Sąd Najwyższy w wyrokach z 3 października 2005 r. (III PK 82/05) oraz z 5 października 2007 r. (II PK 29/07)

ustalił relacje między odszkodowaniem za wadliwe rozwiązanie umowy o pracę a odprawą pieniężną wypłacaną pracownikom z ustawy o tzw. zwolnieniach grupowych. Zdaniem SN każde z tych świadczeń przysługuje w ściśle określonym wypadku, a przyznanie jednego z nich wyklucza drugie.

Tylko w postępowaniu sądowym i to na skutek odwołania pracownika można rozstrzygnąć, czy przysługują mu roszczenia wynikające z art. 45 k.p. Chodzi w nim o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne, przywrócenie do pracy czy wreszcie przyznanie zatrudnionemu odszkodowania za to, że pracodawca naruszył przepisy o rozwiązywaniu stosunku pracy lub zabrakło w nim uzasadnienia rozwiązania umowy. W tym ostatnim wypadku szef narusza przepis, gdy poda nierzeczywistą przyczynę rozstania lub w ogóle jej nie wskaże.

Natomiast prawo do odprawy pieniężnej nabędzie pracownik zwolniony z przyczyn go niedotyczących, czyli np. ze względu na likwidację etatu czy działu, w którym był zatrudniony. Co ważne, wypowiedzenie umowy jest skuteczne, choćby przyczyna zwolnienia była pozorna. Oznacza to, że nawet wtedy, gdy do wypowiedzenia wpisany zostanie powód niezgodny ze stanem faktycznym, umowa i tak się rozwiąże. Jeśli przyczyna rozstania będzie leżała po stronie pracodawcy, musi wypłacić zatrudnionemu odprawę pieniężną. Obowiązek ten pojawia się w dniu rozwiązania stosunku pracy, a odprawę reguluje, choćby przyczyna była pozorna.

Odwołując się od wypowiedzenia umowy o pracę dokonanego z przyczyn niedotyczących pracownika i kwestionując taką przyczynę, zatrudniony powinien liczyć się z koniecznością zwrotu otrzymanej wcześniej odprawy pieniężnej.

Pracownik działu logistyki otrzymał od pracodawcy wypowiedzenie, w którym jako przyczynę wskazał likwidację jego stanowiska pracy. Jednak na jego miejsce przesunięto inną osobę z tego samego działu, a do rzeczywistej likwidacji stanowiska doszło dopiero po roku od zwolnienia. Wskutek odwołania się do sądu pracy pracownikowi przyznano odszkodowanie (trzymiesięczne wypowiedzenie). Sąd uznał przyczynę wypowiedzenia za nierzeczywistą. Otrzymana przez pracownika przy zwolnieniu odprawa pieniężna staje się świadczeniem nienależnym. Zatrudniony powinien ją zwrócić, bo zwolnienie nie nastąpiło z przyczyny niedotyczącej pracownika.

Autor jest asystentem sędziego w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego