[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=C4D974F1FF1A718DEDF174AA6983D419?n=1&id=324433&wid=347265]Ustawa o rachunkowości[/link] przewiduje uproszczenia dla małych firm. Mogą z nich skorzystać takie, których roczne sprawozdanie finansowe nie podlega na mocy art. 64 ust. 1 ustawy o rachunkowości obowiązkowemu badaniu i ogłoszeniu.

[srodtytul]Leasing na zasadach podatkowych[/srodtytul]

Przede wszystkim firmy te mogą klasyfikować umowy leasingu według kryteriów wynikających z przepisów o podatku dochodowym. Nie mają więc obowiązku stosowania art. 3 ust. 4 ustawy o rachunkowości. Przepis ten określa warunki, kiedy dla celów bilansowych umowa uważana jest za leasing finansowy.

Co do zasady taka kwalifikacja występuje znacznie częściej niż przy zastosowaniu kryteriów podatkowych. W wielu sytuacjach umowę, która z punktu widzenia [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=3EC0892953EAF58605FEE453B6E7CBF6?id=115893]ustawy o CIT[/link] jest leasingiem operacyjnym, dla celów rachunkowych trzeba księgować jak leasing finansowy.

Powoduje to komplikacje, powstają różnice między wynikiem finansowym a podstawą opodatkowania. Dlatego ustawodawca pozwolił, aby małe firmy stosowały jednolite zasady oparte na prawie podatkowym.

[srodtytul]Bez podatku odroczonego[/srodtytul]

Zgodnie z art. 37 ust. 1 ustawy o rachunkowości w związku z przejściowymi różnicami między wykazywaną w księgach rachunkowych wartością aktywów i pasywów a ich wartością podatkową oraz stratą podatkową możliwą do odliczenia w przyszłości jednostka tworzy rezerwę i ustala aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego.

Dzięki temu z ksiąg rachunkowych można się dowiedzieć, że w przyszłości firma będzie mogła zapłacić niższy podatek, bo np. ma nierozliczoną stratę z lat poprzednich – wtedy wykazuje aktywa z tytułu podatku odroczonego.

Jeśli jednak w przyszłości jej podatek będzie wyższy, niż wynikałoby to z osiągniętego zysku (np. w sytuacji gdy dla celów bilansowych będzie naliczać amortyzację od środków trwałych, które z punktu wiedzenia przepisów podatkowych są już całkowicie umorzone), to jednostka powinna wykazać rezerwę na podatek odroczony.

Zarówno regulacje dotyczące tego problemu, jak i same obliczenia są dość skomplikowane. Ustawa o rachunkowości wskazuje, że wartość podatkowa aktywów jest to kwota wpływająca na pomniejszenie podstawy obliczenia podatku dochodowego w przypadku uzyskania z nich, w sposób pośredni lub bezpośredni, korzyści ekonomicznych.

Jeżeli uzyskanie korzyści ekonomicznych z tytułu określonych aktywów nie powoduje pomniejszenia podstawy obliczenia podatku dochodowego, to wartość podatkowa aktywów jest ich wartością księgową. Wartością podatkową pasywów jest ich wartość księgowa pomniejszona o kwoty, które w przyszłości pomniejszą podstawę podatku dochodowego.

Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego ustala się w wysokości kwoty przewidzianej w przyszłości do odliczenia od podatku dochodowego, w związku z ujemnymi różnicami przejściowymi, które spowodują w przyszłości zmniejszenie podstawy obliczenia podatku dochodowego oraz straty podatkowej możliwej do odliczenia, ustalonej przy uwzględnieniu zasady ostrożności.

Rezerwę z tego tytułu tworzy się w wysokości kwoty podatku dochodowego, wymagającej w przyszłości zapłaty, w związku z występowaniem dodatnich różnic przejściowych. Chodzi o różnice, które spowodują zwiększenie podstawy obliczenia podatku dochodowego w przyszłości.

Wysokość rezerwy i aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego ustala się przy uwzględnieniu stawek obowiązujących w roku powstania obowiązku podatkowego.

Aby zaoszczędzić małym firmom kłopotu, ustawa o rachunkowości pozwala im odstąpić od stosowania tych przepisów.

[srodtytul]Prostsza wycena produktów[/srodtytul]

Trzecie ułatwienie dla firm, które nie podlegają obowiązkowemu badaniu na podstawie art. 64 ust. 1 ustawy o rachunkowości, dotyczy tylko zakładów produkcyjnych. Zgodnie z art. 28 ust. 3 ustawy o rachunkowości koszt wytworzenia produktu obejmuje koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem i uzasadnioną część kosztów pośrednio związanych z jego wytworzeniem. Najwięcej problemów sprawiają te drugie.

Do kosztów wytworzenia produktu nie zalicza się bowiem m.in. kosztów, które są konsekwencją niewykorzystanych zdolności produkcyjnych i strat produkcyjnych. Aby to zrobić, firma musi określić poziom tych kosztów przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych.

Co prawda ustawa o rachunkowości precyzuje, że chodzi o przeciętną, zgodną z oczekiwaniami w typowych warunkach, wielkość produkcji za daną liczbę okresów lub sezonów (przy uwzględnieniu planowych remontów), ale i tak nie jest to łatwe.

Dlatego, zgodnie z art. 28 ust. 4a ustawy o rachunkowości, w sytuacji gdy roczne sprawozdanie finansowe jednostki nie podlega obowiązkowi badania, obliczając koszt wytworzenia produktu firma może do kosztów bezpośrednich doliczyć koszty pośrednie związane z jego wytworzeniem, niezależnie od poziomu wykorzystania zdolności produkcyjnych. Trzeba jedynie pamiętać, aby taka wycena nie była wyższa od ceny sprzedaży netto.

[srodtytul]Mniej danych w sprawozdaniu[/srodtytul]

To nie wszystkie uproszczenia dla małych jednostek przewidziane przez ustawę o rachunkowości.

Zgodnie z jej art. 50 ust. 2 jednostka, która w roku obrotowym za który sporządza sprawozdanie finansowe oraz w poprzedzającym, nie osiągnęła dwóch z następujących trzech wielkości:

- średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło nie więcej niż 50 osób,

- suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego w walucie polskiej nie przekroczyła równowartości 2 mln euro,

- przychody netto ze sprzedaży produktów i towarów oraz operacji finansowych w walucie polskiej nie przekroczyły równowartości 4 mln euro,

może sporządzić sprawozdanie finansowe w formie uproszczonej.

Wtedy wykazuje informacje w zakresie ustalonym w załączniku do ustawy o rachunkowości literami i cyframi rzymskimi. Również informację dodatkową może sporządzić w odpowiednio uproszczonej formie.

Zasady tej nie stosuje się do banków, zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji.

[ramka][b]Komentuje Monika Kaczorek, biegły rewident, partner, wiceprezes zarządu Mazars Audyt sp. z o.o.[/b]

Firmy, które nie mają obowiązku badania sprawozdania finansowego, nie muszą ustalać rezerw i aktywów z tytułu podatku odroczonego. Mogą również kwalifikować umowy leasingu, opierając się tylko na przepisach podatkowych bez stosowania zasad wynikających z ustawy o rachunkowości. Przyjmowanie takich rozwiązań nie zawsze się jednak opłaca.

Jeśli bowiem okaże się, że biznes się rozwinął i firma chce wejść na giełdę, to musi sporządzić sprawozdanie bez tych uproszczeń. Wtedy trzeba skorygować ewidencję. Jest to dużo bardziej pracochłonne i kłopotliwe niż ujmowanie umów leasingu od początku według kryteriów przewidzianych w prawie bilansowym oraz ustalanie rezerw i aktywów z tytułu podatku odroczonego.

W małych firmach jeszcze większym problemem jest nieuzasadnione stosowanie dla celów amortyzacji bilansowej stawek wynikających z prawa bilansowego. Warto podkreślić, że jest to błąd. Ustawa o rachunkowości od dawna nie pozwala na takie rozwiązanie.

Prowadzi ono bowiem do tego, że według ewidencji firma posiada i użytkuje wiele składników majątku o wartości księgowej zero. Jego realna wartość jest jednak znacznie wyższa. Powoduje to m.in. zaniżenie kosztów działalności – ze sprawozdania wynika, że są one znacznie mniejsze niż w rzeczywistości. To dlatego że od całkowicie zamortyzowanych środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych nie dokonuje się już odpisów. W efekcie firma wykazuje zawyżony wynik.[/ramka]

[ramka][b]Kto musi podpisać umowę z audytorem[/b]

Zgodnie z art. 64 ust. 1 ustawy o rachunkowości badaniu i ogłaszaniu podlegają roczne skonsolidowane sprawozdania finansowe grup kapitałowych oraz roczne sprawozdania finansowe kontynuujących działalność:

- banków, zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji,

- jednostek działających na podstawie przepisów o obrocie papierami wartościowymi oraz przepisów o funduszach inwestycyjnych,

- jednostek działających na podstawie przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych,

- spółek akcyjnych, z wyjątkiem spółek będących na dzień bilansowy w organizacji,

- pozostałych jednostek, które w poprzedzającym roku obrotowym, za który sporządzono sprawozdania finansowe, spełniły co najmniej dwa z następujących warunków

a) średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło co najmniej 50 osób,

b) suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość w walucie polskiej co najmniej 2,5 mln euro,

c) przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za rok obrotowy stanowiły równowartość w walucie polskiej co najmniej 5 mln euro. [/ramka]

[ramka][b]Zmianę trzeba uzasadnić[/b]

Przyjęte zasady (politykę) rachunkowości należy stosować w sposób ciągły, dokonując w kolejnych latach obrotowych jednakowego grupowania operacji gospodarczych, wyceny aktywów i pasywów, w tym także dokonywania odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych, ustalania wyniku finansowego i sporządzania sprawozdań finansowych, tak aby za kolejne lata informacje z nich wynikające były porównywalne.

Wykazane w księgach rachunkowych na dzień ich zamknięcia stany aktywów i pasywów należy ująć w tej samej wysokości, w otwartych na następny rok obrotowy księgach rachunkowych.

Nie znaczy to, że polityka rachunkowości nie może być modyfikowana. Zgodnie z art. 8 ust. 2 ustawy o rachunkowości w celu rzetelnego i jasnego przedstawienia sytuacji jednostka może, ze skutkiem od pierwszego dnia roku obrotowego (bez względu na datę podjęcia decyzji), zmienić dotychczas stosowane rozwiązania na inne, przewidziane w ustawie.

Wymaga to określenia w informacji dodatkowej wpływu tych zmian na sprawozdania finansowe wymagane przez inne przepisy, jeżeli zostały one sporządzone za okres, w którym powyższe rozwiązania zostały zmienione.

W takiej sytuacji należy w sprawozdaniu finansowym za rok obrotowy, w którym zmiany nastąpiły, podać ich przyczyny, określić liczbowo ich wpływ na wynik finansowy i zapewnić porównywalność danych sprawozdania finansowego dotyczących roku poprzedzającego rok obrotowy, w którym dokonano zmian.[/ramka]