Dla większości przedsiębiorców rozpoznawanie sporów przed sądem arbitrażowym stanowi element codziennej praktyki. Jest jednak wiele zagadnień związanych z zapisem na sąd polubowny, które nie są dostrzegane, a mogą zadecydować o tym, czy taki zapis lub też umowa arbitrażowa są skuteczne.

[srodtytul]Odpowiednie postanowienie[/srodtytul]

[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=906021C3C4F8A71B08066CD633B6506B?id=70930]Kodeks postępowania cywilnego[/link] określa ogólne zasady działalności sądów polubownych. Niezwykle jednak pomocne, z punktu widzenia osób negocjujących czy też opracowujących klauzule arbitrażowe, jest orzecznictwo oraz liczne piśmiennictwo w tym zakresie.

Zapis na sąd polubowny wymaga formy pisemnej – odpowiedniej klauzuli w umowie czy też oddzielnej umowy. Jakakolwiek forma konkludentna, tj. [b]dorozumiana zgoda stron, jednostronne oświadczenie woli nie są skutecznym dokonaniem zapisu. Takim zapisem nie jest przykładowo samo powołanie arbitra.[/b]

Zapis jest umową lub częścią umowy (klauzulą), w której strony decydują się poddać spór, który może wyniknąć z zawartej pomiędzy nimi umowy. Zapis na sąd polubowny powinien dokładnie określać przedmiot sporu albo stosunek prawny, z którego wynikł lub może wyniknąć spór.

Spór poddany pod sąd polubowny może dotyczyć zarówno istniejącego między stronami sporu, jak i sporów, które mogą wyniknąć w przyszłości. Warto pamiętać, że w przypadku sporów z zakresu prawa pracy zapis na sąd polubowny może dotyczyć tylko sporu istniejącego.

Można też dokonać zapisu na sąd polubowny w umowie spółki, spółdzielni czy stowarzyszenia.

[srodtytul]Przy zawarciu umowy...[/srodtytul]

Strony danej umowy czy stosunku prawnego mogą zdecydować się na wprowadzenie zapisu na sąd polubowny na etapie sporządzania umowy głównej. Jest to działanie z reguły rekomendowane. Mogą jednakże, w toku wykonywania danej umowy, zawrzeć zapis na sąd polubowny w oddzielnej umowie.

W takiej jednak sytuacji istnieje ryzyko, że wynegocjowanie zapisu na sąd polubowny z kontrahentem handlowym okaże się znacznie trudniejsze. Druga strona stosunku prawnego może bowiem uznać, że z punktu widzenia jej interesów korzystniejsze jest rozstrzygnięcie sporu przed sądem powszechnym.

Zapis na sąd polubowny powinien być podpisany przez strony. Nie oznacza to zawsze, że oba podpisy muszą znajdować się na jednym dokumencie. Dopuszcza się bowiem zawarcie takiej umowy poprzez wymianę dokumentów.

[srodtytul]... lub przez odesłanie[/srodtytul]

Nie zawsze zapis na sąd polubowny musi znajdować się bezpośrednio w umowie głównej łączącej strony. Istnieje możliwość, aby dana umowa odsyłała np. do ogólnych warunków umownych stosowanych przez danego przedsiębiorcę. Należy jednak pamiętać, że dla skuteczności takiego zapisu konieczne jest wskazanie, że owe ogólne warunki umowne stanowią integralną cześć umowy głównej.

W przypadku gdy zapis na sąd polubowny nie spełnia wymogów formalnych, przyjmuje się, że może być uznany za nieważny. Nie oznacza to nieważności całej umowy, w której zapis się znajduje, lecz tylko tego postanowienia. W praktyce formalnie nieprawidłowy zapis na sąd polubowny będzie oznaczał bezskuteczność działań podjętych przed sądem arbitrażowym przez stronę danej umowy w celu dochodzenia jej praw.

W przypadku roszczenia, które ulegałoby przedawnieniu (np. pozew do sądu arbitrażowego jest składany, by przerwać bieg przedawnienia), skutek przerwania biegu przedawnienia nie nastąpi i strona nie będzie mogła skutecznie wyegzekwować należnego jej świadczenia.

[ramka][b]Uwaga [/b]

Zapis na sąd polubowny wyłącza, co do zasady, możliwość rozpoznania sprawy przez sąd powszechny.

Sprawa wniesiona do takiego sądu, jeśli zostanie podniesiony w tym zakresie zarzut przez stronę przeciwną, z przyczyn formalnych ulega odrzuceniu.[/ramka]

[i]Autorka jest adwokatem w kancelarii Baker & McKenzie[/i]