Nabycie statusu zakładu pracy chronionej (zpch) wiąże się dla pracodawcy z wieloma przywilejami.
Z kolei jego utrata to wiele obowiązków, określonych w ustawie z 27 sierpnia 1997 o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (DzU z 2010 r. nr 214, poz. 1407 ze zm., dalej ustawa).
Wojewoda decydentem
Decyzję o przyznaniu statusu zpch i jego utracie wydaje wojewoda. Tę drugą podejmuje, gdy zpch nie spełnia warunków lub obowiązków, o których mowa w art. 28 ust. 1 – 3 i art. 33 ust. 1 lub 3 pkt 1 i 2 ustawy.
Chodzi o:
- utrzymanie wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości co najmniej
– 40 proc., a w tym co najmniej 10 proc. ogółu zatrudnionych to osoby zaliczone do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, albo
– 30 proc. niewidomych lub psychicznie chorych albo upośledzonych umysłowo zaliczonych do znacznego albo umiarkowanego stopnia niepełnosprawności,
- zapewnienie doraźnej i specjalistycznej opieki medycznej, poradnictwa i usług rehabilitacyjnych,
- przystosowanie stanowisk pracy, pomieszczeń higienicznosanitarnych i ciągów komunikacyjnych oraz spełniania wymagań dostępności do nich,
- prowadzenie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (zfron), ewidencji jego środków i rachunku bankowego.
Jeżeli więc zpch przestanie spełniać którykolwiek z tych warunków, utraci swój status. Może się jednak odwołać od decyzji wojewody w tej sprawie do ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego.
Przykład 1
Spółka akcyjna posiada status zpch. W chwili jego przyznania miała wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości 45 proc.
Jednak w wyniku zwolnienia kilkunastu pracowników ze znacznym i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności z początkiem nowego roku wskaźnik takich osób spadł poniżej ustawowo wymaganych 10 proc.
Tym samym spółka nie spełnia jednego z warunków, od którego zależy posiadanie statusu zpch. Z tego też powodu wojewoda powinien wydać decyzję o utracie przez spółkę tego statusu.
Dodatkowe obowiązki
Pracodawca, który utraci status zpch, musi przekazać niezwłocznie niewykorzystane (według stanu na dzień utraty statusu) środki zfron do PFRON (art. 33 ust. 7 ustawy).
Musi też wpłacić – zgodnie z art. 33 ust. 7a ustawy – kwotę wydaną ze środków zfron na nabycie, wytworzenie lub ulepszenie środków trwałych w związku z modernizacją zakładu, utworzeniem lub przystosowaniem stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych, budową lub rozbudową bazy rehabilitacyjnej, wypoczynkowej i socjalnej oraz na zakup środków transportu – w części, która nie została pokryta odpisami amortyzacyjnymi, ustalonymi przy zastosowaniu stawek amortyzacyjnych wynikających z wykazu rocznych stawek amortyzacyjnych na dzień utraty statusu.
Art. 33 ust. 7b ustawy pozwala jednak, aby pracodawca po utracie statusu pracy chronionej zachował jeszcze przez pewien czas środki zfron. Może z tego rozwiązania skorzystać, jeśli ma
- stan zatrudnienia ogółem w wysokości co najmniej 15 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy oraz
- wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości co najmniej 25 proc.
Gdy to uczyni, musi stosować wszystkie uregulowania dotyczące prowadzenia zfron.
Przykład 2
Spółka X postanowiła zrezygnować ze statusu zpch. Jednocześnie chciałaby nadal korzystać ze środków zfron.
Zatrudnia 50 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, z czego 20 z nich to osoby niepełnosprawne. Oznacza to, że wolno jej zachować środki zfron po utracie statusu zpch.
Zatrudnia bowiem odpowiednią liczbę pracowników ogółem i ma wskaźnik zatrudnienia pracowników niepełnosprawnych w wysokości co najmniej 25 proc. (tu 40 proc.).
Zaliczki podatkowe
Trzeba jeszcze wspomnieć o art. 38 ust. 2a – 2c ustawy z 26 lipca 1991 o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2010 r. nr 51, poz. 307 ze zm.).
Stanowi on, że w okresie pięciu lat licząc od końca roku, w którym płatnik utracił status zpch i spełnia warunki, o których mowa w art. 33 ust. 7b ustawy o rehabilitacji, przekazuje zaliczki na podatek od przychodów niepełnosprawnych pracowników z tytułów określonych w art. 12 tej ustawy oraz od zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego wypłacanych przez tych płatników niepełnosprawnym pracownikom – w wysokości:
- 25 proc. na zfron – gdy ma wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości od 25 do 30 proc.,
- 50 proc. na zfron – jeśli ma wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości od 30 do 35 proc.,
- 75 proc. na zfron – gdy ma wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości od 35 do 40 proc.,
- 100 proc. na zfron – jeżeli ma wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości co najmniej 40 proc.
A pozostałą część musi przekazać na rachunek urzędu skarbowego.
Przykład 3
Pracodawca Y, który utracił status zpch, zatrudnia 100 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, z czego 37 osób to niepełnosprawni. Będzie mógł zachować zfron z możliwością jednoczesnego przekazywania zaliczek z podatku dochodowego od osób fizycznych w wysokości 75 proc. na ten fundusz.
Gdyby zatrudniał np. 45 pracowników niepełnosprawnych (na 100 pracowników ogółem), wtedy mógłby przekazywać na zfron 100 proc. zaliczek PIT-4 od przychodów pracowników niepełnosprawnych.
Trzeba informować
Prowadzący zpch ma obowiązek
- poinformować wojewodęo każdej zmianie dotyczącej spełnienia warunków i realizacji obowiązków, o których mowa w art. 28 i 33 ust. 1 i 3 ustawy, w terminie 14 dni od daty tej zmiany (druk INF-WZ), oraz
- przedstawiać wojewodzie półroczne informacje, dotyczące spełniania tych warunków (druk INF-W).
Obowiązujące przepisy nie dają możliwości złożenia wniosku o rezygnację ze statusu zpch. Można jednak np. zawiadomić osobnym pismem o niespełnieniu konkretnego warunku wojewodę, który na tej podstawie powinien wydać decyzję o utracie statusu zpch. Wolno to także zrobić w wysłanej informacji INF-WZ.
Autor jest doradcą prawnym POPON
Czytaj też:
Zobacz
» Kadry i płace » Niepełnosprawny w firmie » Zakłady pracy chronionej
