Zwiększeniu aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych służy zakładanie przez nich własnej firmy i samodzielne prowadzenie działalności gospodarczej. Dlatego ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o  rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn. DzU z 2011 r. nr 127, poz. 721 ze zm., dalej ustawa o rehabilitacji) przewiduje uzyskanie wsparcia na tzw. samozatrudnienie osoby niepełnosprawnej.

W ten sposób może ona dostać pieniądze na uruchomienie działalności gospodarczej, mniej zapłacić za kredyt zaciągnięty na jej kontynuację oraz za obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne.

Z bezrobocia do biznesu

Na podstawie art. 12a ustawy o rehabilitacji osoba niepełnosprawna zarejestrowana w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotna albo poszukująca pracy niepozostająca w zatrudnieniu może jednorazowo liczyć na wsparcie przy podjęciu działalności gospodarczej, rolniczej albo przy wniesieniu wkładu do spółdzielni socjalnej. Pieniądze te otrzymuje w wysokości określonej w umowie ze starostą, jeżeli oczywiście wcześniej na taki cel nie otrzymała innej bezzwrotnej pomocy publicznej.

Środków na start biznesu udziela się zgodnie z zasadami przyznawania pomocy de minimis. Maksymalnie nie może to przekroczyć 15-krotności przeciętnego wynagrodzenia.

Szczegółowe zasady tej pomocy reguluje rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 17 października 2007 r. w sprawie przyznania osobie niepełnosprawnej środków na podjęcie działalności gospodarczej, rolniczej albo na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej (DzU nr 194, poz. 1403 ze zm.).

Lżej w banku

Inny rodzaj wsparcia dla niepełnosprawnych polega na dofinansowaniu do wysokości 50 proc. oprocentowania kredytu bankowego zaciągniętego przez te osoby na kontynuowanie działalności gospodarczej (art. 13 ustawy o rehabilitacji).

Otrzymają je z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, gdy prowadzą biznes albo własne lub dzierżawione gospodarstwo rolne. Aby uzyskać takie wsparcie, niepełnosprawny nie może wcześniej korzystać z pożyczki na start działalności. Uzyska też wsparcie, jeżeli taka pożyczka została wcześniej w całości spłacona lub umorzona.

Po zmianach wprowadzonych od 1 stycznia 2011 r. dofinansowania zaciągniętych kredytów wolno ponadto udzielić, gdy osoba niepełnosprawna nie otrzymała bezzwrotnych środków na start działalności gospodarczej lub rolniczej albo prowadziła ją co najmniej przez 24 miesiące od dnia otrzymania pomocy na ten cel. Aby o to zabiegać, niepełnosprawny musi podpisać umowę ze starostą, a tego dofinansowania udziela się w zakresie pomocy de minimis.

Ulga w opłatach

Jednym z najważniejszych sposobów wsparcia samozatrudnienia niepełnosprawnych udzielanym na bieżąco jest refundacja obowiązkowych składek na ubezpieczenia społeczne. Od 1 czerwca 2011 r. obowiązują tu nowe zasady.

Zgodnie z art. 25a ust. 1 ustawy o rehabilitacji PFRON refunduje:

- osobie niepełnosprawnej wykonującej działalność gospodarczą obowiązkowe składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe do wysokości odpowiadającej wysokości składki, której podstawą wymiaru jest kwota określona w art. 18 ust. 8 oraz w art. 18a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.).

- niepełnosprawnemu rolnikowi lub rolnikowi zobowiązanemu do opłacania składek za niepełnosprawnego domownika, składki na ubezpieczenia społeczne rolników – wypadkowe, chorobowe, macierzyńskie oraz emerytalno-rentowe.

Fundusz refunduje składki społeczne pod warunkiem, że niepełnosprawny opłaca je terminowo i w całości.

Jednak na podstawie nowelizacji ustawy o rehabilitacji (DzU z 2010 r. nr 226, poz. 1475) od 1 czerwca 2011 r. wysokość refundacji zależy od posiadanego przez przedsiębiorcę stopnia niepełnosprawności. Obecnie przysługuje ona na poziomie:

- 100 proc. kwoty obowiązkowych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe – u osób zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności,

- 60 proc. kwoty obowiązkowych składek emerytalnych i rentowej – u zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności,

- 30 proc. kwoty obowiązkowych składek emerytalnych i rentowej – u zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.

Przykład

Pan Marcin prowadzi działalność gospodarczą i ma lekki stopień niepełnosprawności ze schorzeniem narządu ruchu.

Składając wniosek o refundację, dostanie zwrot tylko 30 proc. kwoty obowiązkowych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Bez znaczenia dla wysokości refundacji jest to, że pan Marcin ma schorzenie szczególne.

Przykład

Pani Marta jest jednoosobowym przedsiębiorcą. Nie ma orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, a jedynie o zaliczeniu do I grupy inwalidów wydane bezterminowo w 1996 r.

Zgodnie z art. 62 ust. 1 ustawy o rehabilitacji osoby, które przed 1 stycznia 1998 r. zaliczono do jednej z grup inwalidów, zachowują uprawnienia należne niepełnosprawnym na czas, na jaki wydano im orzeczenie. Dlatego pani Marta może ubiegać się o refundację składek.

Będzie ją otrzymywała w wysokości 100 proc. kwoty obowiązkowych składek co miesiąc, gdyż orzeczenie o pierwszej grupie inwalidzkiej traktuje się na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Kto wypełnia jaki druk

Szczegółowe przepisy o ulgach do ZUS zawiera rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 9 stycznia 2009 r. w sprawie refundacji składek na ubezpieczenia społeczne osób niepełnosprawnych (DzU nr 8, poz. 42).

Refundacja niepełnosprawnemu wykonującemu działalność gospodarczą ma charakter pomocy de minimis. Uprawniony składa do PFRON wniosek o wypłatę refundacji składek za dany miesiąc. Rozporządzenie w § 2 określa wzory wniosku. Druk:

- Wn-U-G

wysyła osoba niepełnosprawna wykonująca działalność gospodarczą,

- Wn-U-A

wysyła niepełnosprawny rolnik lub rolnik zobowiązany do opłacania składek za niepełnosprawnego domownika.

Autor jest doradcą prawnym Polskiej Organizacji Pracodawców Osób Niepełnosprawnych