Pełnienie funkcji członka rady nadzorczej nie stanowi tytułu do ubezpieczeń społecznych. Inaczej jest w przypadku ubezpieczenia zdrowotnego.
Obowiązkowo jest nim objęty każdy członek rady nadzorczej, który ma miejsce zamieszkania na terytorium Polski, od dnia powołania go do tej funkcji do momentu zaprzestania jej pełnienia.
Tak wskazuje art. 66 ust. 1 pkt 35 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn. DzU z 2008 r. nr 210, poz. 2135 ze zm.).
Przychód bez znaczenia
Zasiadający w radzie nadzorczej może nie otrzymywać z tego tytułu żadnego wynagrodzenia. Nie zwalnia to jednak z obowiązku ubezpieczenia zdrowotnego. Dla członka rady nadzorczej to nawet lepiej, bo nie musi się martwić o dostęp do publicznej służby zdrowia. Za to podmiot, w którego radzie nadzorczej zasiada ta osoba, musi dokonywać formalności.
Choć nie będzie opłacać za nią żadnych składek, musi zgłosić ją do ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZUA z kodem tytułu 22 40 x x, a następnie przekazywać za nią zerowe miesięczne raporty rozliczeniowe na ZUS ZZA. Gdy członek zarządu przestanie pełnić swoją funkcję, trzeba go wyrejestrować z ubezpieczenia zdrowotnego na formularzu ZUS ZWUA.
Pensja i zwrot kosztów
Podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne członków rad nadzorczych jest kwota przychodu w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, otrzymywana z tytułu pełnienia tej funkcji.
W myśl ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. DzU z 2012 r., poz. 361 ze zm.; dalej updof) członkowie rad nadzorczych osiągają przychody z działalności wykonywanej osobiście. Są to otrzymane lub postawione do ich dyspozycji pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.
Wewnętrzne przepisy spółki (np. statut, uchwała walnego zgromadzenia) mogą przyznawać członkom rady nadzorczej wynagrodzenie. Może być ono okresowe (np. miesięczne, kwartalne) albo za udział w posiedzeniu (tzw. dieta) lub w formie prawa do udziału w zysku spółki. Poza tym członkowie rady nadzorczej mają prawo do zwrotu kosztów:
- związanych z udziałem w pracach rady,
- dojazdu,
- zakwaterowania.
Nie ma wątpliwości, że przychodem członka rady nadzorczej jest otrzymywane wynagrodzenie z racji uczestnictwa w posiedzeniach. Nie jest jednak oczywiste, czy tak samo należy traktować świadczenia otrzymywane w związku z dojazdem i zakwaterowaniem w celu udziału w tych posiedzeniach. One bowiem, jako zwrot wydatków, nie powodują po stronie członka zarządu przysporzenia majątkowego.
Fiskus kontra ZUS
Wojewódzki Sąd Administracyjny w wyroku z 2 grudnia 2004 r. (III SA/Wa 116/04)
orzekł, że zwrot kosztów z art. 392 § 3
nie stanowi elementu wynagrodzenia członka rady nadzorczej.
Jak czytamy w uzasadnieniu" „zapis art. 392 k.s.h. wyraźnie rozgranicza otrzymane przez członka rady wartości pieniężne na wynagrodzenie i zwrot kosztów związanych z udziałem w pracach rady. To uprawnia do stwierdzenia, że zwrot kosztów z art. 392 § 3 k.s.h. nie stanowi elementu wynagrodzenia, a tym samym nie stanowi przysporzenia majątkowego po stronie członka rady nadzorczej.
A zatem, jeśli członek rady nadzorczej poniósł wydatek z tytułu dojazdu na posiedzenie rady nadzorczej należał mu się na podstawie art. 392 § 3 k.s.h. zwrot tego wydatku. Kwota pieniężna otrzymana przez członka rady nadzorczej z tego tytułu nie stanowi przychodu z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 13 pkt 7".
Analogicznie należałoby podejść do wydatków na zakwaterowanie członka rady nadzorczej w pokoju wynajętym przez spółkę, czy poniesionych przez nią opłat na jego dojazd na posiedzenia (np. zakup biletów). Wniosek z tego orzeczenia jest taki, że podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne członka rady nadzorczej powinno być wyłącznie wynagrodzenie z art. 392 § 1 k.s.h.
Inaczej jednak stwierdził Naczelnik Drugiego Mazowieckiego Urzędu Skarbowego w Warszawie w postanowieniu z 21 września 2006 r. w sprawie interpretacji prawa podatkowego (1472/DPC/415-56/06/DW). Wskazał, że przychodem z tytułu pełnienia funkcji członka rady nadzorczej jest każde świadczenie na jego rzecz, otrzymane w związku z wykonywaniem tej funkcji – zarówno o pieniężnym, jak i niepieniężnym charakterze.
Tego samego zdania jest ZUS. Uznaje, że opłaty na ubezpieczenie zdrowotne członka rady nadzorczej należy naliczać od wszelkich świadczeń, jakie otrzymał – zarówno w gotówce, jak i rzeczowych, w tym związanych z przybyciem i uczestnictwem w posiedzeniach. Ponadto zdaniem organu rentowego nie ma znaczenia, na kogo zostały wystawione rachunki potwierdzające koszt dojazdu i zakwaterowania członka rady nadzorczej – czy zakupił je sam, czy nabywcą była spółka.
Wydaje się, że ma to uzasadnienie. Gdyby bowiem nie był to przychód członka rady nadzorczej, nie można byłoby tu mówić o jego zwolnieniu z podatku dochodowego.
Jakie rachunki
Kwota, jaką członek rady nadzorczej otrzyma z tytułu zwrotu kosztów podróży na posiedzenie, jest wolna od podatku, jeśli nie zaliczył jej do kosztów uzyskania przychodów (art. 21 ust. 1 pkt 16 lit. b i ust. 13 updof). Obowiązuje jednak limit zwolnienia – ulgą objęty jest zwrot do wysokości, jaka przysługuje pracownikom sfery budżetowej z tytułu podróży służbowych, odpowiednio krajowych lub zagranicznych.
Gdy składka zdrowotna przekroczy wysokość zaliczki na podatek, spółka nie może jej obniżyć do kwoty tej zaliczki. Manewr obniżania jest bowiem zarezerwowany dla podmiotów innych niż wymienione w art. 85 ust. 1-13 updof, m.in. pracodawców i zleceniodawców. Składkę zdrowotną trzeba więc odprowadzić w pełnej wysokości, nawet jeżeli zaliczka na podatek wyniesie 0 zł.
Przykład
Pan Mirosław, członek rady nadzorczej, w listopadzie brał udział w jednym posiedzeniu rady. Za ten miesiąc przysługuje mu wynagrodzenie w wysokości 600 zł oraz zwrot kosztów podróży (ustalono je na 136 zł w wysokości nieprzekraczającej kwot należnych pracownikom sfery budżetowej, więc zwrot jest zwolniony z podatku). Przychód pana Mirosława spółka rozliczyła następująco >patrz tabelka. -
