O dofinansowania wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych mogą się bowiem ubiegać zakład pracy chronionej (zpch) oraz zatrudniający w przeliczeniu na pełne etaty:

- co najmniej 25 osób – pod warunkiem osiągnięcia przynajmniej 6-proc. wskaźnika zatrudnienia niepełnosprawnych pracowników,

- poniżej 25 osób – bez względu na wskaźnik zatrudnienia niepełnosprawnych.

Przedsiębiorcy mający w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy co najmniej 25 pracowników, ale nieosiągający 6-proc. wskaźnika zatrudnienia niepełnosprawnych nie korzystają z dofinansowań w ramach omawianego programu pomocowego. By uzyskać ten przywilej, muszą angażować więcej niepełnosprawnych. Dodajmy, że – zwiększając załogę, ograniczają lub eliminują jednocześnie konieczność ponoszenia wpłat na PFRON.

Państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne mają teoretycznie dostęp do dofinansowań, o ile:

> spełniają wymóg 6-proc. wskaźnika zatrudnienia niepełnosprawnych,

> wynagrodzenia nie są finansowane ze środków publicznych,

> udowodnią, że:

– pensja niepełnosprawnego została pokryta ze środków niepublicznych,

– jego praca służyła w całości wypracowaniu tych środków.

Pieniądze otrzyma np. muzeum wynajmujące sale na imprezy okolicznościowe, do obsługi których przyjmie niepełnosprawnego, i opłacające go wyłącznie ze środków uzyskanych z wynajmu. Jednak zgodnie z ustawą o finansach publicznych nadwyżkę wygospodarowanych środków i tak musi zwrócić do kasy jednostki nadrzędnej. Dlatego przywilej ten jest w rzeczywistości martwy. Łatwiej mają organizacje pożytku publicznego, czyli fundacje lub stowarzyszenia. Jeśli nie prowadzą one przy tym działalności gospodarczej, stosują prostsze zasady rozliczenia.

Pracodawcy przysługuje dofinansowanie wynagrodzeń zatrudnionych przez niego niepełnosprawnych pracowników. Dlatego nie dostaną go niepełnosprawni właściciele firm. Atrakcyjne wsparcie dla nich oferują natomiast starostowie. O wysokości wsparcia dla niepełnosprawnych przesądza:

- typ pracodawcy;

Przepisy stawiają zpch wysokie wymagania co do odsetka zatrudnianych niepełnosprawnych oraz stworzenia dla nich specjalnych warunków pracy. Niedogodności te rekompensuje im jednak pomoc większa od tej, jaka przysługuje podmiotom z otwartego rynku (ci dostają 70 proc. kwot przyznawanych zpch).

- wskaźnik zatrudnienia niepełnosprawnych (opisany wyżej);

- stopień niepełnosprawności pracownika i schorzenie specjalne, jakie posiada.

W polskim systemie prawnym funkcjonują orzeczenia o trzech stopniach niepełnosprawności: lekkim, umiarkowanym i znacznym oraz orzeczenia im równorzędne. Na osobę ze stopniem lekkim przysługuje najniższe dofinansowanie: w zpch 50 proc. najniższego wynagrodzenia za pracę, czyli w br. 449,55 zł, a u pracodawcy otwartego rynku – 70 proc. tej sumy, czyli 314,69 zł. Na pracownika ze stopniem umiarkowanym wartości te wynoszą odpowiednio 989,01 zł i 692,31 zł, a ze znacznym – 1168,83 zł i 818,18 zł.

Pod pojęciem najniższego wynagrodzenia za pracę rozumiemy przy tym minimalne wynagrodzenie za pracę ustalane w grudniu roku poprzedniego, zgodnie z ustawą z 10 października 2002 r. (DzU nr 200, poz. 1679 ze zmianami). W br. jest to więc 899,10 zł. Dofinansowanie może wzrosnąć, jeśli niepełnosprawny cierpi na udokumentowane schorzenie specjalne, czyli epilepsję, chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe lub jest niewidomy. Zpch otrzymuje za takiego pracownika dodatkowo 75 proc. wymienionych dofinansowań, a podmiot z otwartego rynku 90 proc. kwoty przysługującej zpch. Najwyższe możliwe dofinansowanie 1843,16 zł miesięcznie uzyskuje więc zpch za osobę ze znacznym stopniem niepełnosprawności cierpiącą na schorzenia specjalne.

Dofinansowanie wynagrodzeń można otrzymać na pracowników niepełnosprawnych mających ważne orzeczenie o niepełnosprawności niebędących w wieku emerytalnym. Nie musi przy tym pobierać świadczenia emerytalnego, wystarczy, że będzie w wieku emerytalnym. Ten ostatni wynosi dla mężczyzn 65, a dla kobiet 60 lat, aczkolwiek szczegółowe przepisy mogą stanowić inaczej. Czy osoba ma wiek emerytalny, sprawdza sam pracodawca, a nie PFRON. Dotyczy to również wcześniejszych emerytur, których nabycie nie zależy od wieku emerytalnego. Znaczy to, że przysługuje dofinansowanie wynagrodzenia niepełnosprawnego pracownika będącego na wcześniejszej emeryturze.

[b]Od 1 stycznia przyszłego roku dofinansowanie nie przysługuje na niepełnosprawnego z ustalonym prawem do emerytury. Chodzi o osobę, której ZUS przyzna emeryturę.[/b]

Dofinansowanie przysługuje na pracowników niepełnosprawnych zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, wyboru, powołania, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę. Jeśli zpch spełniają szczegółowe warunki z ustawy, mogą wliczyć do stanu zatrudnienia niepełnosprawnych chałupników. Dofinansowanie nie przysługuje dla osób pracujących w ramach samozatrudnienia oraz wykonujących umowy cywilne, np. o dzieło czy zlecenia.

Przestawione w tabelach wartości to kwoty maksymalnego dofinansowania. Rzeczywiste wartości zależą jeszcze od czasu pracy niepełnosprawnego (wielkości etatu) oraz wynagrodzenia, jakie on faktycznie osiąga w ramach jednego etatu. Uzyskujemy bowiem dofinansowanie wynagrodzenia za pracę maksymalnie w wymiarze jednego etatu. Nie może ono przekroczyć wynagrodzenia niepełnosprawnego. Jeśli potencjalne dofinansowanie okaże się wyższe od wypłaconego wynagrodzenia, pracodawca otrzyma kwotę w wysokości wynagrodzenia. Nadwyżkę zpch przekazują na zakładowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Kwota wsparcia może ulec obniżeniu w razie zatrudnienia tego samego niepełnosprawnego u dwóch lub więcej pracodawców, w wymiarze przekraczającym ogółem pełny etat. Zgodnie z ustawą w takiej sytuacji przysługuje miesięczne dofinansowanie w wysokości nie wyższej od należnej za pełny etat. Jeśli ta sama osoba niepełnosprawna jest zatrudniona na jeden etat u dwóch pracodawców i obaj ubiegają się o dopłatę, otrzyma ją jeden – ten, który pierwszy zatrudni i zgłosił do ewidencji PFRON.

Gdy ta sama osoba pracuje przykładowo w wymiarze 3/4 etatu u jednego pracodawcy i 1/4 u drugiego, dofinansowanie otrzymają obydwaj, proporcjonalnie do wielkości etatu. Jeśli ta sama osoba niepełnosprawna pracuje u jednego pracodawcy na 3/4 etatu i u drugiego na 3/4 etatu, a pierwszy pracodawca zatrudnił ją wcześniej, to on otrzyma 3/4 kwoty dofinansowania, a drugi 1/4, czyli za część brakującą do pełnego etatu.

Miesięcznie dofinansowanie nie obejmuje wynagrodzenia w części sfinansowanej ze środków publicznych. Dlatego jeśli pracodawca uzyskał dopłatę do pensji niepełnosprawnego z innego programu pomocowego, np. od starosty, wówczas – w zależności od wielkości wsparcia z innych źródeł – dofinansowanie nie przysługuje albo przysługuje odpowiednio zmniejszone.