Co do zasady stosując przepisy ustawy zasiłkowej, należy traktować czas urlopu wypoczynkowego na równi z przepracowanym, a wynagrodzenie za urlop na równi z pensją za pracę.

Standardowo zatem przychodem, który uwzględnia się w podstawie wymiaru zasiłku, jest suma wynagrodzenia za dni pracy i pensji za urlop wypoczynkowy. Tak jednak nie jest w sytuacji, gdy pracownik otrzymuje wyłącznie wynagrodzenie stałe, a pensję za miesiąc, w którym wystąpił urlop wypoczynkowy, trzeba uzupełnić.

- W sierpniu zachorował pracownik i uzyskał prawo do wynagrodzenia chorobowego. Otrzymuje wyłącznie wynagrodzenie stałe (w rozumieniu przepisów ustawy zasiłkowej). W kwietniu br., za który wynagrodzenie musimy uwzględnić w podstawie wymiaru świadczenia chorobowego, zatrudniony był niezdolny do pracy z powodu konieczności sprawowania osobistej opieki nad chorym dzieckiem przez pięć dni. Za ten okres otrzymał zasiłek opiekuńczy.

W tym samym miesiącu przepracował 12 dni (96 godz.), natomiast przez trzy dni przebywał na urlopie wypoczynkowym (obowiązywały go 20 dni robocze, 160 godzin). W jaki sposób powinniśmy uzupełnić wynagrodzenie pracownika za kwiecień, w celu uwzględnienia go w podstawie wymiaru wynagrodzenia chorobowego należnego w sierpniu?

– pyta czytelnik.

Podstawę wymiaru świadczeń chorobowych przysługujących pracownikowi stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone mu za 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc wystąpienia niezdolności do pracy.

Okres ten jest odpowiednio krótszy i obejmuje pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia, gdy zatrudnienie trwało krócej. Tak wskazuje art. 36 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa; tekst jedn. DzU z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm.).

Wynagrodzenie, o którym mowa, to przychód pracownika stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe oraz chorobowe, finansowanych ze środków zatrudnionego (art. 3 pkt 3 ustawy zasiłkowej), tj. standardowo o 13,71 proc.

Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku wynagrodzenie to wymaga uzupełnienia w dwóch sytuacjach, tj. wtedy, gdy pracownik zachoruje:

- w pierwszym miesiącu zatrudnienia,

- później, ale w okresie, z którego ustala się podstawę wymiaru zasiłku, wystąpiła usprawiedliwiona nieobecność w pracy.

W tym drugim przypadku uzupełnia się wynagrodzenie za miesiąc, w którym pracownik przepracował co najmniej połowę obowiązującego go czasu pracy. Jeśli przepracował mniej, pensję za ten miesiąc pomija się w obliczeniach wysokości zasiłku (art. 38 ust. 2 ustawy zasiłkowej).

Nieobecność niejedno ma imię

Pojęcie „usprawiedliwiona nieobecność w pracy” oznacza nieobecność spowodowaną np. chorobą, urlopem bezpłatnym czy udziałem w legalnej akcji strajkowej. Nie jest nią natomiast nieobecność spowodowana urlopem wypoczynkowym czy np. urlopem okolicznościowym, które traktuje się na równi z dniami przepracowanymi.

Odnosząc się do sytuacji opisanej w pytaniu, w celu ustalenia podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego przysługującego pracownikowi w sierpniu, pensję za kwiecień należy uzupełnić. W tym miesiącu zatrudniony przepracował bowiem zamiast 20 dni tylko 15 dni (12 dni pracy + 3 dni urlopu).

Stałe z umowy

W rozumieniu ustawy zasiłkowej wynagrodzeniem stałym jest zarówno pensja określona ryczałtowo na miesiąc, jak i ustalona stawką godzinową. Uzupełnienie wynagrodzenia stałego polega zwykle na przyjęciu w obliczeniach wynagrodzenia miesięcznego określonego w umowie o pracę lub w innym akcie, na podstawie którego powstał stosunek pracy (art. 37 ust. 2 ustawy zasiłkowej).

Powyższa zasada ma zastosowanie również wtedy, gdy pracownik otrzymuje wyłącznie stałe składniki pensji, a za niepełny przepracowany miesiąc otrzymał pensję za urlop wypoczynkowy.

Gdy pracownik osiągający stałe składniki wynagrodzenia przebywa na urlopie, jego pensja za miesiąc, w którym korzystał z urlopu, może (ale nie musi) być dzielona na część za pracę oraz na część za urlop. W praktyce na ogół składniki te nie są dzielone,  tylko wykazywane jako jedna kwota w jednej pozycji na liście płac.

Jeżeli pracownik w okresie trzech miesięcy poprzedzających urlop otrzymał również zmienne (w rozumieniu przepisów rozporządzenia urlopowego) składniki płacy za okresy nie dłuższe niż jeden miesiąc – np. wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, dodatek za pracę w porze nocnej – to za czas wypoczynku przysługuje mu dodatkowe (uzupełniające) wynagrodzenie urlopowe wynikające z tych zmiennych składników.

Również w takim przypadku przychodem, który trzeba uwzględnić w podstawie wymiaru zasiłku, jest suma wynagrodzenia za dni pracy oraz za urlop wypoczynkowy – ale łącznie z kwotą tzw. uzupełniającego wynagrodzenia urlopowego. Jeśli jednak wynagrodzenie za dany miesiąc wymaga uzupełnienia, to jako uzupełniony przychód przyjąć należy wyłącznie płacę określoną w umowie o pracę.

Wyjątek od reguły

Jeśli pracownik jest wynagradzany wyłącznie stałymi składnikami wynagrodzenia, a w miesiącu, za który pensję trzeba uzupełnić, przebywał na urlopie wypoczynkowym, uzupełniając płacę, nie należy brać pod uwagę ani kwoty faktycznie wypłaconego wynagrodzenia za dni pracy, ani pensji za urlop wypoczynkowy.

Jako uzupełniony przychód należy przyjąć wynagrodzenie pracownika określone w umowie o pracę, tj. pełny miesięczny przychód pracownika, który zostałby mu wypłacony za całomiesięczną pracę, pomniejszony o pełne składki, które zostałyby z niego potrącone.

Jak rozwiązać problem

Jeśli wskazany pracownik jest wynagradzany stawką miesięczną lub godzinową, to w rozumieniu przepisów ustawy zasiłkowej nie otrzymuje żadnego zmiennego składnika pensji, który należałoby uzupełnić. Jako uzupełnione wynagrodzenie za kwiecień należy przyjąć kwotę wynikającą z umowy o pracę lub innego dokumentu wskazującego na wysokość pensji.

Dla zobrazowania tego problemu rozpatrzmy sytuację, gdyby ten pracownik osiągał stałe miesięczne wynagrodzenie 4800 zł oraz gdyby był opłacany według stawki godzinowej 14,20 zł, a w okresie poprzedzającym kwiecień wykonywał pracę w godzinach nadliczbowych i w nocy.

Faktyczne wynagrodzenie a podstawa wymiaru zasiłku

Kłopotliwe wolne

W praktyce w sytuacji, gdy pracownik otrzymuje stałe miesięczne wynagrodzenie, często praktykowanym rozwiązaniem jest przyjęcie kwoty z umowy o pracę (tutaj 4800 zł) i zsumowanie jej z uzupełniającym wynagrodzeniem urlopowym (198,48 zł), a następnie pomniejszenie tej sumy o 13,71 proc. (kwotę składek finansowanych przez zatrudnionego).

Nie są to jednak prawidłowe obliczenia i prowadzą do zawyżenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego. W konsekwencji dochodzi do nadpłaty świadczenia, której płatnik składek nie ma prawa zaliczyć w ciężar składek na ubezpieczenia społeczne.

Inaczej byłoby w sytuacji, gdyby pensja pracownika za kwiecień nie wymagała uzupełnienia – np. gdyby w tym miesiącu nie korzystał z zasiłku opiekuńczego. W takim przypadku wynagrodzeniem za kwiecień uwzględnianym w podstawie wymiaru zasiłku byłaby suma wynagrodzenia za dni pracy oraz pensji za urlop wypoczynkowy, łącznie z kwotą tzw. uzupełniającego wynagrodzenia  urlopowego, tj. [(4800 zł + 198,48 zł) – 13,71 proc.]  = 4313,19 zł.