Rzecznik Praw Obywatelskich chce zasadniczych zmian w prawie pracy. W tej sprawie 17 maja wystosował wystąpienie do ministra pracy i polityki społecznej (sygnatura RPO-703909-III/12/LN). RPO podkreśliła, że w parze z ustawą, która podwyższa wiek emerytalny, powinny pójść działania, zmierzające do rekodyfikacji prawa pracy. Kwestia konieczności przemodelowania kodeksu pracy była przedmiotem konferencji w Senacie z inicjatywy Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji, która odbyła się 24 kwietnia br. Uczestnicy konferencji wskazali, że obecny stan prawny odbiega od poprawności i doskonałości i nie przystaje do przekształceń ustrojowych, jakie miały miejsce od 1974 r., tj. od uchwalenia obowiązującego do dziś kodeksu pracy. Był on co prawda wielokrotnie nowelizowany (ponad 100 razy), ale nadal nie jest w pełni dostosowany do wymogów gospodarki rynkowej, a w szczególności do specyfiki małych przedsiębiorstw.
Dwa kodeksy
Na konferencji senator Michał Seweryński przedstawił uczestnikom konferencji założenia projektów kodeksu pracy (indywidualnego i zbiorowego), opracowanych w 2007 r. przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Pracy. Indywidualny kodeks pracy obejmowałby wszystkie form zatrudnienia. Jak wyjaśniał prof. Seweryński, w jednym akcie zebrane byłyby przepisy dotyczące pracowników tymczasowych oraz tych zatrudnionych na podstawie umowy zlecenia, jeśli świadczą oni pracę na rzecz jednego podmiotu i jest ona głównym źródłem ich utrzymania. Byliby oni objęci lepszą ochroną niż obecnie. Kodeks regulujący indywidualne stosunki pracy zawierałby: - wszystkie przepisy dotyczące pracowników, w tym te z ustawy o pracownikach tymczasowych czy zwolnieniach grupowych; - rozdział o zatrudnieniu niepracowniczym, obejmujący m.in. osoby pracujące na podstawie umowy-zlecenia. Dzięki temu zyskałyby one m.in. możliwość dochodzenia swoich praw przed sądem pracy, bezpłatny urlop wypoczynkowy na żądanie, ochronę przed niezwłocznym rozwiązaniem umowy; - jedynie dziesięć, a nie – jak obecnie – ponad 30 przypadków, w których nie można zwolnić pracownika; przepis, zgodnie z którym zastrzeżenie związków zawodowych do wypowiedzenia nie wstrzymywałoby biegu wypowiedzenia.
Rzecznik za zmianami
RPO podziela stanowisko uczestników konferencji. Według Ireny Lipowicz oba projekty kodeksów pracy (indywidualnego i zbiorowego) mogą stanowić właściwą podstawę do debaty nad najbardziej pilnymi kwestiami wymagającymi uregulowania. Zaliczyć do nich należy w szczególności:
- potrzebę odpowiedniego zróżnicowania w kodeksie pracy sytuacji dużych i małych przedsiębiorstw, co powinno wyeliminować niepokojącą tendencję rezygnowania z zatrudniania pracowników na podstawie umowy o pracę i ucieczkę w "szarą strefę", mającą miejsce w szczególności w praktyce działania małych przedsiębiorstw;
- wprowadzenie do prawa pracy pojęcia "zatrudnienia niepracowniczego", obejmującego prowadzenie działalności zarobkowej na podstawie umów prawa cywilnego, które znajduje się poza zakresem stosowania prawa pracy;
- wzmocnienie roli niekonfliktowego rozwiązywania sporów między pracownikami a pracodawcami;
- większą ochronę dla zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych.
Nowy kodeks pracy powinien także wyeliminować liczne niedostatki legislacyjne zawarte w obowiązującym kodeksie, w tym sygnalizowane od dawna przez Rzecznika mankamenty związane z wadliwością upoważnień do wydawania rozporządzeń.
