W niektórych przypadkach kobiety po ukończeniu 62 lat, a mężczyźni 65 lat, będą mogli przejść na emeryturę częściową, bez konieczności uprzedniej rezygnacji z etatu. Taką możliwość przed przyszłymi świadczeniobiorcami otworzyła ustawa z 11 maja 2012 r. ?o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2012 r., poz. 637). Jednak wysokość tego świadczenia to tylko 50 proc. pełnej emerytury.

W 2014 r. z możliwości tej, jako pierwsi, skorzystają panowie z rocznika 1949. ?W pierwszej kolejności ci urodzeni w pierwszym kwartale bieżącego roku – czyli od stycznia do marca. Wniosek w tej sprawie muszą jednak złożyć przed osiągnięciem podwyższonego wieku emerytalnego wynoszącego dla nich 65 lat i 5 miesięcy.

Konieczne lata i staż

Aby skorzystać z tego przywileju przyszły emeryt, oprócz ukończenia stosownego wieku, musi udowodnić co najmniej 40-letni (panowie) lub 35-letni (panie) staż ubezpieczeniowy. Licząc go, uwzględnia się:

- ?w pierwszej kolejności – okresy składkowe,

- ?następnie – okresy nieskładkowe w wymiarze nie wyższym niż 1/3 okresów składkowych,

- ?w dalszej kolejności – okresy rolne (składkowe uzupełniające), jeżeli wymiar okresów składkowych i nieskładkowych jest krótszy od wymaganych 35 lat dla kobiet i 40 lat dla mężczyzn,

- ?w ostatniej kolejności – okres pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy na zasadach określonych w art. 10a ustawy emerytalnej, jeżeli łączny wymiar okresów wymienionych  powyżej jest krótszy niż 35 lat dla kobiet ?i 40 lat dla mężczyzn.

Kobiety później

O częściową emeryturę nie mogą ubiegać się panie, dla których podwyższony wiek emerytalny wynosi 62 lata lub jest niższy i wynosi np. 60 lat i 5 miesięcy. Z częściowego przywileju kobiety będą mogły skorzystać dużo później ?– dopiero w 2021 r. Możliwość ta otworzy się zatem dopiero przed ubezpieczonymi z rocznika 1959. One jako pierwsze będą musiały ukończyć więcej niż 62. lata, aby przejść na pełną emeryturę. To zaś powoduje, że w praktyce instytucja częściowej emerytury w przypadku płci pięknej będzie miała zastosowanie dopiero w 2021 r., kiedy z przywileju tego będą mogły skorzystać panie urodzone między styczniem a wrześniem 1959 r.

Należna stawka

Przed złożeniem wniosku o częściową emeryturę, przyszły świadczeniobiorca powinien pamiętać, że otrzyma je w wysokości 50 proc. świadczenia, jakie przysługiwałoby mu po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego. Aby obliczyć kwotę należnego świadczenia ZUS:

- ?ustali, ile wynosiłaby kwota pełnej emerytury,

- ?obliczy 50 proc. z tej stawki (trzeba pamiętać, że nie zostanie ona podwyższona do kwoty emerytury najniższej).

Aby ustalić docelową wysokość świadczenia, ZUS obliczy jej podstawę, a następnie podzieli ją przez średnie dalsze trwanie życia osoby ubiegającej się o częściową emeryturę z momentu przejścia na to świadczenie. Podstawę rachunków stanowić będzie kwota zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne, zewidencjonowana na indywidualnym koncie ubezpieczonego w ZUS do końca miesiąca poprzedzającego ten, od którego przysługiwać będzie emerytura częściowa, oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego. Kwota ta uwzględnia należne ubezpieczonemu waloryzacje (roczne i kwartalne) składek i kapitału początkowego. Zaś średnie dalsze trwanie życia ustala się na podstawie tablicy ogłoszonej przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego do celów emerytalnych. Tablica ta obowiązuje od ?1 kwietnia danego roku do ?31 marca następnego roku i dotyczy wniosków zgłoszonych w tym okresie. Aktualna tablica ogłoszona została w „Monitorze Polskim" z 23 marca 2013 r. pod pozycją 193.

Połowa renty

Ponieważ emerytura częściowa ma charakter emerytury, to przyszły świadczeniobiorca, który obecnie pobiera rentę wypadkową, powinien pamiętać o tym, że w przypadku zbiegu prawa do tych dwóch świadczeń przysługiwać mu będzie tylko jedno z nich w pełnej wysokości, a drugie tylko w połowie. Analogiczna regulacja dotyczy przypadku, gdy osoba uprawniona do emerytury częściowej będzie również uprawniona do renty inwalidy wojskowego z tytułu niezdolności do pracy pozostającej w związku ze służbą wojskową, przyznanej na podstawie ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin.

Rachunek zysków i strat

Po osiągnięciu przez osobę mającą ustalone prawo do emerytury częściowej powszechnego podwyższonego wieku emerytalnego, ZUS samodzielnie nie zamieni jej na emeryturę „zwykłą". Taki emeryt powinien sam złożyć wniosek o przyznanie mu docelowego, 100-proc. świadczenia. Otrzyma je jednak w wysokości obniżonej o kwoty wypłaconego mu świadczenia częściowego. To oznacza, że każda pobrana z tego tytułu kwota odpowiednio zmniejszy poziom przyszłej emerytury powszechnej, ustalanej według nowych zasad. Ponadto przed pójściem na docelową emeryturę, osoba pobierająca częściowe świadczenie i równolegle pracująca na etacie będzie musiała zrezygnować z pracy.

Rekompensata mniejszej wypłaty

Przy ustalaniu prawa do emerytury częściowej nie stosuje się przepisów dotyczących zawieszania prawa do  emerytury z powodu osiągania przychodów. Zatem może się o nią ubiegać zarówno osoba, która żadnych przychodów nie osiąga (bo nie pracuje), jak też ta, która uzyskuje przychody z tytułu pracy (niezależnie od ich wysokości).