Biegły rewident badający sprawozdanie regulacyjne sprawdzi między innymi, czy na danej działalności podmiotu nie występuje subsydiowanie skrośne.
Należy pamiętać, że zgodnie z art. 44 ust. 6 prawa energetycznego, przedsiębiorstwo energetyczne, które nie jest obowiązane na podstawie odrębnych przepisów do publikowania sprawozdań finansowych, udostępnia te sprawozdania do publicznego wglądu w swojej siedzibie. W praktyce obowiązek ten dotyczy większości przedsiębiorstw energetycznych. Zgodnie z art. 44 ust. 3 prawa energetycznego sprawozdanie regulacyjne bądź jedno rozszerzone sprawozdanie finansowe od 2014 roku musi podlegać badaniu przez biegłego rewidenta, w tym w zakresie zapewnienia równoprawnego traktowania odbiorców oraz eliminowania subsydiowania skrośnego pomiędzy poszczególnymi rodzajami działalności.
W jaki sposób wykrywać
Subsydiowanie skrośne to pokrywanie kosztów dotyczących jednego rodzaju prowadzonej działalności lub jednej z grup taryfowych odbiorców usług w przedsiębiorstwie energetycznym, przychodami pochodzącymi z innego rodzaju prowadzonej działalności lub przychodami od innej taryfowej grupy odbiorców. Prawo energetyczne nie precyzuje, co dokładnie takie badanie miałoby obejmować. Pomiar rentowności kapitału zaangażowanego może pomóc biegłemu rewidentowi wykrywać subsydiowanie skrośne. Rentowność tę oblicza się, dzieląc wynik w danym obszarze działalności przez zaangażowany w nim kapitał (współczynnik ROCE; >patrz ramka na stronie obok).
Współczynnik ROCE należy ustalić oddzielnie dla działalności wytwórczej, dystrybucyjnej, przesyłowej oraz obrotu na podstawie zysków i strat oraz kapitału zaangażowanego dla poszczególnych działalności.
Trzeba w tym celu wyodrębnić koszty stałe i zmienne, przychody, elementy kapitału zaangażowanego – środki trwałe w wartościach netto, bieżące aktywa i bieżące pasywa.
Drugim wykorzystywanym w tych analizach wskaźnikiem jest średnioważony koszt kapitału (WACC; >patrz ramka na stronie obok).
Jeżeli oba wskaźniki są policzone, to biegły rewident po ich analizie może stwierdzić występowanie subsydiowania skrośnego. Jeżeli ROCE jest równy bądź wykazuje niewielkie różnice do WACC, to możemy wtedy postawić wniosek, że wykazane koszty na danej działalności są takie same jak dla ustalenia taryf. Jeżeli ROCE jest znacznie większy od WACC, to na danej działalność może występować subsydiowanie skrośne i wymagana jest dalsza, pogłębiona analiza w celu wykrycia nieprawidłowości.
Zmieniając art. 44 prawa energetycznego, ustawodawca miał na celu zastąpienie istniejącego dotychczas obowiązku sporządzania przez przedsiębiorstwa energetyczne sprawozdań finansowych oddzielnie dla każdego rodzaju działalności obowiązkiem sporządzenia jednego sprawozdania finansowego zawierającego bilanse oraz rachunki zysków i strat odrębne dla poszczególnych rodzajów prowadzonej działalności gospodarczej. W szczegółowym uzasadnieniu wprowadzenia tej zmiany wskazano, że zaproponowane rozwiązanie ma ograniczyć koszty administracyjne przedsiębiorstw energetycznych do wymaganego prawem europejskim minimum. Jednocześnie zmiana ta ma mieć wpływ na ustalanie taryf oraz eliminację subsydiowania skrośnego.
Kontrola tylko pośrednia
W sprawozdaniu prezesa Urzędu Regulacji Energetyki za 2013 rok opublikowanym w kwietniu 2014 roku jest podsumowanie podejmowanych przez organ w 2013 r. działań dotyczących monitorowania funkcjonowania systemu elektroenergetycznego w zakresie wypełniania przez przedsiębiorstwa energetyczne obowiązków dotyczących ewidencji księgowej, o których mowa w art. 44 prawa energetycznego. Nie odbiegały one od praktyki opisywanej w sprawozdaniach z poprzednich lat. W 2013 r. prezes URE nie skorzystał również z prawa wynikającego z art. 28 prawa energetycznego, tj. prawa wglądu do ksiąg rachunkowych przedsiębiorstw energetycznych. Monitoring prowadzony był wyłącznie na podstawie informacji i danych finansowych pozyskiwanych m.in. w formie zaktualizowanych w 2012 r. arkuszy sprawozdawczych, przekazywanych przez przedsiębiorstwa energetyczne w okresach półrocznych oraz rocznych. Informacje te, w ocenie prezesa URE, były wystarczające.
Trzeba również podkreślić, że ustawodawca nie zwalnia z obowiązku prowadzenia księgowości zgodnie z art. 44 prawa energetycznego przedsiębiorstw energetycznych korzystających z uproszczonego sposobu kalkulacji cen i stawek opłat na podstawie § 13 ust. 1 rozporządzenia ministra gospodarki z 17 września 2010 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń z tytułu zaopatrzenia w ciepło (a więc ustalania cen i stawek opłat nie w odniesieniu do kosztów, ale w oparciu o ceny referencyjne).