Jeśli opłata za pół roku przekroczy 400 zł za dany rodzaj korzystania ze środowiska (np. za pobór wód), to firma musi płacić. Jeżeli jest mniejsza – nie, ale nie zwalnia jej to z konieczności przygotowania i złożenia sprawozdań zwanych wykazami. Sporządza je na podstawie prowadzonej we własnym zakresie ewidencji. Trzeba je przekazać w dwa miejsca – marszałkowi województwa i wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska. Inaczej jest tylko przy odpadach – w tym wypadku drugi egzemplarz trzeba przesyłać nie do WIOŚ, lecz do właściwego wójta, burmistrza albo prezydenta miasta.

W tym roku przedsiębiorcy będą musieli wyjątkowo uważać przy rozliczeniach, bo sprawozdania przekażą na nowych, znacznie zmienionych formularzach, a ponadto zapłacą według nowych, wyższych niż w ubiegłym roku, stawek.

[srodtytul]Porozbijane samochody[/srodtytul]

Najwięcej zmian czeka właścicieli firmowych samochodów i innych stosowanych w przedsiębiorstwach urządzeń spalinowych (np. wózków widłowych na gaz). Dlatego na nich skupimy się w dzisiejszym tekście. Nowy wykaz opłatowy dla wykorzystujących pojazdy liczy w Dzienniku Ustaw siedem stron.

Nowości w formularzach są konsekwencją obowiązującego od 1 stycznia 2009 r. rozporządzenia w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska. Zawiera ono m.in. ryczałtowe stawki dla pojazdów spełniających wysokie normy ekologiczne: Euro 4 i Euro 5. Ryczałtami zostały też objęte łodzie i statki (w żegludze śródlądowej) oraz motocykle i motorowery.

Pojawiły się też stawki ryczałtowe dla pojazdów wolnobieżnych oraz maszyn i urządzeń napędzanych gazem propan-butan (o co dopominaliśmy się od lat). Ich brak przeszkadzał m.in. przedsiębiorstwom korzystającym z wózków widłowych na gaz. Sposób rozliczeń był na tyle skomplikowany, że przedsiębiorcy nie wyliczali takich kwot. A potem mieli problemy np. przy ubieganiu się o dofinansowanie z funduszy ochrony środowiska lub unijnych, a także w razie kontroli. Są też wreszcie ryczałtowe stawki dla biodiesla i dla sprężonego gazu ziemnego. Stawki można też wprost albo po przeliczeniu według podanych wzorów stosować do biometanu, bioetanolu i innych biopaliw.

W wykazie trzeba wypełniać tylko te rubryki, które dotyczą konkretnego przedsiębiorcy [link=http://grafik.rp.pl/grafika/340249]>patrz wzór na sąsiedniej stronie[/link].

[b]Uwaga! [/b]Płaci się za spaliny nie tylko z aut należących do firmy, lecz także z należących do pracowników czy właściciela, jeżeli faktury na paliwo były wystawione na firmę.

Dla firm korzystających z urządzeń silnikowych, dla których nie ma stawek ryczałtowych, rozporządzenie w sprawie opłat podaje szczegółowy wykaz substancji (dwutlenek siarki, dwutlenek węgla, metan, ołów, podtlenek azotu, pyły i sadza, tlenek węgla, tlenki azotu, węglowodory alifatyczne i ich pochodne, węglowodory pierścieniowe, aromatyczne i ich pochodne), dla których najpierw trzeba określić wielkości emisji ze spalania paliwa (w szczególności: pomiarów, informacji producenta silnika lub innych danych technicznych czy technologicznych). Później należy pomnożyć ilość każdego z zanieczyszczeń przez odpowiednią stawkę jednostkową dla danego zanieczyszczenia określoną w tabeli A załącznika nr 1 do rozporządzenia w sprawie opłat, a następnie należy zsumować otrzymane wyniki, uzyskując kwotę całej należności za spaliny w tych pojazdach.

Wcześniej niektórzy przedsiębiorcy uważali, że nie muszą naliczać opłaty przy braku stawki ryczałtowej, inni stosowali np. stawki ryczałtowe dla podobnych paliw i silników. Teraz wiadomo, że wyliczenie jest niezbędne.

[srodtytul]Coraz drożej[/srodtytul]

Firmy muszą się liczyć ze wzrostem ekoopłat. Ich stawki podniosły się w porównaniu z ubiegłorocznymi o 2,5 proc., czyli o poziom inflacji. Są też większe podwyżki, np. za wprowadzane do atmosfery gazy cieplarniane. Znaczący wzrost dotyczy również odpadów komunalnych składowanych na wysypiskach, a także odpadów segregowanych. Jeśli chodzi o pojazdy, to zmiany nie są tak drastyczne.

[srodtytul]Któremu marszałkowi zapłacić[/srodtytul]

Zgodnie z prawem ochrony środowiska sprawozdania muszą składać ci, którzy: wprowadzają gazy i pyły do powietrza, ścieki do wód i ziemi, pobierają wodę (ale nie z sieci wodociągowej), a także składują odpady.

Skomplikowane jest zwłaszcza wyliczenie opłaty z dużych lub nietypowych instalacji, dla których nie ma stawek ryczałtowych. Żeby tego dokonać, trzeba bowiem znać procesy technologiczne, w których powstają poszczególne zanieczyszczenia, a także ilości emitowanych substancji. Bez pomocy specjalisty się więc nie obejdzie, przynajmniej w początkowym okresie działalności firmy. Koszt obliczeń czasem wielokrotnie przewyższa opłatę, która ma zostać uiszczona.

Tę ostatnią wnosi się na rachunek urzędu marszałkowskiego właściwego ze względu na miejsce korzystania ze środowiska. Ale nie zawsze. Jeżeli przedsiębiorca ma pojazdy, to opłaty za wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza wnosi na rachunek urzędu zgodnie z miejscem rejestracji firmy. Przypominamy też, że z opłat środowiskowych muszą się rozliczać nie tylko przedsiębiorcy, lecz także jednostki organizacyjne niebędące nimi (np. szkoły, zakłady komunalne) oraz osoby fizyczne korzystające ze środowiska w zakresie, który wymaga pozwolenia środowiskowego.

[srodtytul]Mniej kłopotów z ekologicznymi autami[/srodtytul]

Przedsiębiorcy muszą się nauczyć nowych zasad podziału stawek dla pojazdów. Ich wysokość zależy od rodzaju silnika, wieku i grupy, do której należy pojazd. Wyliczenie, ile trzeba zapłacić za tonę zużytego paliwa do pojazdów, nie powinno sprawić przedsiębiorcy problemów.

Odetchnąć powinni przede wszystkim właściciele aut z silnikami Euro 4 i Euro 5, dla których nie było stawek zryczałtowanych. Teraz już są i przedsiębiorca nie musi dokonywać skomplikowanych pomiarów, żeby ustalić wielkość emisji niezbędną do określenia opłaty.

[b]Uwaga![/b] Jeżeli firma korzysta z preferencyjnych stawek dla pojazdów mających homologację Euro 1, Euro 2, Euro 3, Euro 4 lub Euro 5, musi potwierdzić to wyciągiem ze świadectwa homologacji lub odpowiadającym mu dokumentem. Podobnie jest z ciągnikami rolniczymi, dla których wystawiane są dokumenty potwierdzające spełnienie wymagań etapów I, II lub IIIA.

Ułatwienia przewidziano także dla tych, którzy do baków wlewają bardziej ekologiczne paliwo – bioetanol. Jeśli domieszka bioetanolu w benzynie nie przekracza 10 proc., stosuje się stawki zryczałtowane dla benzyny. Jeżeli zawartość bioetanolu jest większa, rozporządzenie w sprawie stawek podaje wzór, według którego oblicza się opłatę. Jest też podany sposób stosowania stawek ryczałtowych dla mieszaniny oleju napędowego i biodiesla.

Zryczałtowane stawki dla pojazdów znajdują się w tabeli D załącznika nr 1 do rozporządzenia w sprawie wysokości stawek opłat za korzystanie ze środowiska. W tym samym akcie prawnym są też zawarte ryczałtowe stawki stosowane przy spalaniu paliw w małych piecach i przy hodowli drobiu.

[ramka][b]Kto musi składać sprawozdanie[/b]

Za korzystanie ze środowiska muszą się rozliczać:

- przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą zgodnie z ustawą o swobodzie działalności gospodarczej,

- jednostki organizacyjne niebędące przedsiębiorcami,

- osoby fizyczne (niebędące przedsiębiorcami, a więc prowadzące działalność wytwórczą w rolnictwie w zakresie upraw rolnych, chowu lub hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, wykonujące zawód medyczny w ramach indywidualnej praktyki oraz inne osoby fizyczne) korzystające ze środowiska w zakresie, który wymaga pozwolenia środowiskowego. [/ramka]

[ramka]Najważniejsze przepisy

- [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=21D4D3D85284747765C2F59EB567D62E?id=258935]Prawo ochrony środowiska [/link]tytuł V „Środki finansowo-prawne”

- [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=DC2B5BC10F62D4E957007B4A3CE3ACA3?id=288688]rozporządzenie w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska (DzU z 2008 r. nr 196, poz. 1217)[/link]

- [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=335FFF12C8C2960336258093F6D9406A?id=315390]rozporządzenie w sprawie wzorów wykazów zawierających informacje i dane o zakresie korzystania ze środowiska oraz o wysokości należnych opłat (DzU z 2009 r. nr 97, poz. 816)[/link]. [/ramka]

[ramka][b]Jan Dokładny oblicza opłatę[/b]

Właściciel zakładu w Ostrołęce ma samochód osobowy zarejestrowany pierwszy raz w 2002 r. Spalił on 3200 l benzyny w pierwszym półroczu 2009 r. Ma też auto dostawcze z 1994 r., które zużyło 2100 l benzyny. Używa również ciągnika rolniczego z 2000 r., który spalił 5200 l oleju napędowego. Wykorzystuje starą ciężarówkę z 1995 r., w której spalił 6000 l oleju napędowego. Pod koniec ubiegłego roku kupił ciągnik siodłowy z naczepą (o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 t) spełniający wymagania Euro 4 (dysponuje odpowiednim świadectwem homologacji), który zużył 5400 l oleju napędowego. Ma też w swoim zakładzie wózek widłowy na gaz propan-butan, który zużył 250 l tego paliwa.

Opłatę za korzystanie ze środowiska musi obliczyć sam (lub zlecić to firmie). Nie wyliczy jej pracownik urzędu. Ponieważ obejmują go stawki ryczałtowe, zdecydował się na samodzielne wyliczenie opłaty.

Jednostkowe stawki opłat za gazy lub pyły wprowadzane do powietrza z procesów spalania paliw w silnikach spalinowych są określane w rozporządzeniu w zł/Mg (czyli w zł za tonę). Natomiast na fakturach, jakimi dysponuje przedsiębiorca, wielkość zużytego paliwa jest podawana w litrach. Przy obliczaniu opłaty należy więc przeliczyć litry na tony. W tym celu przedsiębiorca może skorzystać z przeliczników podanych w rozporządzeniu o wzorach wykazów zawierających informacje i dane o zakresie korzystania ze środowiska oraz wysokości należnych opłat.

Znacznie wygodniej jednak, zamiast samodzielnie wykonywać takie obliczenia, skorzystać z pomocy kalkulatora. Pojawiły się one na stronach internetowych niektórych urzędów marszałkowskich. Uwzględniają oficjalnie ogłoszone przeliczniki (gęstość paliw) określone w rozporządzeniu ministra środowiska w sprawie wzorów wykazów. Trzeba jednak bardzo przy tym uważać, bo liczba rubryk znacząco się zwiększyła (152 pozycje) i o pomyłkę nietrudno.

Nasz przedsiębiorca korzystał z kalkulatora zamieszczonego na stronie internetowej Pomorskiego Urzędu Marszałkowskiego: ([link=http://www.wrotapomorza.pl/pl/bip/umwp/urzad/sprawy/sprawy_do_zalatwienia/srodowisko]www.wrotapomorza.pl/pl/bip/umwp/urzad/sprawy/sprawy_do_zalatwienia/srodowisko[/link]).

Kalkulatory opłat można też znaleźć w niektórych portalach ekologicznych, korzystanie z nich jest jednak często odpłatne.

Korzystający z kalkulatora podaje tylko w odpowiednim rzędzie ilość zużytego paliwa w litrach. Następnie wyliczone automatycznie wielkości wpisuje do obowiązujących formularzy. Uwaga! Zanim skorzystasz z dostępnego w Internecie kalkulatora, sprawdź, czy zawiera on aktualne stawki (teraz przedsiębiorców obowiązują stawki za 2009 r.).

Jan Dokładny zapłaci:

– za benzynę do auta osobowego z 2002 r. o stawce 10,52 zł/Mg: 3200 l (2,4160 Mg), czyli 25,42 zł,

– za benzynę doz auta dostawczego z 1994 r. o stawce 31,15 zł/Mg: 2100 l (1,5855 Mg), czyli 49,39 zł,

– za olej napędowy do samochodu ciężarowego (powyżej 3,5 t dopuszczalnej masy całkowitej) z 1995 r. spełniającego normy Euro 1 o stawce 17,35 zł/Mg: 6000 l (5,0400 MgG), czyli 87,44 zł,

– za olej napędowy do ciągnika siodłowego (powyżej 3,5 t dopuszczalnej masy całkowitej) z 2008 r. spełniającego normy Euro 4 o stawce 7,21 zł/Mg: 5400 l (4,5360 MgG), czyli 32,70 zł,

– za olej napędowy do ciągnika rolniczego z 2000 r. o stawce 43,01 zł/Mg: 5200 l (4,368 MgG) 187,87 zł,

– za gaz propan-butan do wózka widłowego o stawce 37,52 zł/Mg: 250 l (0,1250 Mg), czyli 4,69 zł.

W sumie opłata Jana Dokładnego za korzystanie ze środowiska wyniesie 387,51 zł. Na wykazie w tabeli zbiorczej kwotę łączną zaokrągli do 1 złotego, czyli do 388 zł.

Jeżeli zakład nie ma innych źródeł zanieczyszczeń powietrza, to jest zwolniony z opłaty, ponieważ kwota za ten rodzaj zanieczyszczeń środowiska nie przekroczyła 400 zł za półrocze. Przedsiębiorca musi jednak złożyć stosowny wykaz w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Mazowieckiego i przesłać taki sam wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska.[/ramka]