Zgodnie z art. 552 kodeksu spółek handlowych spółka przekształcana staje się spółką przekształconą z chwilą jej wpisu do rejestru, a jednocześnie sąd rejestrowy z urzędu wykreśla tę pierwszą. O tym, że wykreślenie spółki przekształcanej następuje z urzędu, stanowi również art. 45 ust. 5 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=238358]ustawy z 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym[/link] (dalej: ustawa). Treść powołanego przepisu k.s.h. sugeruje, że obie czynności, tj. wpis spółki przekształconej, który następuje pod nowym numerem KRS, oraz wykreślenie spółki przekształcanej, następują jednocześnie, ewentualnie w krótkim odstępie czasu, np. w trakcie tego samego dnia.

Jednak praktyka sądowa jest zupełnie inna, bo sądy rejestrowe, wbrew wyraźnemu brzmieniu tego przepisu, wykreślają spółkę przekształcaną z rejestru przedsiębiorców kilka tygodni, a nawet kilka miesięcy po wpisie spółki przekształconej. Tłumaczone to jest tym, że sąd czeka na uprawomocnienie się postanowienia o wpisie spółki przekształconej, by dopiero po tym zdarzeniu wykreślić spółkę przekształconą. Ma to zapobiec sytuacji, gdy w wyniku skutecznego zaskarżenia postanowienia o wpisie spółki przekształconej, w rejestrze przedsiębiorców nie figurowałaby ani spółki przekształcana, ani przekształcona.

[srodtytul]Niepokojąca praktyka[/srodtytul]

Abstrahując od prawidłowości takiego postępowania, warto zwrócić uwagę na niepokojącą praktykę niektórych sądów rejestrowych. Otóż dokonując z urzędu wykreślenia spółki przekształcanej, żądają od spółki przekształconej, jako uczestnika tego postępowania, 300 zł opłaty sądowej, której obowiązek zapłaty wynika rzekomo z art. 54 pkt 2 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=179014]ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych[/link] (dalej: ustawa o kosztach). Zgodnie z tym przepisem opłatę stałą w kwocie 300 zł pobiera się od wniosku o wykreślenie podmiotu z rejestru przedsiębiorców. Pogląd, jakoby opłata ta była należna od wykreślenia z rejestru przedsiębiorców spółki przekształcanej, budzi poważne wątpliwości i, jak się wydaje, wynika z błędnej interpretacji przepisów ustawy o kosztach.

W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na to, co – stosownie do postanowień ustawy o kosztach – jest przedmiotem opłaty sądowej w sprawach cywilnych. Zgodnie z art. 3 ust. 1 opłacie podlega pismo, jeżeli przepis ustawy przewiduje jej pobranie. Zatem przedmiotem opłaty sądowej w sprawach cywilnych jest złożone pismo. Tymczasem w analizowanej kwestii taki przedmiot opłaty sądowej (pismo) nie pojawia się w ogóle, skoro sąd rejestrowy z urzędu wykreśla spółkę przekształcaną z rejestru przedsiębiorców (art. 552 k. s. h. i art. 45 ust. 5 ustawy o KRS). W takiej sytuacji nie można zatem żądać uiszczenia opłaty sądowej.

Podobne konkluzje płyną z analizy art. 54 pkt 2 ustawy o kosztach. Przepis ten stanowi, że 300 zł opłaty stałej pobiera się od wniosku o wykreślenie podmiotu z rejestru przedsiębiorców. Jeżeli zatem wniosek o wykreślenie spółki z rejestru przedsiębiorców nie jest przez nikogo składany, ponieważ sąd rejestrowy obowiązany jest dokonać tej czynności z własnej inicjatywy, to nie ma podstawy do pobrania jakiejkolwiek opłaty sądowej.

[srodtytul]Na wniosek[/srodtytul]

Zastanawiać by się można jedynie, czy gdy zainteresowany tym podmiot, zniecierpliwiony zwlekaniem przez sąd rejestrowy z wykreśleniem spółki przekształcanej z rejestru przedsiębiorców, w celu zainicjowania podejmowanych z urzędu czynności sądu rejestrowego, złożyłby wniosek o wykreślenie spółki przekształcanej, to czy podlegałby on opłacie sądowej na podstawie art. 54 pkt 2 ustawy o kosztach.

Wniosek taki nie mógłby być złożony na urzędowym formularzu KRS-X2 „Wniosek o wykreślenie podmiotu z Krajowego Rejestru Sądowego”, ponieważ formularz ten nie przewiduje sytuacji wykreślenia spółki przekształcanej. Zatem wniosek taki musiałby przybrać formę zwykłego pisma procesowego i w zasadzie jego istotą byłoby jedynie zainicjowanie działań, które sąd rejestrowy powinien podjąć z urzędu, a nie sam wniosek o wykreślenie spółki z rejestru przedsiębiorców, w związku z czym również takie pismo moim zdaniem nie podlegałoby opłacie sądowej.

Pewne wątpliwości mogą się rodzić ze względu na brzmienie art. 694 8 § 3 kodeksu postępowania cywilnego, który przewiduje, że wpisy z urzędu dokonywane przez sąd na podstawie art. 12 ust. 2, art. 20 ust. 3, art. 41 pkt 4 i 5, art. 44 ust. 1 pkt 5, art. 46 ust. 2, art. 55 i art. 60 ust. 1 oraz wpisy dokonywane przez sąd na podstawie art. 41 pkt 1 i 2 ustawy o KRS są wolne od opłat sądowych. Jak nietrudno zauważyć, w tym katalogu nie ma art. 45 ust. 5 ustawy o KRS, który przewiduje wykreślenie spółki przekształcanej. Jednakże moim zdaniem katalogu z powołanego przepisu k.p.c. nie można traktować jako zamkniętego. Szczegółowo zasady ustalania i pobierania opłat sądowych reguluje ustawa o kosztach, będąca lex specialis w stosunku do k. p. c., i może ona określić również inne kategorie wpisów niepodlegających opłacie (a należy pamiętać, że zgodnie z art. 20 ust. 4 ustawy o KRS wykreślenie też jest wpisem). I czyni to, przewidując pobranie opłaty wyłącznie w wypadkach, gdy czynność sądu rejestrowego powodowana jest pismem (wnioskiem), nie przewidując jej w innych wypadkach.

Dzięki temu [b]nie podlega opłacie sądowej nie tylko wpis dokonywany na podstawie art. 45 ust. 5 ustawy o KRS (wykreślenie spółki przekształcanej, przejmowanej, podzielonej), ale również na podstawie art. 12 ust. 3 tej ustawy (wykreślenie wpisu niedopuszczalnego) i art. 44 ust. 1 pkt 4 (wpis wzmianki o połączeniu, podziale i przekształceniu).[/b]