Pracownikowi, który pracuje przy monitorze ekranowym, pracodawca jest zobowiązany zapewnić okulary korygujące wzrok, zgodne z zaleceniem lekarza. Tak stanowi § 8 ust. 2 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=42A57AA445FA8579E2467E28F7C3DBC0?id=77487]rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (DzU nr 148, poz. 973, dalej rozporządzenie)[/link].

[srodtytul]Dwa warunki[/srodtytul]

Aby jednak uzyskać od pracodawcy refundację zakupu okularów korygujących, mają być spełnione łącznie dwa warunki. Po pierwsze, pracownik (w tym również praktykant lub stażysta) musi spędzać przy monitorze ekranowym co najmniej połowę dobowego wymiaru czasu pracy (§ 2 pkt 4 rozporządzenia).

[ramka][b]Przykład 1[/b]

Na cały etat firma zatrudniała m.in. sekretarkę i informatyka. Wykorzystywali oni w swojej pracy komputer: sekretarka przepisywała pisma, odbierała pocztę elektroniczną, prowadziła elektroniczny kalendarz prezesa, natomiast informatyk wprowadzał dane do sytemu. Bez wątpienia pracodawca powinien zwrócić koszt zakupu okularów korygujących informatykowi, gdyż spędza on niemal pełne osiem godzin przed komputerem. Natomiast to, czy taka rekompensata będzie przysługiwała także sekretarce, zależeć będzie od tego, ile rzeczywiście godzin dziennie jest przed monitorem. Otrzyma ją tylko wtedy, jeśli wykaże, że praca przy komputerze zajmuje jej przynajmniej cztery godziny dziennie.[/ramka]

Po drugie, pracę w okularach korygujących musi zalecić lekarz medycyny pracy na podstawie wyników badań okulistycznych przeprowadzonych w zakresie profilaktycznej opieki zdrowotnej, które wykazały potrzebę ich stosowania podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego (§ 8 ust. 2 rozporządzenia). Zalecenie takie ma wynikać z przeprowadzonych badań profilaktycznych (wstępnych, okresowych lub kontrolnych). Zatem szef nie musi zwracać za zakup szkieł, jeśli nie wystawił skierowania na takie badania, a pracownik sam udał się do okulisty. Gdy taki lekarz zaleci stosowanie okularów, rekompensata ich zakupu będzie dobrą wolą pracodawcy.

[ramka][b]Przykład 2[/b]

Pani Ola przedstawiła pracodawcy zaświadczenie od okulisty z przychodni lekarskiej, z którego wynika, że ma wadę wzroku, oraz rachunek za okulary. Pracodawca nie jest związany wnioskiem podwładnej. Może zwrócić koszt zakupu szkieł lub w porozumieniu z pracownicą wysłać ją na kontrolne badania lekarskie, aby potwierdzić zasadność noszenia okularów korekcyjnych.[/ramka]

[srodtytul]Przepisy polskie odstają od norm unijnych[/srodtytul]

Rozporządzenie mówi jedynie o okularach korekcyjnych, a nie o szkłach kontaktowych. W związku z tym przepisy krajowe nie wskazują obowiązku refundowania zakupu soczewek kontaktowych. Natomiast art. 9 pkt 3 dyrektywy Rady z 29 maja 1990 r. (nr 90/270/EWG) w sprawie minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy pracy z urządzeniami wyposażonymi w monitory ekranowe przewiduje, że pracownik musi otrzymać specjalne okulary lub szkła kontaktowe korygujące wzrok, odpowiednie do rodzaju pracy, jeżeli w wyniku badania okulistycznego okaże się to konieczne. Wynika stąd niezbicie, że prawo unijne zobowiązuje szefów zarówno do zwrotu kosztów zakupu okularów, jak i soczewek kontaktowych.

Oceniając, czy pracownikowi noszącemu soczewki kontaktowe należy się zwrot kosztów ich nabycia, szef bierze pod uwagę, czy zakup takich szkieł wynika z zaleceń lekarza badającego wzrok. Zdaniem MPiPS takie zalecenia powinny być wydawane wówczas, gdy podwładny ma poważną wadę wzroku. W takiej sytuacji zakup soczewek kontaktowych należy traktować na równi z zakupem okularów korygujących wzrok, a co za tym idzie pracodawca nie może odmówić rekompensaty.

[ramka][b]Przykład 3[/b]

Pan Jan ma dużą krótkowzroczność i astygmatyzm. Podczas wstępnych badań profilaktycznych lekarz medycyny pracy, na podstawie zaleceń okulisty, orzekł, że może on pracować przy monitorze ekranowym powyżej czterech godzin dziennie jedynie w szkłach kontaktowych o odpowiedniej mocy. Szef powinien zwrócić podwładnemu koszty zakupu takich soczewek.[/ramka]

[srodtytul]Ile tej rekompensaty[/srodtytul]

Decyzja pracodawcy o zwrocie kosztów nabycia soczewek kontaktowych powinna znaleźć się w aktach wewnątrzzakładowych. Tam też należy określić wysokość rekompensaty kosztu nabytych przez pracowników takich szkieł. Właśnie z tym pracodawcy mają najwięcej problemów. Sklepy optyczne oferują różne rodzaje soczewek kontaktowych poprawiających jakość i komfort widzenia. Jednak, tak jak przy określaniu wysokości rekompensaty za zakup okularów szef kieruje się ceną szkieł nabytych zgodnie z zaleceniami lekarza oraz standardowych oprawek, tak przy określaniu zwrotu za soczewki powinien uwzględnić przede wszystkim jego cel, czyli umożliwienie podwładnemu zakupu soczewek zgodnie z orzeczeniem lekarza.

[ramka][b]Zwrot nie dla każdego[/b]

Pracodawca nie musi zwracać pieniędzy za zakup okularów wykonującym prace:

- w kabinie kierowcy i kabinach sterowniczych maszyn i pojazdów,

- przy systemach komputerowych na pokładach środków transportu lub przeznaczonych głównie do użytku publicznego,

- przy systemach przenośnych nieprzeznaczonych do użytkowania na danym stanowisku pracy,

- z użyciem kalkulatorów, kas rejestrujących i innych urządzeń z małymi ekranami do prezentacji danych lub wyników pomiarów,

- przy użyciu maszyn do pisania z wyświetlaczem ekranowym.

Tak mówi § 3 rozporządzenia.[/ramka]

[ramka][b]Konieczna nowa regulacja[/b]

Ponieważ dyrektywa z 29 maja 1990 r. nie jest w Polsce w pełni wdrożona, pracownik, któremu pracodawca nie rekompensuje zakupu szkieł kontaktowych, może dochodzić ich równowartości jedynie w sądzie pracy. Jeśli szef, chcąc uniknąć ewentualnych pozwów pracowników, zdecyduje, że będzie refundował im zakup soczewek, musi pamiętać o tym, że świadczenia te nie są zwolnione od podatku. Z takiego przywileju korzystają jedynie świadczenia rzeczowe i ekwiwalenty za nie, przysługujące na podstawie przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy (art. 21 ust. 1 pkt 11 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=EA598C87826D6C416BF720C31A819BD4?id=80474]ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, DzU z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.)[/link]. Niewykluczone że wkrótce MPiPS przygotuje zmianę rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe, aby dostosować je do przepisów unijnych. Z takim wnioskiem już w listopadzie 2008 r. wystąpił rzecznik praw obywatelskich.[/ramka]