- Klient mojego biura rachunkowego od 2002 r. prowadzi działalność gospodarczą. To handel detaliczny artykułami spożywczymi i przemysłowymi, wykonywany w lokalu użytkowym stanowiącym jego własność i zaliczonym do jego środków trwałych. Ze względu na stan zdrowia, przedsiębiorca zamierza całe przedsiębiorstwo, w szczególności środki trwałe, w tym lokal, wyposażenie i towary handlowe przekazać w darowiźnie (w formie aktu notarialnego) swojej córce, która będzie kontynuowała działalność w niezmienionym zakresie. Czy przekazanie całego przedsiębiorstwa w drodze darowizny podlega opodatkowaniu PIT? – pyta czytelnik.

Umowa darowizny polega na tym, że darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku (art. 888 §  1 kodeksu cywilnego; dalej: k.c.). Jednak nie każde bezpłatne przysporzenie jest darowizną. Zgodnie z art. 889 k.c. do tej kategorii nie zaliczają się następujące bezpłatne przysporzenia:

1) gdy zobowiązanie do bezpłatnego świadczenia wynika z umowy uregulowanej innymi przepisami kodeksu;

2) gdy ktoś zrzeka się prawa, którego jeszcze nie nabył albo które nabył w taki sposób, że w razie zrzeczenia się prawo jest uważane za nienabyte.

Bez świadczenia wzajemnego

Daną czynność można uznać za darowiznę, jeżeli posiada cechy tego zobowiązania, tzn. gdy zostanie złożone oświadczenie darczyńcy o przekazaniu darowizny oraz oświadczenie obdarowanego o jej przyjęciu, a ponadto czynność ta musi polegać na nieodpłatnym świadczeniu darczyńcy (kosztem jego majątku) na rzecz obdarowanego, pod warunkiem, że czynność ta nie została wymieniona art. 889 k.c. Świadczenie darczyńcy jest bezpłatne wtedy, gdy druga strona umowy nie zobowiązuje się do jakiegokolwiek świadczenia w zamian za darowiznę. Zatem elementem niezbędnym do uznania, że dane świadczenie jest darowizną, jest nieodpłatność. Świadczenie jest nieodpłatne wówczas, gdy otrzymujący je nie daje nic w zamian, ani nie zobowiązuje się do jakiegokolwiek świadczenia w przyszłości. Jedynym celem darowizny jest chęć przysporzenia majątkowego na rzecz drugiej strony.

Kiedy dochodzi od przysporzenia

Do przychodów z działalności gospodarczej zalicza się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. Ponadto, stosownie do art. 14 ust. 2 pkt 1 ustawy o PIT, przychodem z działalności gospodarczej są również przychody z odpłatnego zbycia składników majątku będących:

a) środkami trwałymi albo wartościami niematerialnymi i prawnymi, podlegającymi ujęciu w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych,

b) składnikami majątku, których podatnik może nie amortyzować, tylko odpisać w koszty ze względu na ich niską wartość (do 10 tys. zł) z wyłączeniem składników, których wartość początkowa nie przekracza 1500 zł,

c) składnikami majątku, które ze względu na przewidywany okres używania równy lub krótszy niż rok nie zostały zaliczone do środków trwałych albo wartości niematerialnych i prawnych,

d) składnikami majątku stanowiącymi spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego lub udział w takim prawie, które zgodnie z art. 22n ust. 3 ustawy o PIT nie podlegają ujęciu w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (gdy ich wartość początkowa ustalana jest w sposób uproszczony, jako iloczyn wykorzystywanej przez podatnika powierzchni i kwoty 988 zł)

– wykorzystywanych na potrzeby związane z działalnością gospodarczą lub przy prowadzeniu działów specjalnych produkcji rolnej, z zastrzeżeniem ust. 2c ustawy o PIT.

Zatem do powstania przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej dochodzi jedynie na skutek zbycia o charakterze odpłatnym. W analizowanej sprawie przedsiębiorca zamierza przekazać prowadzone przez siebie przedsiębiorstwo w formie darowizny na rzecz córki.

Przekazanie prowadzonego przedsiębiorstwa w formie darowizny córce spowoduje, że nie będzie możliwości przypisania przedsiębiorcy przysporzenia majątkowego, a co za tym idzie – dochodu. Nieodpłatne przekazanie przedsiębiorstwa przez prowadzącą ją dotychczas osobę nie spowoduje więc po jej stronie obowiązku zapłaty PIT (por. interpretację Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 28 sierpnia 2017 r., 0113-KDIPT2-1.4011. 196.2017.1.DJD).

Autor jest doradcą podatkowym

podstawa prawna: ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 2032 ze zm.)

podstawa prawna: ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn. DzU z 2017 r., poz. 459 ze zm.)

podstawa prawna: ustawa z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn. DzU z 2017 r., poz. 833 ze zm.)

CO SIĘ SKŁADA NA PRZEDSIĘBIORSTWO

Przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych, przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej.

Obejmuje ono w szczególności:

1) oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);

2) własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;

3) prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;

4) wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;

5) koncesje, licencje i zezwolenia;

6) patenty i inne prawa własności przemysłowej;

7) majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;

8) tajemnice przedsiębiorstwa;

9) księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej (art. 551 k.c.).

Czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo obejmuje wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, chyba że co innego wynika z treści czynności prawnej albo z przepisów szczególnych (art. 552 k.c.).

Spadki i darowizny

Przepisów ustawy o PIT nie stosuje się do przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn (art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT). W aktualnej praktyce organów podatkowych nie ma zgodności, czy wyłączenie to znajdzie zastosowanie do darczyńcy.

Niekiedy organy podatkowe przyjmują, że wyłączenie to stosujemy także do darczyńcy (zob. interpretację Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 12 maja 2017 r., 1061-IPTPB3.4511.128.2017.1.GG). Jednak zajmują czasem także odmienne stanowisko twierdząc, iż w stosunku do darczyńcy wyłączenie to nie znajduje zastosowania, ponieważ dotyczy czynności, które podlegają przepisom ustawy o podatku od spadków i darowizn. Podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Polski lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Polski, m.in. tytułem darowizny (zob. art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatków od spadków i darowizn), a obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych (zob. art. 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn). W konsekwencji, według tego stanowiska, dla darczyńcy darowizna (np. przedsiębiorstwa) nie jest zatem czynnością, do której mają zastosowanie przepisy o podatku od spadków i darowizn, a brak opodatkowania (tak jak w analizowanej sprawie) PIT wynika z faktu, że darowizna jest czynnością nieodpłatną i nie powoduje powstania przychodu (por. interpretację Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 28 listopada 2017 r., 0115-KDIT3. 4011.323.2017.2.WM).

Uwaga! Z kolei, po stronie obdarowanego – stosownie do art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT – nie stosuje się przepisów ustawy o PIT do przychodów podlegających podatkowi od spadków i darowizn. W konsekwencji nie powstaje po jego stronie przychód. Wyjątkiem są tu składniki majątku, które na mocy ustawy nie podlegają przepisom ustawy o podatku od spadków i darowizn, ale nie będzie on miał zastosowania w omawianym przypadku (zob. interpretację Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 25 października 2017 r., 0111-KDIB1-1.4011.137.2017.2.NL).