- Jesteśmy na etapie wyboru biegłego rewidenta do badania sprawozdania finansowego za 2018 rok. W ostatnim czasie weszło w życie wiele przepisów regulujących wybór audytora i zakres świadczonych przez niego usług. Na co należy zwrócić się uwagę przy podejmowaniu decyzji? – pyta czytelniczka.

Czytaj także: Biegli rewidenci kończą sezon badań

W ostatnich latach mieliśmy do czynienia z dynamicznymi zmianami w zakresie przepisów dotyczących wyboru biegłego rewidenta. Przepisy stały się zdecydowanie bardziej restrykcyjne i skomplikowane, co powoduje znacznie większe wątpliwości na etapie wyboru biegłego rewidenta niż w latach ubiegłych.

Pierwszą znaczącą zmianą jest wyraźny podział, jaki ustawodawca wprowadził w zakresie wyboru biegłego rewidenta, ze względu na charakter jednostki, której sprawozdanie podlega badaniu. Dla jednostek zainteresowania publicznego (min. spółek giełdowych czy banków) przepisy są znacznie bardziej restrykcyjne niż w przypadku pozostałych podmiotów. Nie oznacza to jednak, że dla tych pozostałych podmiotów przepisy się nie zmieniły – tu także mamy do czynienia z istotnymi nowościami.

Aby zweryfikować prawidłowość wyboru biegłego rewidenta, zarówno podmiot podlegający badaniu, jak i firma audytorska muszą teraz równolegle i wymiennie posługiwać się dwoma aktami prawnymi: ustawą o rachunkowości oraz ustawą o biegłych rewidentach. Dodatkowo, firma audytorska w zakresie zapewnienia niezależności powinna przeanalizować zapisy kodeksu etyki IFAC (Międzynarodowa Federacja Księgowych). W przypadku jednostek zainteresowania publicznego należy także poddać weryfikacji Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego oraz Rady (EU) nr 537/2014. Mnogość źródeł prawa i standardów dotyczących możliwości świadczenia usług audytorskich powoduje, że proces wyboru biegłego jest w wielu przypadkach istotnym wyzwaniem zarówno dla firm audytorskich, jak i ich klientów. Dodatkowo, duża liczba regulacji powoduje problemy na etapie analizy i interpretacji konkretnych przepisów.

Przynajmniej na dwa lata

Nowością jest konieczność podpisania pierwszej umowy o badanie na przynajmniej dwa lata obrotowe. Zgodnie bowiem z art. 66 ust. 5 ustawy o rachunkowości, obowiązującym od 21 czerwca 2017 r., w przypadku badania ustawowego w rozumieniu art. 2 pkt 1 ustawy o biegłych rewidentach, pierwsza umowa o badanie sprawozdania finansowego jest zawierana z firmą audytorską na okres nie krótszy niż dwa lata, z możliwością przedłużenia na kolejne co najmniej dwuletnie okresy. Celem wprowadzenia tej regulacji miało być zwiększenie komfortu audytora podczas audytu w pierwszym roku, co ma wpłynąć pozytywnie na jakość świadczonej przez niego usługi a także wzmocnić jego niezależność. Zaraz po wprowadzeniu regulacji pojawiły się jednak problemy interpretacyjne wymienionej w przepisie „pierwszej umowy". Zgodnie z przedstawionymi przez ministerstwo finansów wyjaśnieniami wiemy, że „pierwszą umowę" należy definiować jako umowę o badanie sprawozdania finansowego za dany rok obrotowy, którą poprzedza brak współpracy firmy audytorskiej z klientem w zakresie badania sprawozdania finansowego. W praktyce oznacza to, że każda umowa o badanie po zmianie audytora lub gdy audyt wcześniej nie miał miejsca powinna być podpisana na przynajmniej dwa lata. W związku z tym, uchwała organu zatwierdzającego, dotycząca wyboru biegłego rewidenta, powinna dotyczyć okresu przynajmniej dwuletniego.

Czego audytorowi nie wolno

Katalog usług, których nie może wykonywać firma audytorska względem badanego podmiotu, znacznie się rozszerzył. W przypadku jednostek zainteresowania publicznego nowe przepisy dotyczące usług zakazanych są bardzo restrykcyjne. Dodatkowym utrudnieniem w ich zrozumieniu i interpretacji jest konieczność równoległej analizy zarówno ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (art. 136), jak i Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego oraz Rady (EU) nr 537/2014 (art. 5). Zabronione jest świadczenie wszelkich szeroko pojętych usług doradczych przez audytora i każdego członka sieci, do której należy audytor, względem jednostek zainteresowania publicznego. Zgodnie z obowiązującymi interpretacjami, audytor i członek sieci, do której audytor należy, mogą świadczyć wobec swojego klienta, będącego jednostką zainteresowania publicznego, jedynie czynności rewizji finansowej oraz czynności wymienione w art. 136 ust 2. ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym. Każdorazowo jednak, w przypadku świadczenia przez audytora dozwolonych innych usług niż badanie (w tym także pozostałych czynności rewizji finansowych), komitet audytu jednostki powinien przeprowadzić ocenę zagrożeń i zabezpieczeń niezależności firmy audytorskiej względem podmiotu.

W przypadku podmiotów niebędących jedynkami zainteresowania publicznego, przepisy w kwestii usług zabronionych nie są aż tak restrykcyjne. Katalog usług zabronionych dla tych podmiotów znajduje się w art. 69 ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym. W kilku przypadkach jednak przepisy dotyczące zakazanych usług są zapisane dość ogólnie, co w wielu przypadkach powoduje znaczne wątpliwości w kwestii ich interpretacji.

Rotacja tylko dla spółek giełdowych

Kolejna z wprowadzonych w ostatnich latach zmian dotyczy konieczności obligatoryjnej, 5-letniej rotacji firmy audytorskiej. Przepis ten dotyczy tylko jednostek zainteresowania publicznego, zatem zgodne z obowiązującymi przepisami pozostałe jednostki mogą być badane przez tę samą firmę audytorską niezależnie od okresu dotychczasowej współpracy. Przepis ten został wprowadzony w związku promowaniem tzw. higieny audytu. Zasad ta mówi, że jakoś audytu spada z każdym kolejnym badaniem, w związku z tym, że audytor przyzwyczaja się niejako do badanego podmiotu. Taka rutyna może sprawić, że nie zauważy on pewnych nieprawidłowości, które dostrzegłby, realizując audyt po raz pierwszy. Przepisy te zostały wprowadzone w całej Unii Europejskiej, jednak okres przyjęty przez polskiego ustawodawcę jest relatywnie krótki w stosunku do pozostałych krajów unijnych. Konieczność zmiany audytora po pięciu latach wprost wpływa na proces wyboru, ponieważ w wielu przypadkach eliminuje podmiot, który w obliczu wcześniej obowiązujących przepisów byłby faworytem na etapie wyboru względem konkurencji.

—Dominik Biel

Zdaniem autora

Dominik Biel, Associate Partner, Grupa UHY ECA

Dokonując wyboru biegłego rewidenta w świetle obowiązujących przepisów należy mieć przede wszystkim świadomość mnogości przepisów, które niejednokrotnie determinują ten wybór. Analizę należy zacząć od identyfikacji podmiotu, którego sprawozdanie ma podlegać badaniu, jako jednostki zainteresowania publicznego lub należącej do grupy pozostałych podmiotów. W dalszej kolejności należy zidentyfikować wszystkie świadczone przez potencjalnego audytora i członków jego sieci inne usługi i przeanalizować niezależność. W przypadku nowego audytora należypamiętać o konieczności podpisania umowy na przynajmniej dwa lata. Jeżeli badanym podmiotem ma być jednostka zainteresowania publicznego, to należy zwróć uwagę, czy okres nieprzerwanej usługi badania przez tę samą firmę audytorską nie przekroczył pięciu lat.

Pomimo problemów z mnogością i interpretacją nowych regulacji należy pamiętać, że wszystkim nowo wprowadzonym przepisom przyświeca jeden cel – podniesienie jakości usług świadczonych w trakcie audytu.

podstawa prawna: ustawa z 11 maja 2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym DzU poz. 1089

podstawa prawna: ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości tekst jedn. DzU z 2018 r., poz. 395