Pracownik, którego prawa nie są respektowane, może się zwrócić o pomoc do Państwowej Inspekcji Pracy. Skutkiem takiej interwencji może być kontrola inspektora pracy.

Prowadząc kontrolę, wykonuje on czynności zmierzające do ustalenia stanu faktycznego w zakresie przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

W czasie kontroli bada również przestrzeganie przepisów o legalności zatrudnienia, a także dokumentuje dokonane ustalenia.

[srodtytul]Jak rozpocząć...[/srodtytul]

Przed rozpoczęciem kontroli inspektor pracy powinien się wylegitymować i okazać upoważnienie uprawniające go do dokonania kontroli. Ta może być bowiem przeprowadzona przez osobę wymienioną w upoważnieniu.

Gdyby w trakcie kontroli doszło do zmiany prowadzącego, inny, wstępujący w jego obowiązki inspektor powinien również przedstawić upoważnienie. Wyjątkowo możliwe jest prowadzenie kontroli tylko przez okazanie legitymacji służbowej.

Może to mieć miejsce, jeśli z okoliczności faktycznych wynika, że kontrola musi być przeprowadzona niezwłocznie (np. z uwagi na zagrożenie zdrowia lub życia pracowników). Upoważnienie do kontroli musi być jednak przedstawione w terminie siedmiu dni od rozpoczęcia kontroli.

Kontrolowany pracodawca powinien umożliwić inspektorowi dostęp do wszystkich pomieszczeń zakładu pracy, wgląd w dokumenty, uzyskiwanie niezbędnych informacji od pracowników i innych pracujących na terenie zakładu osób itp. Inspektorowi należy zapewnić także w miarę możliwości oddzielne pomieszczenie.

[srodtytul]... i co wolno[/srodtytul]

Inspektor pracy ma prawo przede wszystkim do:

- swobodnego wstępu na teren kontrolowanych zakładów pracy i ich pomieszczeń,

- przeprowadzania oględzin obiektów, stanowisk pracy, maszyn i urządzeń

- żądania od pracodawcy oraz od wszystkich pracowników informacji w sprawach objętych kontrolą oraz wzywania i przesłuchiwania tych osób w związku z przeprowadzaną kontrolą,

- żądania przedłożenia akt osobowych oraz dokumentów związanych z wykonywaniem pracy przez pracowników lub inne osoby świadczące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy,

- sprawdzania tożsamości osób wykonujących pracę lub przebywających na terenie podmiotu kontrolowanego, ich przesłuchiwania i żądania oświadczeń w sprawie legalności zatrudnienia lub prowadzenia działalności zarobkowej,

- korzystania z pomocy biegłych i specjalistów.

[srodtytul]Dopuszczalne decyzje[/srodtytul]

Inspektor pracy może wyrazić swoją decyzję w formie pisemnej, wpisu do dziennika budowy lub ustnie. W decyzji powinno być zawarte pouczenie o przysługujących pracodawcy środkach odwoławczych oraz wskazany termin usunięcia stwierdzonych przez inspektora uchybień.

Po otrzymaniu wystąpienia pokontrolnego pracodawca jest zobowiązany zawiadomić odpowiedni organ PIP o terminie i sposobie realizacji wniosków pokontrolnych. Ma na to nie więcej niż 30 dni.

Przed podpisaniem protokołu z kontroli pracodawca może zgłosić zastrzeżenia do ustaleń poczynionych przez inspektora. Ma na to siedem dni od przedstawienia protokołu. W tej sytuacji inspektor musi się odnieść do zastrzeżeń i, gdy są zasadne, zmienić protokół lub go uzupełnić.

Decyzję inspektora pracy można zaskarżyć do okręgowego inspektora pracy w ciągu siedmiu dni od daty jej otrzymania. Do czasu rozpatrzenia odwołania inspektor może wstrzymać jej wykonanie w przypadku, gdy działalność zakładu pracodawcy nie powoduje zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzi.

Inspektor pracy, nie stwierdzając uchybień po zakończeniu kontroli, może zamiast protokołu sporządzić notatkę urzędową, w której opisze stan faktyczny, który stwierdził w zakładzie pracy. Gdy jednak wykryje naruszenie przepisów, ma m.in. prawo do:

- nakazania usunięcia stwierdzonych uchybień w ustalonym terminie, w przypadku gdy naruszenie dotyczy przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy;

- nakazania wstrzymania prac lub działalności, gdy naruszenie powoduje bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia pracowników lub innych osób wykonujących te prace lub prowadzących działalność;

- skierowania do innych prac pracowników lub innych osób dopuszczonych do pracy wbrew obowiązującym przepisom przy pracach wzbronionych, szkodliwych lub niebezpiecznych.

[ramka][b]Uprawnienia inspektora[/b]

Inspektor pracy może nałożyć na pracodawcę grzywnę, wystawiając mu mandat za naruszenie praw pracowniczych.

Może także skierować sprawę do sądu grodzkiego. Ma również możliwość wniesienia do sądu pracy pozwu o ustalenie istnienia stosunku pracy (np. gdy ktoś zatrudniany jest na umowę-zlecenie, a wykonywana praca ma znamiona stosunku pracy).

Inspektor pracy może być również oskarżycielem posiłkowym w sprawach o wykroczenia przeciwko prawom pracownika.[/ramka]