Jeśli przykładowo biuro rachunkowe zaniży podatek – nieważne z jakiego powodu – zaległość powiększoną o odsetki zawsze płaci przedsiębiorca. W ordynacji podatkowej (dalej op) nie ma bowiem przepisu, który przewidywałby, że za zobowiązania podatkowe przedsiębiorcy odpowiedzialność ponosi biuro rachunkowe.
Z art. 26 op jednoznacznie wynika, że podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za należności wynikające z zobowiązań podatkowych. Na nic zatem zdadzą się dodatkowe zastrzeżenia w umowie, jaką podpisze z biurem rachunkowym lub doradcą podatkowym, że odpowiedzialność za nieprawidłowości w rozliczeniach poniosą oni.
Nie odniosą one w praktyce żadnego skutku. Umowa o wyłączeniu odpowiedzialności za podatki nie jest dla organu podatkowego podstawą do dochodzenia zaległości od innej osoby niż podatnik. Tak samo gdy podatnik – chcąc uniknąć zapłaty zaległości podatkowej, będzie twierdził, że to na skutek nieprawidłowo obliczonych zaliczek przez biuro rachunkowe.
Fiskusa takie argumenty nie interesują. I na nic pisanie skarg do sądów administracyjnych. W tym wypadku przyznają one rację organom podatkowym.
Przekonała się o tym jedna z podatniczek. Złożyła wniosek o przyznanie ulgi w zapłacie podatku. Twierdziła, że złożenie stosownych dokumentów dotyczących abolicji podatkowej zleciła biuru podatkowemu, które nie wywiązało się z tego prawidłowo.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy w wyroku z 9 listopada 2010 r. (I SA/Bd 475/10)
orzekł jednak, że „słusznie organ podatkowy uznał, że okoliczność ta nie może przemawiać za przyznaniem ulgi, o której mowa w art. 67a § 1 op, albowiem za prawidłowe rozliczanie z budżetem państwa, z tytułu podatków, zawsze odpowiada podatnik. Skutki działań i zaniechań takiego biura obciążają zatem podatnika, który ewentualnych strat może dochodzić w drodze postępowania cywilnego”.
Podobnie orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie w wyroku z 22 lipca 2009 r. (I SA/Sz 118/09). On również stwierdził, że za rozliczenie z fiskusem odpowiedzialny jest sam podatnik.
W tym wypadku na skutek przeprowadzonej kontroli okazało się, że podatnik nie ujął w ewidencji części przychodów, przez co w konsekwencji doszło do zaniżenia dochodu. W odwołaniu przedsiębiorca twierdził, że przyczyna powstałych nieprawidłowości leży po stronie biura rachunkowego, które zajmowało się rozliczeniami. Jego zdaniem w tej sytuacji odpowiedzialność powinno więc ponieść biuro, tym bardziej że wynikało to jednoznacznie z umowy-zlecenia, jaka go z nim łączyła.
WSA to nie przekonało. Orzekł, że żadna umowa cywilnoprawna nie może kształtować odpowiedzialności osób, na które zostaje nałożone zobowiązanie podatkowe (w tym wypadku za podatek odpowiada przedsiębiorca).
Sąd – podobnie jak WSA w Bydgoszczy – dodał, że jeśli błąd popełniło biuro rachunkowe, przedsiębiorca może się domagać od niego odszkodowania. Robi to na drodze cywilnej. Podstawą jest tu art. 471 kodeksu cywilnego.
Zgodnie z nim biuro rachunkowe będzie obowiązane do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (np. wyliczenia należności podatkowych). Pisząc pozew, przedsiębiorca będzie musiał wskazać, jaką usługę zlecił biuru rachunkowemu, na czym polegało nieprawidłowe jej wykonanie i jaką szkodę na skutek tego poniósł. Wszystko to trzeba będzie udowodnić.
Dodajmy, że osoby zajmujące się usługowym prowadzeniem ksiąg rachunkowych w rozumieniu ustawy o rachunkowości i doradcy podatkowi muszą mieć obowiązkowe ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej.
Jeśli osoba prowadząca biuro rachunkowe prowadzi księgi i rozliczenia podatkowe nie będąc doradcą podatkowym, zasady ubezpieczenia określa rozporządzenie ministra finansów z 16 grudnia 2008 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej przedsiębiorców wykonujących działalność z zakresu usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych (DzU nr 234, poz. 1576).
Zgodnie z nim minimalna suma gwarancyjna ubezpieczenia wynosi równowartość w złotych od 5 do 15 tys. euro (w zależności od tego co wchodzi w przedmiot działalności, czy tylko usługowe prowadzenie ksiąg, czy również doradztwo podatkowe).
Jeśli rozliczeniami podatkowymi i prowadzeniem ksiąg zajmuje się doradca podatkowy, warunki ubezpieczenia określało będzie rozporządzenie ministra finansów z 4 grudnia 2003 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej podmiotów wykonujących doradztwo podatkowe (DzU nr 211, poz. 2065).
W tym wypadku minimalna suma gwarancyjna wynosi równowartość w złotych 10 tys. euro w odniesieniu do jednego zdarzenia, którego skutki są objęte umową ubezpieczenia OC.
Jeśli biuro rachunkowe lub doradca podatkowy posiada takie ubezpieczenie, to odszkodowanie jest najczęściej wypłacane przez zakład ubezpieczeń.
Prowadzący usługowo księgi rachunkowe (w tym w ramach biur rachunkowych) mogą też ponosić odpowiedzialność na podstawie przepisów ustawy o rachunkowości.
W myśl jej art. 79 kto wbrew przepisom ustawy prowadzi działalność usługową w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych lub wykonywania czynności doradztwa podatkowego, do wykonywania których jest uprawniony zgodnie z odrębnymi przepisami – bez spełnienia obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.
Kary grożą również doradcom podatkowym, którzy wykonują swoje czynności bez uprawnień (np. doradzają przedsiębiorcom lub rozliczają ich podatki). W myśl art. 81 ust. 1 ustawy o doradztwie podatkowym (tekst jedn. DzU z 2008 r. nr 73, poz. 443) kto, nie będąc uprawniony, wykonuje czynności doradztwa podatkowego, podlega grzywnie do 50 tys. zł.
Skutkiem nieprawidłowości w rozliczeniach jest nie tylko konieczność zapłaty przez podatnika zaległości z odsetkami. Może się też okazać, że zostanie na niego nałożona grzywna na mocy kodeksu karnego skarbowego
Grozi ona za uszczuplenie lub narażenie na uszczuplenie należności publicznoprawnej. Odpowiedzialność karnoskarbową ponosi podatnik, który składając organowi podatkowemu, innemu uprawnionemu organowi lub płatnikowi deklarację lub oświadczenie, podaje nieprawdę lub zataja prawdę albo nie dopełnia obowiązku zawiadomienia o zmianie objętych nimi danych, przez co naraża podatek na uszczuplenie.
Działanie takie jest przestępstwem lub wykroczeniem skarbowym, w zależności od kwoty niezapłaconego podatku (o tym, czy podatnik popełnia wykroczenie czy przestępstwo, decyduje tzw. ustawowy próg; wyznacza go pięciokrotna wartość minimalnego wynagrodzenia, obecnie jest to 6930 zł).
Tym jednak razem, oprócz przedsiębiorcy, karę może ponieść również ten, kto na podstawie przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi, osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej (art. 9 § 3 kodeksu karnego skarbowego).
Zdaniem Sądu Najwyższego „sprawcą przestępstwa, odpowiadającym w oparciu o treść art. 9 § 3 k.k.s., może być między innymi doradca podatkowy zajmujący się, na podstawie umowy, sprawami gospodarczymi (w tym także finansowymi) osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, której przyznano zdolność prawną.
Prowadzenie ksiąg rachunkowych przez doradcę podatkowego wyczerpuje znamię zajmowania się sprawami gospodarczymi” (wyrok z 22 lutego 2006 r., III KK 213/05). Za zajmowanie się sprawami gospodarczymi można też uznać prowadzenie ksiąg rachunkowych lub podatkowych przez właściciela biura rachunkowego.
Sankcje przewidują również przepisy kodeksu karnego (k.k.). Grożą one za wyrządzenie znacznej szkody majątkowej osobie fizycznej, prawnej lub jednostce organizacyjnej niemającej osobowości prawnej w wyniku nadużycia udzielonych uprawnień lub niedopełnienia obowiązków (art. 296 § 1).
Przestępstwo takie może popełnić każdy, kto jest zobowiązany do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą innego podmiotu na podstawie ustawy, decyzji organu lub umowy, czyli również prowadzący biuro rachunkowe.
Grozi za to nawet do pięciu lat więzienia, a gdy sprawca działa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, nawet osiem lat (przy szkodzie w wielkich rozmiarach kara może sięgać dziesięciu lat).
Podobnie – na mocy art. 300 k.k. – sankcją do pięciu lat więzienia karane jest wyrządzenie szkody majątkowej przez nieprowadzenie dokumentacji działalności gospodarczej albo prowadzenie jej w sposób nierzetelny lub niezgodny z prawdą, w szczególności niszczenie, usuwanie, ukrywanie, przerabianie lub podrabianie dokumentów dotyczących tej działalności.
- Za rozliczenie odpowiada przedsiębiorca
- Biuro nie odpowiada przed urzędem za błędy w księgach
- Winne biuro, podatnik zapłaci