Pracownicy mają prawo do przerw, jeśli świadczą pracę w określonym wymiarze czasu pracy, szczególnie w trudnych lub szkodliwych warunkach, należą do określonej grupy pracowników i przysługują im wyjątkowe uprawnienia. Gwarantowane przerwy zaliczane są do czasu pracy, za który zachowują wynagrodzenie. Jeden pracownik może być uprawniony do kilku przerw z różnych tytułów.

[srodtytul]Codzienne 15 minut dla pracownika [/srodtytul]

Do codziennej 15-minutowej przerwy mają prawo ci, którzy pracują przez co najmniej sześć godzin dziennie (art. 134 k.p.). Z przerwy tej mogą korzystać także pracownicy niepełnosprawni oraz pracownice, którym przysługuje przerwa na karmienie dziecka piersią.

[srodtytul]Młodociani odpoczywają dłużej [/srodtytul]

Pracownikom młodocianym należy się natomiast przerwa trwająca nieprzerwanie 30 minut, jeśli ich dobowy wymiar czasu pracy jest dłuższy niż cztery i pół godziny (art. 202 k.p.). Młodociani, którzy nie ukończyli 16 lat, nie mogą pracować więcej niż sześć godzin na dobę, natomiast ci powyżej 16 lat - nie dłużej niż osiem godzin na dobę.

[srodtytul]Dla niepełnosprawnych [/srodtytul]

Pracownikom niepełnosprawnym przysługuje 15-minutowa przerwa w pracy na gimnastykę lub wypoczynek, która jest wliczana do ogólnego czasu pracy. Gwarantuje to art. 17 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (DzU nr 123, poz. 776 ze zm.). Dodatkowo pracownicy ci korzystają z 15-minutowej przerwy (kodeksowej). Aby ją otrzymać, niepełnosprawny musi pracować przez co najmniej sześć godzin dziennie.

[srodtytul]Przerwa na karmienie lub krótsza praca [/srodtytul]

Przerwa dla pracownicy karmiącej piersią zależy od tego, czy karmi jedno, czy np. dwoje dzieci (art. 188 k.p.). Przy jednym dziecku przysługują dwie półgodzinne przerwy w pracy. Natomiast karmiąca więcej niż jednego niemowlaka otrzyma dwie przerwy po 45 minut każda.

Przerwy te, niezależnie od liczby karmionych potomków, mogą być na wniosek pracownicy udzielane łącznie. Pracodawca może żądać, aby karmiąca piersią matka przedłożyła stosowne zaświadczenie lekarskie. Przepisy nie określają wieku dziecka, do którego pracownicy wolno korzystać z takich przerw. Ich liczba zależy od wymiaru czasu pracy zatrudnionej. Dwie przerwy otrzyma ta, która dziennie pracuje powyżej sześciu godzin. Prawo do jednej przerwy (30- lub 45-minutowej) gwarantuje praca od czterech do sześciu godzin dziennie.

Dwie przerwy wolno zastąpić skróconym dniem pracy. Karmiąca może więc później (czyli o godzinę lub półtorej) rozpoczynać pracę lub odpowiednio wcześniej ją kończyć. Kodeks tego nie zakazuje. Jeśli szef otrzyma wniosek o zastąpienie przerw na karmienie skróceniem dnia roboczego, powinien taką zamianę uwzględnić.

[srodtytul]Czas na szkolenia [/srodtytul]

Szkolenie pracowników dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem do pracy oraz szkolenia okresowe w tym zakresie odbywają się w czasie pracy i na koszt pracodawcy (art. 237 k.p). Przerwa spowodowana szkoleniem bhp zależy od czasu jego trwania.

[srodtytul]Przy monitorach ekranowych [/srodtytul]

Wykonującym pracę przy monitorach ekranowych przez co najmniej połowę dobowego wymiaru czasu pracy szef musi zapewnić przerwę nie krótszą niż pięć minut po każdej godzinie pracy przy obsłudze monitora. Tak stanowi § 7 rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (DzU nr 148, poz. 973).

[srodtytul]W szczególnych warunkach [/srodtytul]

Za pracę wykonywaną w warunkach szkodliwych uważa się taką, gdy w środowisku pracy przekroczone są wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych. Określa je rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (DzU nr 217, poz. 1833 ze zm.). Natomiast praca uciążliwa to wykonywana w warunkach, których nasilenie powoduje nadmierne zmęczenie organizmu. Uciążliwość powoduje np. praca w wymuszonej pozycji, wymagająca zwiększonego wysiłku fizycznego czy też wymagająca koncentracji i szybkości podejmowania decyzji. Dla wykonujących pracę w takich warunkach przewiduje się skrócenie czasu pracy przez zastosowanie przerw (art. 145 k.p.), wliczanych do czasu pracy. Wykaz prac szczególnie uciążliwych i szkodliwych dla zdrowia a także monotonnych szef określa po konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami. Tworząc ich wykaz, musi też zasięgnąć opinii lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę nad załogą.

[ramka]- Za czas przerw w pracy pracownicy mają prawo do wynagrodzenia w takiej wysokości, jakie otrzymaliby, gdyby w tym czasie normalnie pracowali. Przy określaniu jego poziomu stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy pracownika. Tak wynika z § 5 rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w kodeksie pracy (DzU nr 62, poz. 289 ze zm.). Przy ustalaniu wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop. Składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej należy przyjąć z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy.

- Pracodawcy zapłacą mniej za przerwy gwarantowane zatrudnionym w systemie przerywanego czasu pracy. Przerwa dla pracowników w takim systemie może trwać nie dłużej niż pięć godzin w ciągu doby (art. 139 k.p.). Zatrudnieni mogą mieć tylko jedną taką przerwę w ciągu 24 godzin, której nie wlicza się do czasu pracy. Mimo to za czas takiej pauzy pracownicy zachowują prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy tego należnego za czas przestoju.

[/ramka][ramka]Kodeks pracy przewiduje też przerwy niewliczane do czasu pracy. Od decyzji pracodawcy zależy, czy pracownicy będą mieli taką pauzę. Szef może bowiem wprowadzić jedną przerwę nieprzekraczającą 60 minut na spożycie posiłku lub załatwienie spraw osobistych (art. 141 k.p.) w ciągu dnia. Oczywiście może być ona krótsza (np. 30 lub 40 minut), a jej długość zależy od pracodawcy.

Czas przeznaczony na posiłek lub inne sprawy pracowników nie jest wliczany do czasu pracy i jest bezpłatny. Przerwę taką wprowadza się w układzie zbiorowym pracy lub regulaminie pracy albo w umowie o pracę, jeżeli pracodawca nie jest objęty uzp lub nie musi ustalać regulaminu pracy.

[/ramka]