Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Przez dostawę towarów, stosownie do art. 7 ust. 1 ustawy o VAT, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.
Na mocy art. 6 tej ustawy, z zakresu opodatkowania wyłączone zostały pewne określone czynności. Chodzi o transakcje zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Pojęcie „transakcja zbycia" należy rozumieć w sposób zbliżony do terminu „dostawa towarów", w ujęciu art. 7 ust. 1 ustawy, tzn. „zbycie" obejmuje wszelkie czynności, w ramach których następuje przeniesienie prawa do rozporządzania przedmiotem jak właściciel, np. sprzedaż, zamiana, darowizna, przeniesienie własności w formie wkładu niepieniężnego (aportu).
Przepisy ustawy o VAT nie definiują terminu „przedsiębiorstwo". Z tej przyczyny, dla celów określenia zakresu tego pojęcia, wykorzystuje się regulację zawartą w art. 55
1
kodeksu cywilnego, który stanowi, że przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej >patrz ramka.
Zgodnie natomiast z art. 55
2
, czynność prawna, mająca za przedmiot przedsiębiorstwo, obejmuje wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, chyba że co innego wynika z treści czynności prawnej albo z przepisów szczególnych.
Sprzedaż sumy składników, czy całości
W praktyce obrotu gospodarczego zdarzają się sytuacje, w których niektóre elementy przedsiębiorstwa podlegają wyłączeniu z transakcji sprzedaży. Jednak nawet w takim przypadku, składniki materialne i niematerialne wchodzące w skład przedsiębiorstwa powinny pozostawać ze sobą we wzajemnych relacjach w taki sposób, by można było o nich mówić jako o zespole, a nie tylko o zbiorze pewnych elementów. Decydujące zatem jest to, aby w zbywanym przedsiębiorstwie zostały zachowane funkcjonalne związki pomiędzy poszczególnymi składnikami w sposób umożliwiający kontynuowanie określonej działalności gospodarczej.
Wyłączenie ze zbycia istotnych elementów przedsiębiorstwa powoduje, że mamy do czynienia ze sprzedażą sumy składników majątkowych, a nie ze sprzedażą przedsiębiorstwa. Jeśli natomiast wyłączone ze zbycia składniki przedsiębiorstwa nie mają istotnego znaczenia dla funkcjonowania przedsiębiorstwa jako takiego, to wówczas czynność taka, na gruncie przepisów ustawy o VAT, będzie uznana za sprzedaż przedsiębiorstwa, chociaż nie obejmuje ona wszystkich jego składników. Stanowisko takie wyrażają również organy podatkowe, m.in. Izba Skarbowa w Łodzi w interpretacji z 15 stycznia 2013 r. (IPTPP4/443-698/ 12-6/ALN).
Zatem jeśli przedmiot zbycia stanowi całość pod względem organizacyjnym i funkcjonalnym, w będącym przedmiotem darowizny przedsiębiorstwie będą zachowane funkcjonalne związki pomiędzy poszczególnymi składnikami, a przekazana masa będzie mogła służyć kontynuowaniu dotychczasowej działalności gospodarczej, to taka darowizna nie będzie podlegać VAT.
Przekazanie w formie darowizny przedsiębiorstwa spełniającego definicję przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 551 kodeksu cywilnego jest bowiem wyłączone spod działania ustawy o VAT, zgodnie z jej art. 6 pkt 1. Nie będzie zatem podlegało opodatkowaniu tym podatkiem.
Zdążyć przed likwidacją
Należy pamiętać, że przekazanie całego przedsiębiorstwa mężowi, żonie, synowi itp. powinno nastąpić przed likwidacją działalności gospodarczej. Nie będzie wówczas towarów podlegających opodatkowaniu na dzień zaprzestania działalności. Podatnicy są bowiem obowiązani sporządzić spis z natury towarów na dzień rozwiązania spółki lub zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu (spis z natury).
Muszą oni załączyć informację o dokonanym spisie z natury, o ustalonej na jego podstawie wartości i o kwocie podatku należnego, do deklaracji podatkowej składanej za okres obejmujący dzień rozwiązania spółki lub zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu (art. 14 ust. 5 ustawy o VAT).
Jeżeli przekazanie całego prowadzonego przez podatnika przedsiębiorstwa (w rozumieniu art. 551 kodeksu cywilnego) nastąpi przed zaprzestaniem działalności gospodarczej, to wówczas na dzień zaprzestania nie wystąpią towary podlegające opodatkowaniu. Remanent likwidacyjny będzie wynosić „zero", a tym samym nie wystąpi obowiązek zapłaty VAT z tego tytułu.
Łaskawe w tej kwestii dla podatników są również organy skarbowe, m.in. Izba Skarbowa w Łodzi, która potwierdziła to stanowisko w interpretacji z 22 listopada 2012 r. (IPTPP4/443 -590/12-4/JM).
Elementy składowe przedsiębiorstwa
Zgodnie z art. 55
1
kodeksu cywilnego, przedsiębiorstwo obejmuje w szczególności:
- oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);
- własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;
- prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;
- wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;
- koncesje, licencje i zezwolenia;
- patenty i inne prawa własności przemysłowej;
- majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;
- tajemnice przedsiębiorstwa, baza klientów;
- księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.
