Przepisy ustawy – Prawo zamówień publicznych (dalej ustawa) przewidują włączenia od stosowania reguł w niej zawartych. Wynika to ze specyfiki pewnych postępowań, jak również charakteru usług czy dostaw świadczonych na rzecz podmiotów publicznych.
Wyłączenia przedmiotowe i podmiotowe
Katalog spraw i podmiotów, w przypadku których zastosowania nie znajdzie prawo zamówień publicznych, został szczegółowo i wyczerpująco określony w art. 4 tej ustawy. Przykładowo jej przepisy nie znajdą zastosowania w sprawach związanych z umowami z zakresu prawa pracy czy nabywaniem własności nieruchomości oraz innych praw do nieruchomości, w szczególności dzierżawy i najmu.
Przepisy ustawy nie znajdą również zastosowania do zamówień Narodowego Banku Polskiego związanych z obrotem papierami wartościowymi emitowanymi przez Skarb Państwa czy zamówień publicznych świadczonych przez Bank Gospodarstwa Krajowego, których przedmiotem będzie szeroko rozumiana bankowa obsługa jednostek, z wyłączeniem jednostek samorządu terytorialnego.
Oprócz wskazania podmiotów i zakresu usług zwolnionych od stosowania przepisów prawa zamówień publicznych, ustawodawca przesądził, że zamówienia publiczne nie znajdą zastosowania w stosunku do zamówień, których przedmiotem są usługi arbitrażowe lub pojednawcze. Analogicznie będzie w przypadku zamówień, których głównym celem jest pozwolenie zamawiającym na oddanie do dyspozycji publicznej sieci telekomunikacyjnej.
Wybór właściwej procedury
W przypadku gdy określone zamówienie nie będzie korzystało ze zwolnienia przewidzianego w ustawie, obowiązkiem zamawiającego jest przeprowadzenie postępowania w trybie i na warunkach określonych w prawie zamówień publicznych. Wybór właściwej procedury postępowania zależy od wartości zamówienia.
Samo ustalenie tej wartości powinno być pierwszą czynnością dokonywaną przez zmawiającego. Zgodnie z przepisami ustawy, ustalając wartość zamówienia zamawiający powinien wziąć pod uwagę całkowite szacunkowe wynagrodzenie wykonawcy bez podatku. Innymi słowy chodzi o wynagrodzenie, jakie ma przysługiwać wykonawcy z tytułu realizacji na rzecz zamawiającego określonej usługi (np. usługi kredytu) dostawy (np. sprzętu komputerowego) czy roboty budowlanej (np. remontu elewacji budynku).
Ma to być wynagrodzenie w całym okresie obowiązywania umowy. Określenie wartości zamówienia w przypadku usług i dostaw dokonuje się nie wcześniej niż trzy miesiące przed dniem wszczęcia postępowania o zamówienia. Oczywiście jeżeli po oszacowaniu zamówienia nastąpiła zmiana okoliczności mających wpływ na dokonane ustalenia, a nie nastąpiło jeszcze formalne wszczęcie postępowania, zamawiający powinien jeszcze raz przeszacować wartość, dostosowując ją do zmienionych okoliczności.
Niewielka wartość
Co do zasady przepisy ustawy nie znajdują również zastosowania w przypadku zamówień o niewielkiej wartości. Tę ustawodawca określi jako kwotę 14 tys. euro. Założeniem przyświecającym takiemu określeniu wartości zamówienia, do którego możliwe jest nie stosowanie przepisów ustawy, było z jednej strony umożliwienie zamawiającym na dokonywanie zakupu niezbędnych rzeczy i usług, z drugiej zaś uniknięcie nadmiernego formalizmu w przypadku zamówień o niewielkiej wartości. Innymi słowy co do zasady podmioty zobowiązane do stosowania przepisów zamówieniowych nie będą musiały stosować reżimu ustawowego w przypadku zamówień o małej wartości.
W tym miejscu niezbędne są jednak dwa zastrzeżenia.
Po pierwsze w każdym przypadku, gdy zachodzi okoliczność kwalifikowania zamówienia jako podlegającego wyłączeniu ze względu na określoną w ustawie wartość, zamawiający powinien mieć na uwadze przepisy o ustalaniu wartości zamówienia zawarte w ustawie, a w szczególności o zakazie dzielenia zamówienia w celu uniknięcia stosowania przepisów ustawy (art. 32 ust. 2).
Po drugie, aby sprawdzić, czy doszło do przekroczenia wskazanej wyżej kwoty, a jednocześnie czy zachodzi konieczność stosowania przepisów ustawy, należy przyjąć przelicznik w postaci średniego kursu złotego w stosunku do euro stanowiącego podstawę przeliczania wartości zamówień publicznych. Jego wysokość zgodnie z rozporządzeniem prezesa Rady Ministrów z 16 grudnia 2011 r. w sprawie średniego kursu złotego w stosunku do euro stanowiącego podstawę przeliczania wartości zamówień publicznych (DzU Nr 282, poz. 1650) wynosi aktualnie 4,0196 zł.
Kwoty graniczne
Należy zwrócić uwagę, że z uwagi na specyfikę większości zamawiających (rygor ustawy z 27 sierpnia 2009 r., o finansach publicznych DzU nr 157, poz. 1240 z późn. zm.) przy podejmowaniu decyzji o przeprowadzeniu postępowania, którego wartość nie przekracza kwoty 14 tys. euro, podmioty publiczne powinny kierować się zasadą wydatkowania środków publicznych w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów.
W praktyce oznacza to, że większość zamawiających nawet w przypadku zamówień o wartości niższej niż 14 tys. euro posiada wewnętrzne procedury zakupu, które zobowiązują ich do racjonalnego wydatkowania środków publicznych.
Najczęściej w takim przypadku wybór partnera realizującego przykładowo niewielki remont czy druk materiałów przeprowadzany jest z kilku ofert.
Przepisy określają również kwoty graniczne, po przekroczeniu których zasady postępowania są w największym stopniu sformalizowane i bardziej długotrwałe. Chodzi o tzw. procedury europejskie. Kwoty, od których obowiązują szczególne zasady postępowania, zostały określone w rozporządzeniu prezesa Rady Ministrów z 16 grudnia 2011 r. w sprawie kwot wartości zamówień, od których jest uzależniony obowiązek przekazywania ogłoszeń Urzędowi Publikacji Europejskich (DzU nr 282, poz. 1649 z późn.zm.).
Kwoty te różnią się od siebie w zależności od rodzaju zamówienia i podmiotu ogłaszającego postępowanie o zamówieniu.
Przykładowo, gdy wartość szacunkowa zamówienia publicznego dotyczącego zakupu sprzętu komputerowego ogłoszone przez jednostkę samorządu terytorialnego przekroczy kwotę 200 000 euro, zastosowanie znajdzie procedura europejska. W przypadku jednak zamawiających sektorowych, czyli podmiotów prowadzących działalność w sektorze wodnym, energetyki, transportu czy poczty, kwotą graniczną będzie kwota 400 000 euro.
Podstawa prawna
