębiorcę mogła wynieść 10 tys. zł.

Rozliczenie elektrycznych urządzeń

Marszałkowie województw powinni też otrzymać do 15 marca wykaz zakładów przetwarzania, z którymi mają umowy producenci i importerzy zużytych urządzeń elektrycznych i elektronicznych. W takiej informacji musi się znaleźć nazwa zakładu przetwarzania, adres, numery NIP i REGON, informacje o zdolnościach przetwórczych przedsiębiorcy, numery i nazwy grup przetwarzanych urządzeń.

W tym samym terminie przedsiębiorcy muszą złożyć sprawozdania w związku z wprowadzanymi na rynek urządzeniami RTV i AGD, jak i zebranymi odpadami z takich sprzętów. Przedsiębiorcy powinni wykazać, ile i jakiego sprzętu odzyskano, a ile przetworzono.

Przepisy określające część obowiązków sprawozdawczych zostały przeniesione do nowej ustawy o odpadach. Z tym że do 2014 roku przedsiębiorcy, którzy zajmowali się importem czy produkcją lodówek, pralek, komputerów i telewizorów, zbieraniem odpadów z takich urządzeń czy ich przetwarzaniem przed wejściem w życie nowej ustawy o odpadach, rozliczają się na podstawie dotychczasowych regulacji. Dlatego sprawozdanie o masie wprowadzonych, zebranych i przetworzonych urządzeń przedkłada się głównemu inspektorowi ochrony środowiska.

Zbierający elektroodpady (sklepy, serwisy) w sprawozdaniu podają dane firmy i adresy punktów, w których prowadzą zbiórkę zużytych urządzeń elektrycznych i elektronicznych. Informują także o tym, jaki sprzęt zebrali – podają ich nazwę, rodzaj, grupę produktową. Informują też o masie zebranego sprzętu, oraz masie urządzeń przekazanych do zakładów przetwarzania.

Przedsiębiorcy, którzy są wprowadzającymi (producenci, importerzy), w sprawozdaniu dotyczącym informacji o zebranych urządzeniach zamieszczają dane o tym, jaki sprzęt został przetworzony i w jakiej ilości. Wykazują też, ile urządzeń zostało poddanych odzyskowi, a ile recyklingowi oraz unieszkodliwieniu. Na innym formularzu muszą podać dane o osiągniętych poziomach odzysku i recyklingu z zebranych urządzeń.

Baterie i akumulatory

Również na podstawie poprzednich regulacji rozliczają się przedsiębiorcy wprowadzający baterie i akumulatory, którzy muszą zebrać szkodliwe dla środowiska odpady z zużytych ogniw. W przypadku tej grupy przedsiębiorców sprawozdania trafią do marszałków województw.

W takim raporcie podaje się dane o rodzaju, ilości i masie wprowadzonych do obrotu baterii i akumulatorów w poprzednim roku. Trzeba też złożyć sprawozdanie zawierające informacje o osiągniętych poziomach zbierania wraz z wykazem punktów, w których prowadzi zbiórkę zużytych baterii lub akumulatorów. Ponadto przedstawia wykaz zakładów przetwarzania, z którymi ma podpisaną umowę.

Wysokość opłaty oblicza się, mnożąc masę baterii, których nie zebrano na wymaganym poziomie przez odpowiednią stawkę dla danych odpadów z takich produktów.

Stare samochody

Sprawozdanie do 15 marca (jak dotąd składane jest Narodowemu Funduszowi Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej) muszą też składać przedsiębiorcy, którzy zajmują się demontażem starych pojazdów. Podają w nim liczbę aut, jakie przyjęli do rozbiórki, ich marki, masę i rok produkcji. Muszą też podać informacje o masie odpadów poddanych odzyskowi, w tym recyklingowi, oraz przekazanych do odzysku, w tym recyklingu.

W takim sprawozdaniu musi się znaleźć informacja o przedsiębiorcach, którym właściciele stacji demontażu aut przekazali odpady do odzysku, w tym recyklingu. Podają ich nazwę, siedzibę i ich adres. Podobnie informują o firmach, którym przekazali odpady do unieszkodliwiania. W sprawozdaniach muszą też znaleźć się dane o osiągniętych przez stację demontażu poziomach odzysku i recyklingu.

Co zmieni nowa ustawa

Ustawa o odpadach ujednolica zasady, na jakich szereg przedsiębiorców ma się rozliczać z odpadów różnego typu, jakie powoduje ich działalność. W dodatku wskazuje, że takie raporty będą trafiały do marszałków województw. Jest to związane z tym, że nowe przepisy zwiększają nadzór nad gospodarką odpadami na poziomie regionalnym. Marszałkowie mają bowiem prowadzić także rejestry, w których będą wpisani przedsiębiorcy związani z odpadami, zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym, opakowaniami czy starymi bateriami i pojazdami.

Rejestry te mają wzmocnić kontrolę nad gospodarką rożnymi odpadami. Ponadto przedsiębiorcy otrzymają numer rejestrowy, którym będą posługiwali się w dokumentacji związanej z obrotem śmieci. Numer ten będzie też potrzebny przy wypełnianiu obowiązków sprawozdawczych.

Marszałkowie województw mają 36 miesięcy na utworzenie takich rejestrów. Firmy będą miały obowiązek wpisania się do rejestru w ciągu sześciu miesięcy od dnia jego utworzenia. Z tym że przedsiębiorcy, którzy już dziś są w rejestrze głównego inspektora ochrony środowiska (np. importerzy urządzeń RTV i AGD, producenci baterii), zostaną wpisani do rejestrów z urzędu przez właściwych im marszałków.

Opłata produktowa za urządzenia elektryczne i elektroniczne

Importerzy i producenci urządzeń RTV i AGD powinni w 2012 roku zebrać odpady elektryczne i elektroniczne stanowiące 35 proc. masy nowych urządzeń wprowadzanych na rynek. Jeżeli firma zbierze odpady wynoszące mniej niż 75 proc. tego poziomu, to wówczas musi zapłacić pełną kwotę opłaty produktowej za niewykonany obowiązek.

Ci, którzy przekroczą 75 proc. wyznaczonego poziomu, ale nie zbiorą wszystkiego, płacą 75 proc. opłaty produktowej. Nic nie płacą ci, którzy zbiorą nie tylko wymaganą w danym roku ilość sprzętu, ale także zapewnią recykling i odzysk na odpowiednich poziomach.

Co trzeba podać

W ewidencji odpadów muszą się znaleźć:

- dane przedsiębiorcy,

- określenie masy wytworzonych odpadów,

- rodzaj powstałych odpadów,

- informacje o kodach opadów,

- określenie sposobu gospodarowania odpadami we własnym zakresie,

- określenie masy przekazanych odpadów przedsiębiorcy zajmującego się utylizacją.

Kto składa

Sprawozdania dotyczące sprzętu RTV i AGD składają:

- wprowadzający sprzęt (np. producenci, importerzy),

- zbierający zużyty sprzęt (sklepy, hurtownie, firmy odbierające odpady, punkty serwisowe),

- zakłady przetwarzania,

- firmy zajmujące się recyklingiem,

- firmy zajmujące się odzyskiem,

- organizacje odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego.