Przepisy kreują pozytywne przesłanki piastowania funkcji w organach spółek kapitałowych.
I tak w świetle art. 18 § 1 kodeksu spółek handlowych likwidatorem albo członkiem organu spółki z o.o. bądź akcyjnej może być wyłącznie osoba fizyczna legitymująca się pełną zdolnością do czynności prawnych, a więc pełnoletnia i nieubezwłasnowolniona .
Przykład 1
Nadzwyczajne zgromadzenie wspólników X sp. z o.o. w drodze uchwały ustanowiło likwidatorem podmiotu pana Jakuba. Dlatego że ma on 25 lat i nie jest ubezwłasnowolniony, może pełnić tę funkcję.
Wymóg ten nie obejmuje udziałowców oraz akcjonariuszy. Zakazane jest zatem pełnienie wymienionych funkcji przez osoby ubezwłasnowolnione całkowicie bądź częściowo oraz te, które nie ukończyły 13 lat albo nawet przekroczyły tę granicę wieku, ale nie osiągnęły 18 lat - patrz przykłady 2 i 3.
Przykład 2
23-letnia pani Dagmara otrzymała propozycję objęcia funkcji wiceprezesa zarządu Y spółki akcyjnej.
Ofertę przyjęła, nie uprzedziła jednak rady nadzorczej, powołującej, w świetle postanowień statutu, członków zarządu, że w związku z zaburzeniem psychicznym (zdiagnozowano u niej zespół encefalopatyczny), została ubezwłasnowolniona częściowo.
Uchwała o jej powołaniu na wiceprezesa zarządu spółki będzie zatem nieważna.
Przykład 3
Prezesem i wiceprezesem zarządu ABC sp. z o.o. są odpowiednio panie Donata i Tamara. Zamierzają powołać do zarządu swoją 17-letnią siostrę, panią Kingę.
Nie jest to jednak możliwe, ponieważ członkiem zarządu sp. z o.o. może być jedynie osoba, która ukończyła 18 rok życia.
Ważne! Osoba, która ukończyła 13 lat, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. Dla takiej osoby ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje ona jeszcze pod władzą rodzicielską.
Osiemnastolatek natomiast może być ubezwłasnowolniony częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli jego stan nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest mu pomoc do prowadzenia jego spraw. Dla takich osób ustanawia się kuratelę.
Zakaz zasiadania we władzach
Negatywne kryteria piastowania przez członka zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej bądź likwidatora ich funkcji rozciąga się także z mocy samego prawa na skazanych prawomocnym wyrokiem za następujące czyny zabronione określone w kodeksie karnym przeciwko:
ochronie informacji (art. 265 – 296 k.k.), wiarygodności dokumentów (art. 270 – 277 k.k.), mieniu (art. 278 – 295 k.k.), obrotowi gospodarczemu (art. 296 – 309 k.k.), obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi (art. 310 – 316 k.k.) oraz za przestępstwa wyliczone w kodeksie spółek handlowych:
działania na szkodę spółki (art. 585 k.s.h.), ogłaszanie danych nieprawdziwych albo przedstawianie takich danych organom podmiotu, władzom państwowym lub rewidentom (art. 587 k.s.h.), bezprawne głosowanie na walnym zgromadzeniu lub bezprawne wykonywanie praw mniejszości (art. 591 k.s.h.) albo ich umożliwienie (art. 590 k.s.h.) - patrz przykłady 4 i 5.
Przykład 4
Pan Błażej został skazany za rozbój. Wyrok uprawomocnił się 1 grudnia 2010. Natomiast 1 marca 2011 otrzymał ofertę objęcia funkcji sekretarza rady nadzorczej ABC sp. z o.o.
Zarząd spółki uzyskał jednak informację o ukaraniu pana Błażeja za przestępstwo przeciwko mieniu, którą następnie przekazał wspólnikom.
W tej sytuacji udziałowcy odstąpili od podjęcia uchwały o powołaniu pana Błażeja na sekretarza rady nadzorczej ABC sp. z o.o. Zachowanie wspólników było prawidłowe.
Przykład 5
Pani Klara, prezes zarządu M sp. z o.o., kierując się układami rodzinnymi, zawarła niekorzystne dla spółki umowy o roboty budowlane z firmą, której właścicielką była jej siostra. W efekcie spółka M zmuszona była zapłacić wykonawcy o 100 tys. zł więcej, niż gdyby zarząd przyjął ofertę innej firmy.
Za działanie na szkodę spółki skazano panią Klarę na karę roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na trzy lata tytułem próby.
Orzeczenie to uprawomocniło się 1 lutego 2011. Następnego dnia zaoferowano pani Klarze posadę wiceprezesa zarządu w K SA. Nie przyjęła jej jednak. Postępowanie pani Klary było więc właściwe.
Sąd Najwyższy w wyroku z 10 stycznia 2008 (IV CSK 356/ 07) podniósł, że „ustanowienie pełnomocnika procesowego przez prezesa jednoosobowego zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w stosunku do którego orzeczono zakaz pełnienia tej funkcji (art. 18 § 2 k.s.h.) jest nieskuteczne”.
Czas trwania zakazu
Zakaz zasiadania we władzach spółek kapitałowych ustaje z upływem piątego roku od daty uprawomocnienia się wyroku skazującego, nie może on się jednak skończyć wcześniej niż z upływem trzech lat od dnia zakończenia okresu odbywania kary (bo sąd może np. zastosować środek probacyjny) orzeczonej za przytoczone przestępstwa - patrz przykłady 6 i 7.
Przykład 6
Wobec pana Marka 1 października 2008 uprawomocnił się skazujący wyrok za kradzież z włamaniem.
Za przestępstwo to wymierzono mu karę sześciu lat pozbawienia wolności. W tym samym dniu został on przyjęty do zakładu karnego w celu odbycia kary pozbawienia wolności.
Z uwagi to, że pan Marek skończy ją odbywać dopiero 1 października 2014, zakaz bycia organem albo likwidatorem spółek kapitałowych będzie obowiązywał przez pięć lat od uprawomocnienia się przedmiotowego orzeczenia, tj. do 1 października 2013 (do północy).
Pan Marek może być jednak wspólnikiem albo akcjonariuszem.
Przykład 7
Pani Sylwia, prawomocnie skazana 1 marca 2006 za wymuszenie rozbójnicze na karę trzech lat pozbawienia wolności, opuściła zakład karny 1 września 2007, bo przedterminowo warunkowo zwolniono ją z odbycia reszty kary.
Okres próby stanowi w tym wypadku czas pozostały do obycia kary, nie może być jednak krótszy niż dwa lata. W związku z tym koniec odbywania kary przez panią Sylwię nastąpi 1 września 2009. Nie może ona zatem zasiadać we władzach spółek kapitałowych do 1 września 2012.
Ważne! Zgodnie z art. 112 k.c. termin oznaczony w latach kończy się z upływem dnia, który datą odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było, w ostatnim dniu tego miesiąca.
Wniosek o zwolnienie
Skazany może w terminie trzech miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia wystąpić do sądu, który wydał wyrok, o zwolnienie go z zakazu pełnienia funkcji we władzach spółki kapitałowej lub o skrócenie czasu jego obowiązywania - patrz przykład 8.
Przykład 8
Pani Martyna została skazana za nieumyślne ujawnienie informacji niejawnej o klauzuli „tajne” w związku z otrzymanym upoważnieniem na karę ograniczenia wolności w wymiarze trzech miesięcy. Wyrok ten uprawomocnił się 1 lutego 2011. Natomiast 1 marca wystąpiła do Sądu Rejonowego w Płocku II Wydział Karny (który ją skazał) z wnioskiem o zwolnienie z zakazu pełnienia funkcji organu oraz likwidatora w spółce kapitałowej.
Jako uzasadnienie podała, że działała nieumyślnie, zakaz ten faktycznie pełni funkcję dodatkowej kary niewspółmiernej do wagi czynu, a ponadto otrzymała intratną propozycję objęcia funkcji prezesa zarządu DEF sp. z o.o., którą już kiedyś – bez zastrzeżeń pod jej adresem – pełniła. Jeżeli sąd uzna wskazane argumenty za zasadne, zwolni ją z zakazu statuowanego przez art. 18 § 2 k.s.h.
Wniosek ten nie zostanie jednak uwzględniony, gdy przestępstwo popełniono umyślnie - patrz przykłady 9 i 10. Rozstrzygnięcie następuje w formie postanowienia. „(...)
Podlega ono zaskarżeniu na podstawie art. 6 § 1 k.k.w., zgodnie ze standardami konstytucyjnymi, wynikającymi z art. 45 ust. 1, art. 78 i 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej” (z postanowienia Sądu Najwyższego z 25 października 2007, I KZP 33/07).
Przykład 9
Pani Alicja została skazana za przestępstwo oszustwa. Wyrok ten uprawomocnił się 1 grudnia 2010. Natomiast 5 marca pani Alicja zgłosiła do sądu, który wydał przedmiotowe orzeczenie, wniosek o zwolnienie z zakazu pełnienia funkcji organu oraz likwidatora w spółce kapitałowej.
Wniosek ten zostanie jednak oddalony, nie tylko z powodu złożenia go po upływie określonego ustawowo trzymiesięcznego terminu, ale przede wszystkim z uwagi na popełnienie przez panią Alicję wymienionego czynu umyślnie.
Przykład 10
Pani Olga została skazana za kradzież rozbójniczą.
Wyrok uprawomocnił się 3 grudnia 2010. Natomiast 1 marca złożyła wniosek o skrócenie czasu obowiązywania zakazu określonego w art. 18 § 2 k.s.h.
Mimo że został on zgłoszony we właściwym terminie, to i tak nie będzie podlegał uwzględnieniu, bo kradzieży rozbójniczej dopuściła się umyślnie.
Autorka jest adwokatem, prowadzi własną kancelarię w Płocku
Podstawa prawna:
- art. 4 § 1 pkt 2 oraz art. 18 ustawy z 15 września 2000 Kodeks spółek handlowych (DzU z 2000 r. nr 94, poz. 1037 ze zm.),
- art.11 – 13, 15 – 16 i 112 ustawy z 23 kwietnia 1964 Kodeks cywilny (DzU z 1964 r. nr 16, poz. 93 ze zm.) w zw. z
- art. 2 ustawy z 15 września 2000 Kodeks spółek handlowych
Czytaj też:
Zobacz
»
»
»
»
