Niebawem miną trzy lata od chwili, gdy stworzone zostało Centralne Biuro Antykorupcyjne (CBA). Do życia powołała je ustawa z 9 czerwca 2006 r. [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=9C37AA84076F9F44FB60B9DAAF1AF4F5?id=182079]o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym.[/link] Choć służba ta powszechnie raczej kojarzona jest ze zwalczeniem korupcji w instytucjach państwowych i samorządowych, to zajmuje się także walką z tzw. działalnością godzącą w interesy ekonomiczne państwa. Nie każdy wie, że realizując swoje zadania, CBA może przeprowadzić kontrolę także i u przedsiębiorcy. Kto i kiedy może spodziewać się takiej wizyty? Co wolno funkcjonariuszom tego biura?

[srodtytul]Nie tylko prewencja[/srodtytul]

Zakres zadań CBA jest szeroki. Wymienia je art. 2 ustawy. Należą do nich m.in. :

- rozpoznawanie, zapobieganie, wykrywanie i ściganie sprawców przestępstw korupcyjnych określonych w [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=20752DF6343A5D5DFEEF7EBFBBC450AA?id=74999]kodeksie karnym[/link], w tym przestępstw przeciwko wymiarowi sprawiedliwości (art. 233 k.k.), wyborom i referendum (art. 250a k.k.), porządkowi publicznemu (art. 258 k.k.), wiarygodności dokumentów (art. 270 – 273 k.k.), mieniu (art. 286 k.k.), obrotowi gospodarczemu (art. 296 – 297 i art. 299 k.k.), obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi (art. 310 k.k.),

- rozpoznawanie, zapobieganie, wykrywanie i ściganie sprawców przestępstw przeciwko obowiązkom podatkowym i rozliczeniom z tytułu dotacji i subwencji, określonych w rozdziale 6 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=20752DF6343A5D5DFEEF7EBFBBC450AA?id=186065]kodeksu karnego skarbowego[/link] (k.k.s.), jeżeli pozostają w związku z korupcją lub działalnością godzącą w interesy ekonomiczne państwa,

- ujawnianie i przeciwdziałanie przypadkom nieprzestrzegania przepisów o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne,

- ujawnianie przypadków nieprzestrzegania określonych przepisami prawa procedur podejmowania i realizacji decyzji w przedmiocie: prywatyzacji i komercjalizacji, wsparcia finansowego, udzielania zamówień publicznych, przyznawania koncesji, zezwoleń, zwolnień podmiotowych i przedmiotowych, ulg, preferencji, kontyngentów, plafonów, poręczeń i gwarancji kredytowych,

- kontrola prawidłowości i prawdziwości oświadczeń majątkowych lub oświadczeń o prowadzeniu działalności gospodarczej osób pełniących funkcje publiczne.

Jak widać, [b]wiele działań CBA ma charakter prewencyjny[/b]. A to pozwala na to, by funkcjonariusze sprawdzili przedsiębiorcę już wtedy, gdy mają tylko podejrzenie, że takie nieprawidłowości mogą występować. W zasadzie wystarczy, by firma otrzymała dotację ze środków publicznych i istnieje podejrzenie, że nie wywiązuje się ze swoich zobowiązań podatkowych.

[srodtytul]Różne czynności[/srodtytul]

W granicach wymienionych w art. 2 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=9C37AA84076F9F44FB60B9DAAF1AF4F5?id=182079]ustawy[/link] zadań funkcjonariusze CBA wykonują:

- czynności operacyjno-rozpoznawcze w celu zapobiegania popełnieniu przestępstw, ich rozpoznania i wykrywania oraz – jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa – czynności dochodzeniowo-śledcze w celu ścigania sprawców przestępstw;

- czynności kontrolne w celu ujawniania przypadków korupcji w instytucjach państwowych i samorządzie terytorialnym oraz nadużyć osób pełniących funkcje publiczne, a także działalności godzącej w interesy ekonomiczne państwa;

- czynności operacyjno-rozpoznawcze i analityczno-informacyjne w celu uzyskiwania i przetwarzania informacji istotnych dla zwalczania korupcji w instytucjach państwowych i samorządzie terytorialnym oraz działalności godzącej w interesy ekonomiczne państwa.

Ponadto CBA wykonuje również czynności na polecenie sądu lub prokuratora.

[srodtytul]I planowo, i doraźnie...[/srodtytul]

CBA wykonuje czynności kontrolne w formie kontroli planowych i doraźnych. Mówi o tym rozporządzenie Rady Ministrów z 29 sierpnia 2006 r. [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=983FACC9CA8A56AEDEE1805CC62B3E79?id=183340]w sprawie szczegółowych warunków oraz trybu przygotowywania, prowadzenia i dokumentowania czynności kontrolnych przez funkcjonariuszy Centralnego Biura Antykorupcyjnego (DzU nr 165, poz. 1171)[/link].

Kontrole doraźne mają na celu w szczególności: potwierdzenie wiarygodnych informacji dotyczących korupcji czy działalności godzącej w interesy ekonomiczne państwa; wstępną ocenę wiarygodności informacji dotyczących np. czynów zabronionych związanych z korupcją lub przestępstw przeciwko obowiązkom podatkowym; wstępnego badania określonych zagadnień związanych ze stosowaniem przepisów prawa, procedur udzielania zamówień publicznych, przyznawania koncesji, zezwoleń, zwolnień, ulg, kontyngentów, poręczeń itp.; czy wreszcie wstępnego badania zagadnień niezbędnych do opracowania kontroli planowej.

[srodtytul]...ale zawsze z legitymacją[/srodtytul]

Przed przystąpieniem do czynności kontrolnych, tak jak i przy innych kontrolach, które mogą objąć przedsiębiorcę (np. PIP, ZUS czy sanepid), funkcjonariusz CBA okazuje kontrolowanemu legitymację służbową oraz imienne upoważnienie do przeprowadzenia kontroli. [b]Funkcjonariusz w porozumieniu z kontrolowanym przedsiębiorcą może też poinformować pracowników firmy o rozpoczęciu kontroli i temacie kontroli[/b].

Jak długo trwa kontrola w siedzibie firmy? Zgodnie z rozporządzeniem nie może w danym roku łącznie przekroczyć czterech tygodni. Czasem jednak trwa dłużej. Tak będzie, gdy istnieje konieczność przedłużenia okresu kontroli lub jeżeli zmiana programu kontroli pociąga za sobą zmianę zakresu kontroli. Wtedy jednak wystawia się nowe upoważnienie do jej przeprowadzenia, które funkcjonariusz niezwłocznie okazuje kontrolowanemu.

Funkcjonariusz kontrolujący może się swobodnie poruszać po terenie jednostki kontrolowanej bez obowiązku uzyskiwania przepustki oraz nie dotyczy go kontrola osobista, jeżeli przewiduje ją wewnętrzny regulamin jednostki kontrolowanej.

Kontrolowany przedsiębiorca musi zapewnić mu warunki i środki niezbędne do sprawnego przeprowadzenia kontroli, w szczególności przez niezwłoczne przedstawianie do kontroli żądanych dokumentów i materiałów oraz udzielanie ustnych i pisemnych wyjaśnień przez pracowników jednostki.

[srodtytul]Na koniec protokół...[/srodtytul]

Wyniki przeprowadzonej kontroli funkcjonariusz kontrolujący przedstawia w protokole kontroli. Dokument ten zawiera opis stanu faktycznego stwierdzonego w toku kontroli oraz ocenę ustalonych nieprawidłowości, z uwzględnieniem przyczyn powstania, zakresu i skutków tych nieprawidłowości oraz osób za nie odpowiedzialnych. Podpisują go funkcjonariusz kontrolujący i kontrolowany lub osoba przez niego upoważniona.

[srodtytul]... a czasem i niemiłe konsekwencje[/srodtytul]

W przypadku wykrycia podczas kontroli nieprawidłowości, po sporządzeniu protokołu kontroli i upływie terminów przewidzianych dla procedury zgłaszania zastrzeżeń kierownik właściwej jednostki organizacyjnej [b]CBA może skierować m.in. wniosek o odwołanie ze stanowiska lub zwolnienie z pracy, albo wszczęcie postępowania dyscyplinarnego w stosunku do osoby łamiącej przepisy ograniczające prowadzenie działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne[/b]. Może też wystąpić do NIK lub innego organu o przeprowadzenie kontroli w szerszym zakresie. W przypadku gdy istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa związanego z korupcją bądź działalnością godzącą w interesy ekonomiczne państwa, CBA na podstawie protokołu kontroli wszczyna i prowadzi postępowanie przygotowawcze.

[ramka][b]Wyjaśniamy[/b]

Działalnością godzącą w interesy ekonomiczne państwa jest zachowanie mogące spowodować znaczną szkodę w mieniu (w rozumieniu art. 115 § 7 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=20752DF6343A5D5DFEEF7EBFBBC450AA?id=74999]k.k.[/link]) :

- jednostki sektora finansów publicznych,

- jednostki niezaliczanej do sektora finansów publicznych otrzymującej środki publiczne,

- przedsiębiorcy z udziałem Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego.[/ramka]

[ramka][b]Zastrzeżenia są dozwolone [/b]

Kontrolowanemu lub osobie przez niego upoważnionej przysługuje prawo zgłoszenia, przed podpisaniem protokołu kontroli, umotywowanych zastrzeżeń dotyczących ustaleń zawartych w protokole. Zgłasza się je na piśmie do szefa CBA w terminie siedmiu dni od dnia otrzymania protokołu kontroli.[/ramka]