Spółdzielnia pracy to osoba prawna, będąca dobrowolnym zrzeszeniem osób fizycznych, która w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą na podstawie ustawy z 19 września 1982 Prawo spółdzielcze zgodnie z zarejestrowanym statutem.

Jaka procedura

1. Uchwała walnego zgromadzenia wszczynająca proces przekształcenia

2. Przygotowanie planu przekształcenia

3. Zbadanie planu przez biegłego rewidenta

4. Zawiadomienie członków spółdzielni o zamiarze przekształcenia

5. Uchwała walnego zgromadzenia o przekształceniu

6. Wezwanie członków spółdzielni do złożenia oświadczenia o uczestnictwie w przekształconej spółce

7. Powołanie członków organów spółki

8. Zawarcie umowy spółki

9. Wpis spółki do rejestru

10. Wykreślenie z rejestru spółdzielni

Sukcesor zachowa prawa

Dla części spółdzielców szansą byłoby przekształcenie spółdzielni w spółkę kapitałową. Do 1 lipca  nie było to jednak – w myśl prawa – możliwe. Nie było też możliwości   – zgodnie z orzecznictwem – wniesienia do spółki w formie aportu całości albo istotnej części działalności gospodarczej spółdzielni.

1 lipca weszła w życie ustawa o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców, która w art. 2 dodaje do ustawy Prawo spółdzielcze dział VI – przekształcenie spółdzielni pracy. Co ważne, spółka będąca sukcesorem spółdzielni zachowuje wszystkie prawa i obowiązki podmiotu będącego uczestnikiem życia gospodarczego, w tym m.in. pozostają w mocy wydane koncesje a pracownicy zachowują automatycznie zatrudnienie. Możliwość sprawnego przekształcenia spółdzielni pracy w spółkę pozwoli w wielu przypadkach na jej dokapitalizowanie,  co może ochronić ją przed upadłością. To także szansa na zachowanie miejsc pracy.

Przede wszystkim walne zgromadzenie spółdzielni musi o wszczęciu procesu przekształcenia, zgodnie z ustawą, podjąć uchwałę większością oddanych głosów przy obecności co najmniej połowy uprawnionych członków. Uchwała ta musi zawierać informację, w jaki typ spółki zostanie ona przekształcona. Następnie po decyzji walnego zgromadzenia zarząd spółdzielni ma obowiązek przygotować w formie pisemnej plan przekształcenia. Przede wszystkim musi on zawierać  ustalenie wartości bilansowej majątku spółdzielni na określony dzień w miesiącu poprzedzającym przedłożenie jej członkom. Ponadto zawiera się w nim umotywowanie decyzji o przekształceniu oraz określenie wartości udziałów przekształconej spółki i ilości udziałów przypadających na jeden dział członkowski w spółdzielni na podstawie sprawozdania finansowego przygotowanego na potrzeby zmiany formy prawnej. Sporządza się je w takiej samej formie jak poprzednie sprawozdania. Ponadto do planu przekształcenia należy dołączyć projekt uchwały, o której  wyżej była mowa, projekt umowy spółki przekształconej oraz wycenę składników majątku spółdzielni. Niezwłocznie po sporządzeniu tego planu przekazuje się go do zbadania biegłemu rewidentowi wyznaczonemu przez sąd rejonowy. Biegły rewident ma maksymalnie dwa miesiące na sporządzenie opinii o rzetelności i poprawności planu. Może on zażądać od zarządu spółdzielni przedłożenia dodatkowych dokumentów i wyjaśnień.

Powiadomienie członków

Kolejnym krokiem jest co najmniej dwukrotne w odstępie nie krótszym niż dwa tygodnie i nie później niż na miesiąc przed planowanym dniem podjęcia uchwały powiadomienie członków przez zarząd spółdzielni pracy o planowanym przekształceniu. W zawiadomieniu informuje się o istotnych elementach przekształcenia, opinii biegłego rewidenta oraz miejscu i terminie, w których członkowie mogą zapoznać się z pełną treścią planu przekształcenia. Ponadto do zawiadomienia należy dołączyć projekt uchwały o przekształceniu oraz projekt umowy albo statutu spółki.

Pora na uchwałę

Po wysłaniu i zawiadomieniu członków spółdzielni pracy zwołuje się kolejne walne zgromadzenie, z analogiczną większością (trzy czwarte przy obecności co najmniej połowy członków), na którym podejmuje się uchwałę o przekształceniu. Zgodnie z ustawą o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców musi ona zawierać kilka stałych elementów. Po pierwsze, należy precyzyjnie określić typ spółki, w którą spółdzielnia zostanie przekształcona. Po drugie, uchwała musi zawierać określenie wysokości kwoty przeznaczonej na wypłaty dla członków spółdzielni nieuczestniczących w spółce przekształconej. Należy ją ustalić proporcjonalnie do udziałów przysługujących tym członkom, ale nie może przekroczyć 10 proc. bilansowej wartości spółdzielni określonej w planie przekształcenia.

Kto zarządza, kto zostaje

Ponadto w  uchwale określa się osoby, które będą zarządzały spółką po jej przekształceniu. W razie zmiany w spółkę osobową będą to nazwiska i imiona wspólników prowadzących sprawy spółki i mających ją reprezentować, w przypadku przekształcenia w spółkę kapitałową należy określić dane personalne członków zarządu nowej spółki. Należy także w zależności od rodzaju powstającej formy prawnej określić jej kapitał zakładowy, wysokość sumy komandytowej  albo wartość nominalną akcji.

Ponadto członkowie na walnym zgromadzeniu wyrażają zgodę na treść umowy spółki po przekształceniu. Zgodnie z prawem spółdzielczym założycielami spółdzielni mogą być w odpowiedniej liczbie – różnej w  zależności od rodzaju działalności  – osoby fizyczne lub osoby prawne. Po przekształceniu stają się one jej wspólnikami, jeśli zgłoszą w formie pisemnej oświadczenia o woli uczestnictwa.  Zgłoszenie oświadczeń powinno nastąpić w ciągu miesiąca od dnia podjęcia uchwały. Pozostali członkowie spółdzielni, którzy nie zadeklarują woli udziału w spółce, otrzymują ekwiwalent finansowy określony według wyżej opisanych zasad i mogą pozostać poza nową spółką. W takim wypadku przekształcona spółka ma sześć miesięcy na wypłatę pieniędzy.

Niezwłocznie po upływie terminu na złożenie oświadczenia osoby, które zadeklarowały wolę udziału w spółce, podpisują w miejscu i terminie określonym w zawiadomieniu przesłanym przez  zarząd umowę spółki. Następnie wniosek o wpis nowej spółki do rejestru oraz wniosek o ogłoszeniu przekształcenia składają wszyscy członkowie zarządu spółki przekształconej albo wszyscy wspólnicy uprawnieni do reprezentacji spółki.

Jaki kapitał

Zgodnie z ustawą określającą sposób zmiany formy prawnej spółdzielni pracy na jej kapitał składa się wpisowe opłacone przez członka, wpłacone udziały członkowskie oraz udziały członkowskie z podziału nadwyżki bilansowej.

Także osoby trzecie

Ważne jest, że ustawodawca dopuścił udział osób trzecich w spółce tworzonej po przekształceniu. Ma to ważny wymiar praktyczny, bo może się okazać, że spółdzielnia pracy mająca trudności finansowe albo będąca w upadłości znajdzie inwestora i aby chronić kapitał członków, podejmie decyzję o przekształceniu z jednoczesnym dokapitalizowaniem. Umożliwi to spółdzielniom  szybkie nadrobienie zaległości inwestycyjnych i  wznowienie walki z konkurencją na rynku przy wykorzystaniu dodatkowego kapitału.

Wycena udziałów

Jednocześnie ustawa stara się zadbać o interesy dotychczasowych członków spółdzielni, którzy mają wybór: czy wolą otrzymać rekompensatę proporcjonalną do udziałów według aktualnej na dzień przekształcenia wyceny, czy wolą zaryzykować i  mieć udziały w spółce i ewentualnie później je zbyć. Ponadto jeśli członek nie zgadza się z wyceną i udziałem członkowskim wynikającym z podziału nadwyżki bilansowej, może zgłosić najpóźniej do dnia podjęcia uchwały o przekształceniu żądanie ponownej wyceny udziałów. W razie nieuwzględnienia tych żądań w terminie dwóch miesięcy od dnia wniesienia członek ma prawo wnieść powództwo o ustalenie wartości udziałów członkowskich, przy czym nie stanowi ono przeszkody do rejestracji spółki.

Na koniec, po dokonaniu wszystkich formalności i wpisaniu nowej spółki do rejestru, należy wykreślić spółdzielnię z rejestru. Uwaga! Warto pamiętać, że po przekształceniu spółdzielni jeszcze przez co najmniej rok w nazwie spółki należy podawać w nawiasie starą nazwę spółdzielni.

W 2010 r. w Polsce funkcjonowało 17 156 podmiotów gospodarczych w formie spółdzielni. Tylko w ciągu dwóch  ostatnich lat zlikwidowano ich 139. Widać więc, że ta forma gospodarowania własnością staje się w praktyce gospodarczej coraz mniej popularna.  Jeszcze  w latach 90. spółdzielnie były dość popularne, zajmowały się głównie zarządzaniem nieruchomościami oraz tworzyły banki spółdzielcze. Wówczas trwał jednak proces likwidacji  spółdzielni transportowych, handlowych, zajmujących się przetwórstwem i  wykonywaniem prac budowlanych. Obecnie najwięcej spółdzielni zajmuje się obsługą nieruchomości, rolnictwem i łowiectwem, handlem detalicznym oraz przetwórstwem przemysłowym. Mimo to rola tej formy prawnej szybko maleje. Przyczynami tego zjawiska jest m.in.:

- anachroniczna ustawa, która utrudnia pozyskiwanie kapitału obcego niezwykle ważnego do rozwoju firmy na wolnym rynku,

- relatywnie słaba odpowiedzialność kadry zarządzającej za efektywność gospodarczą,

- niska motywacja proefektywnościowa pracowników.

Opinia:

Grzegorz Byszewski, ekspert Pracodawcy RP

Ustawa o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców,

która weszła w życie 1 lipca, miała na celu zrealizowanie  oczekiwań  firm. Miała ułatwić im życie. Z pewnością wprowadzenie relatywnie prostego sposobu przekształcania spółdzielni pracy w spółkę kapitałową jest wyjściem ustawodawcy naprzeciw oczekiwaniom biznesu  i osób zarządzających spółdzielniami.  Nowe przepisy pozwolą – przy zabezpieczeniu kapitału spółdzielców – na zmodernizowanie formy prawnej wielu firm. Dzięki temu będą one mogły korzystać ze wszystkich instrumentów finansowych dostępnych na rynku z korzyścią dla  członków spółdzielni, a później udziałowców, pracowników i samej spółdzielni. Łatwiejsza dostępność kapitału zewnętrznego  oznacza szansę na restrukturyzację i  rozwój na konkurencyjnym i wolnym rynku. Ważne jest, że ustawodawca starał się maksymalnie uprościć sam proces przekształcania, pozostawiając  ostateczną decyzję  wszystkim spółdzielcom.

Autor jest ekspertem Pracodawcy RP

Czytaj również:

Tysiące spółdzielców mogą stracić pracę

Zobacz serwis:

Spółki » Przekształcenia, podziały, łączenia spółek » Przekształcenia