Dzieło na etacie nie zawsze ze składkami ZUS

- Z osobą wykonującą umowę o dzieło zawarliśmy angaż pracowniczy. Wynagrodzenie za dzieło pracownik otrzyma razem z pierwszą wypłatą z etatu. Czy należność za wykonanie dzieła musimy oskładkować? Czy jeśli nadal osoba ta będzie świadczyć pewne czynności na umowę o dzieło, to składki zawsze będą obowiązkowe?

– pyta czytelnik.

Co do zasady umowa o dzieło nie stanowi odrębnego tytułu do ubezpieczeń społecznych. Oznacza to, że wykonujący pracę jedynie na podstawie takiej umowy nie rozlicza się z ZUS. Jeśli dzieło zawarto z osobą przed dniem nawiązania stosunku pracy, a po pewnym czasie strony podpisały umowę o pracę, należy ustalić, czy po tym dniu umowa była realizowana.

Zmniejszone stawki

Jeżeli pracownik wykonywał dzieło, zanim przyjęto go na etat, to nawet jeśli wypłata z umowy cywilnej nastąpi w trakcie zatrudnienia, składki z dzieła nie będą naliczane. Inaczej stanie się, gdy ten drugi kontrakt (pracowniczny) minimalnie zahacza o umowę o dzieło. Wówczas trzeba dokonać rozliczenia proporcjonalnego. W tym celu należy ustalić, kiedy umowa cywilna była wykonywana i od części wynagrodzenia przypadającego na okres od dnia zawarcia angażu pracowniczego naliczyć składki społeczne i zdrowotne.

Wynagrodzenie z dzieła należy podzielić przez liczbę dni, przez które umowa była wykonywana, a uzyskany wynik pomnożyć przez liczbę dni przypadających na okres trwania stosunku pracy. W ten sposób obliczoną kwotę trzeba wliczyć do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne za miesiąc, w którym wynagrodzenie to zostanie wypłacone.

Pełne kwoty

Przychód uzyskiwany z dzieła będzie jednak podlegał oskładkowaniu na zasadach ogólnych, jeśli pracownik nadal wykonuje umowę dla swojego pracodawcy bądź na jego rzecz.

Wtedy należy zastosować art. 8 ust. 2a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm., dalej ustawa o sus). Zgodnie z nim w zakresie ubezpieczeń społecznych kontrakt cywilnoprawny realizowany dla własnego szefa traktuje się jak umowę o pracę.

Na urlopie bezpłatnym

Inaczej jest z umową o dzieło zawartą z własnym pracownikiem przebywającym na urlopie bezpłatnym. A to dlatego, że w czasie takiego wolnego wszelkie prawa i obowiązki wynikające ze stosunku pracy zostają zawieszone.

Konsekwencje tego dotyczą także ubezpieczeń społecznych – pracownik na urlopie bezpłatnym, wykonujący dzieło dla własnego pracodawcy, nie ma statusu pracowniczego w rozumieniu ustawy o sus. To oznacza, że uzyskany w tym czasie przychód z dzieła nie jest oskładkowany.

Sytuacja komplikuje się jednak, gdy pracownik realizuje umowę o dzieło częściowo na urlopie bezpłatnym, a częściowo po powrocie do pracy. Wówczas też trzeba ustalić, w jakiej części wynagrodzenie z dzieła przypada na okres urlopu bezpłatnego, a w jakiej na czas aktywności zawodowej.

Ma to bowiem istotne znaczenie przy ustalaniu podstawy wymiaru składek. Przychód w części wypracowanej na urlopie bezpłatnym będzie wolny od obciążeń na rzecz ZUS (płatnik odprowadzi od niego jedynie zaliczkę na podatek dochodowy), zaś ten przypadający za dzieło wykonywane równocześnie z zatrudnieniem będzie oskładkowany.

Przykład

Z racji wykonywanego dzieła pan Marek, który równocześnie jest pracownikiem korzystającym z urlopu bezpłatnego, ma otrzymać 3000 zł. Świadczył te zadania przez 15 dni, z czego 10 dni realizacji umowy przypadło na okres udzielonego mu urlopu bezpłatnego, pozostała zaś część (pięć dni) przypadła na okres po powrocie do pracy.

Zatem 2/3 przychodu, czyli 2000 zł „wypracowane" na urlopie bezpłatnym, jest zwolnione z obowiązku naliczenia i odprowadzenia składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne. Natomiast 1000 zł „wypracowane" po powrocie do etatowej pracy podlega oskładkowaniu na zasadach identycznych jak wynagrodzenie z wykonywanego w tym samym czasie angażu pracowniczego.

Chałtura na macierzyńskim...

Natomiast pracownik dorabiający podczas urlopu macierzyńskiego u własnego pracodawcy na podstawie umowy o dzieło nie korzysta ze statusu „własnego pracownika".

To oznacza, że od jego umowy o dzieło pracodawca nie będzie odprowadzał składek ZUS przez cały czas jednoczesnego wykonywania dzieła i przebywania na macierzyńskim. Osoba taka nadal jest ubezpieczona z racji pobierania zasiłku macierzyńskiego.

...albo na wychowawczym

Skutki w opłacaniu składek za pracownika dorabiającego podczas urlopu wychowawczego są dla szefa takie same jak przy urlopie macierzyńskim. W czasie takiej opieki nad potomkiem też obowiązuje zasada uprzywilejowania umów o dzieło zawartych przez urlopowanego z własnym pracodawcą. Są one wolne od składek na rzecz ZUS.